ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Α. Περίληψη

Αγαπητοί συµµαθητές,

Ο δοκιµιογράφος αναπτύσσει την προβληµατική του αναφορικά µε το νόηµα της επιτυχίας. Η τελευταία αποτελεί σταθερό ζητούµενο για τον άνθρωπο καθώς του εξασφαλίζει την προσαρµογή στον κόσµο δηµιουργώντας του ένα αίσθηµα ηρεµίας και ασφάλειας, σε αντίθεση µε την αποτυχία. Αυτό, ωστόσο, που απασχολεί το σκεπτόµενο άτοµο είναι η σηµασία που έχει η επιτυχία εφόσον επιδιώκεται µεν µε πάθος από πολλούς αλλά σπάνια έχει πνευµατικά και ηθικά ερείσµατα, οπότε δεν είναι αξιοσέβαστη γιατί είναι πρόσκαιρη. Σήµερα επιτυχία θεωρείται αυτή που επιβραβεύεται από την κοινωνία και συνεπάγεται την ευµάρεια για τον επιτυχηµένο. Στην προκειµένη περίπτωση δεν αξιολογούνται τα ηθικά κίνητρα παρά µόνο το αποτέλεσµα. Σε αντίθεση, η ηθική συνείδηση θεωρεί προϋπόθεση της επιτυχίας την ηθική ολοκλήρωση και τη συνδέει µε την ποιότητα και τον αγώνα.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Παρατηρήσεις

Β1.

Θ.Π Η κατάκτηση της επιτυχίας από το σύγχρονο άνθρωπο γίνεται αυτοσκοπός αλλά έτσι όπως αυτή πραγµατοποιείται δε συνοδεύεται από την ηθική και πνευµατική του εξύψωση.

Ειδικότερα στην εποχή της ευµάρειας και της αφθονίας, η επιτυχία έχει ταυτιστεί µε τη υλοποίηση των οικονοµικών στόχων και την απόκτηση ενός εκλεπτυσµένου τρόπου διαβίωσης που επιβάλλουν τα σύγχρονα καταναλωτικά πρότυπα. Για την επίτευξη όµως µιας ανάλογης προοπτικής οι άνθρωποι είναι διατεθειµένοι να µεταχειριστούν οποιοδήποτε µέσο, ακόµη και το συνάνθρωπό τους µε αποτέλεσµα να µετατρέπονται σε ανήθικες προσωπικότητες που δεν αποσκοπούν στο κοινό καλό. Επίσης η επιτυχία στη ζωή του ατόµου δε συνοδεύεται και από πνευµατική εξύψωση εφόσον το άτοµο παίρνει τη µορφή του τεχνοκράτη, αυτού, δηλαδή, που, µε τις εξειδικευµένες γνώσεις του σε κάποιο σύνθετο τοµέα αποκαθίσταται επαγγελµατικά και διαθέτει υψηλή θέση στην κοινωνική πυραµίδα, η οποία και του εξασφαλίζει την επίτευξη των στόχων του. Με άλλα λόγια η επιδίωξη της επιτυχίας µε κάθε τρόπο φαλκιδεύει στη σηµερινή εποχή τις γνήσιες αξίες εδραιώνοντας τον αµοραλισµό.

Β2.

Η νοηµατική σχέση µεταξύ τέταρτης και πέµπτης παραγράφου είναι σχέση αντίθεσης. Στην τέταρτη παράγραφο επισηµαίνεται ότι η επιτυχία, έτσι όπως εκλαµβάνεται από τους ανθρώπους της εποχής µας, δεν έχει ηθικές προϋποθέσεις, αλλά µόνο κοινωνικό αντίκρισµα. ∆εν εξετάζεται, δηλαδή, το αν ήταν ηθικά τα κίνητρα ή τα µέσα που χρησιµοποιήθηκαν, αλλά µόνο το αποτέλεσµα. Αντιθετικά, όπως αναφέρεται στην πέµπτη παράγραφο, η ηθική συνείδηση δεν εξετάζει τόσο τα αποτελέσµατα όσο τα κίνητρα και θεωρεί προϋπόθεση της επιτυχίας την ηθική ολοκλήρωση του ατόµου.

Β3.

α) Οι βασικοί τρόποι πειθούς που χρησιµοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειµένου είναι η επίκληση στη λογική του δέκτη και η επίκληση στο συναίσθηµα. Στην αρχή διατυπώνει τη θέση του: «η επιτυχία…του ανθρώπου» και στη συνέχεια την τεκµηριώνει:

♦ «Το πρώτο όνειρο…επιτυχίας» (αλήθεια/ κατάσταση της πραγµατικότητας)

♦ «Χρειάζεται να επιτύχει ο άνθρωπος στη ζωή γιατί µονάχα τότε αισθάνεται εναρµονισµένος µε τον κόσµο» (επιχείρηµα)

♦ «…του παρέχει το δικαίωµα να αντικρίζει κατάµατα τους ανθρώπους, να ζει µε γαλήνη και σιγουριά». (επιχείρηµα)

♦ «Όταν όµως αισθάνεται αποτυχηµένος, θαρρεί πως η ζωή τον απωθεί» (επιχείρηµα)

♦ «Η δυσπιστία και η ηττοπάθεια, η απαισιοδοξία και ο φθόνος κυριαρχούν µέσα του».(επιχείρηµα)

♦ υπάρχουν επίσης λέξεις συναισθηµατικά φορτισµένες: «δεν φοβάται», «κατατρώγουν» καθώς και µεταφορικός λόγος:«φροντίζουν να ξυπνήσουν µέσα στη ψυχή του παιδιού…», «Σπάζουν οι ιστοί εκείνοι…»

β) Οι τρόποι ανάπτυξης της 1ης παραγράφου του κειµένου είναι η αιτιολόγηση και η σύγκριση- αντίθεση. Συγκεκριµένα, ο συγγραφέας στη θεµατική περίοδο: «η επιτυχία…αίτηµα του ανθρώπου»διατυπώνει τη θέση του, την οποία στη συνέχεια αιτιολογεί, τεκµηριώνει δηλαδή το γιατί ισχύει. Η αιτιολόγηση εντοπίζεται στο απόσπασµα: «Χρειάζεται να επιτύχει…γαλήνης κι σιγουριάς», ενώ η αντίθεση στο απόσπασµα «Όταν όµως…γενναιοφροσύνη και αγάπη».

Β4.

πηγάζει: εκπορεύεται

απωθεί: αποµακρύνει, αποστρέφεται εφήµερη: προσωρινή, παροδική, πρόσκαιρη αναµφισβήτητα: αναµφίβολα, αναντίρρητα δικαιώνεται: επιβραβεύεται

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

• Η σηµασία της επιτυχίας στη ζωή κάθε ανθρώπου

• Αναφορά στην κυρίαρχη και διαδεδοµένη αντίληψη περί επιτυχίας στη

σηµερινή εποχή

• ∆ιατύπωση της θέσης µας: Η επιτυχία έχει αποκτήσει στρεβλό νόηµα στην εποχή µας

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Θ.Π.1 Η επικρατούσα αντίληψη για την επιτυχία καταστρέφει και αλλοτριώνει τον άνθρωπο.

• τον καθιστά άπληστο και αλαζόνα υποδουλώνοντάς τον στις διαρκώς πολλαπλασιαζόµενες ανάγκες του ή στο φόβο της απώλειας των κεκτηµένων του ⇒ όξυνση ανταγωνισµού στις σχέσεις µε τους συνανθρώπους

• ανάγει σε κριτήριο των διαπροσωπικών σχέσεων το συµφέρον, την ιδιοτέλεια, τη συναλλαγή⇒ τον εξαχρειώνει αµβλύνοντας τις ηθικές του αναστολές και εξωθώντας τον στην εκµετάλλευση του συνανθρώπου του ⇒ παρεµποδίζεται η ηθική και πνευµατική καλλιέργεια

• αποτελεί αρνητικό πρότυπο διαπαιδαγώγησης των νέων

Σηµ. : Το υλικό της συγκεκριµένης παραγράφου θα µπορούσε να συµπτυχθεί και στον πρόλογο. Σε κάθε περίπτωση πρέπει ο µαθητής να αναφέρει το περιεχόµενο της επιτυχίας όπως το αντιλαµβάνεται η πλειονότητα των ανθρώπων και γιατί δεν είναι αποδεκτή αυτή η αντίληψη.

Θ.Π.2

Επιτυχηµένος είναι ο ολοκληρωµένος άνθρωπος που αφήνει το δηµιουργικό του αποτύπωµα στη ζωή.

• Με την επαγγελµατική του απασχόληση εκφράζει τη δηµιουργικότητα του και καλύπτει τις βιοποριστικές του ανάγκες (κινούµενος στη λογική του µέτρου και της επάρκειας : ούτε χλιδή ούτε ένδεια…) συµβάλλοντας ταυτόχρονα στην κοινωνική πρόοδο

• Ευρύνει και οξύνει το πνεύµα εντρυφώντας στην πνευµατική και καλλιτεχνική δηµιουργία και στοχαζόµενος στα µικρά (καθηµερινά, κοινωνικά…) και µεγάλα (πανανθρώπινα, υπαρξιακά…)προβλήµατα της ζωής

• Αναπτύσσει κοινωνικοπολιτική δράση ως ενεργός πολίτης αγωνιζόµενος για την άρση των κοινωνικών και παγκόσµιων αδιεξόδων

• Συνάπτει διαπροσωπικές σχέσεις ειλικρίνειας, συντροφικότητας και αλληλεγγύης

• ∆ιαθέτει ηθική ποιότητα θέτοντας µέτρο των πράξεων του τις ανθρωπιστικές αξίες.

• Πραγµατικά επιτυχηµένος είναι ο άνθρωπος που, είτε είναι διανοούµενος είτε απλοϊκός , αλλά διαδονούµενος εσωτερικά µπορεί και θέτει µεγάλους σκοπούς, αξιολογώντας το σύντοµο, εφήµερο οδοιπορικό του στην ιστορία µε µέτρα και σταθµά µεγαλείου. Είναι µε άλλα λόγια ο ηρωικός άνθρωπος που χαρακτηρίζεται από τη διάθεση προσφοράς από το υστέρηµα, δηλαδή από τη διάθεση θυσίας. Η έννοια του ηρωισµού συνδέεται µε τη θετική στράτευση: το άτοµο που διακρίνεται από υπερβατικότητα και αποσύνδεση από τα οφέλη και θέτει µεγάλους σκοπούς (είτε αυτές είναι ξεχωριστές πράξεις είτε ο αγώνας της καθηµερινής ζωής) που µε διάθεση αυθυπέρβασης (θυσίας ) προσπαθεί να επιτύχει.

Θ.Π.3

Αίτια εσφαλµένης αντίληψης για την επιτυχία.

Επιτυχηµένος θεωρείται αυτός που κατορθώνει να αποκτά γρήγορα, εύκολα, µε οποιοδήποτε µέσο πλούτο, γόητρο και δύναµη, υπό την προϋπόθεση φυσικά να ξεφεύγει από την επιτήρηση του νόµου, γιατί διαφορετικά θεωρείται από τους άλλους ανόητος.

Οι λόγοι που παράγουν µια τέτοια αντίληψη είναι περίπου οι ακόλουθοι:

• Βαθιά κρίση αξιών που χαρακτηρίζει την εποχή µας.

• Η ένταση του κοινωνικού ανταγωνισµού, εφόσον κοινή επιδίωξη όλων είναι η απόκτηση δύναµης και κοινωνικής επιβολής.

• Το καταναλωτικό πνεύµα που προωθεί η οικονοµία της αγοράς για τη µεγιστοποίηση των κερδών της και η συνακόλουθη φιλοσοφία ζωής: ο υλικός ευδαιµονισµός, ανάγει τον πλούτο και τα υλικά αγαθά σε σκοπό της ζωής.

• Τα ΜΜΕ και η διαφήµιση που προβάλλουν το συγκεκριµένο πρότυπο επιτυχηµένου ανθρώπου (χυδαιοϋλίστικα πρότυπα).

• Ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης διαµορφώνει µονοδιάστατους ανθρώπους που συνδέουν τη γνώση µε την επαγγελµατική επιτυχία και το κέρδος

• Αρνητικά φαινόµενα στην πολιτική ζωή εκτρέφουν το κυρίαρχο πρότυπο επιτυχίας (διαφθορά, διαπλεκόµενα συµφέροντα, κ.α).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

• Αναφορά στο πώς θα µπορούσε να καλλιεργηθεί µια διαφορετική αντίληψη για την επιτυχία

• Συµπεράσµατα