ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ και ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, την Πληροφόρηση (παραπληροφόρηση), τη Δημοσιογραφία, τον Τύπο (σχολικό βιβλίο Β΄ τάξης Λυκείου σελ. 26-30 και 56-61)
ΟΡΙΣΜΟΣ «είδησης» (από το βιβλίο σελ. 26):
«Αν μια χαριτωμένη κυρία βγει στο δρόμο με το σκυλάκι της στην αγκαλιά, αυτό δεν είναι είδηση. Αν το σκυλάκι δαγκώσει την κυρία, αυτό πάλι δεν είναι είδηση. Αν όμως η κυρία δαγκώσει το σκυλάκι, αυτό είναι είδηση» (για το σχολιασμό ΠΡΒΛ. κριτήρια αξιολόγησης και ιεράρχησης της είδησης: ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑ, ΕΚΡΗΚΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ, ΠΑΡΑΔΟΞΟΛΟΓΙΑ σελίδα 63)
Κι άλλο παράδειγμα «περίεργου» ορισμού, στο οποίο να φαίνεται ότι κριτήριο για την ιεράρχηση της είδησης είναι η ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑà «αν οι μαθητές κάνουν κατάληψη σ’ ένα σχολείο δεν είναι είδηση, αν τα κάνουν γυαλιά καρφιά στο σχολείο δεν είναι είδηση, αν όμως σ’ ένα σχολείο δεν χαθεί ούτε μια διδακτική ώρα από καταλήψεις ή αποχές, αυτό είναι είδηση» (να κάνουν ένα παράδειγμα και οι μαθητές)
Για την αξία της πληροφόρησης (από το βιβλίο σελ. 26):
ΝΑ ΣΧΟΛΙΑΣΕΤΕ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΜΥΘΟΥ: «Ρώτησαν κάποτε ένα βασιλιά: - Άρχοντα, αν έχανες όλα σου τα αγαθά, ποιο από αυτά τα πέντε θα ’θελες να σου μείνει τελευταίο: η ελευθερία, η υγεία, το χρυσάφι, η σοφία ή η δόξα. Κι εκείνος αποκρίθηκε: Οι πληροφορίες! Δώστε μου πληροφορίες και όλα τ’ άλλα τα ξαναβρίσκω» .ΤΟ ΔΙΔΑΓΜΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ: τεράστια η αξία της ενημέρωσης. Με αυτήν ο άνθρωπος καταξιώνεται ως «πολιτικόν ζώον», δηλαδή ο καλά και αντικειμενικά πληροφορημένος άνθρωπος ερμηνεύει τα γεγονότα, παίρνει θέση, προτείνει λύσεις, ενεργεί και πράττει, γίνεται δηλαδή ΠΟΛΙΤΙΚΗ η συμπεριφορά του – δεν είναι οπαδός ή παθητικός ακροατής.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ:
Με το μύθο αυτό εκθειάζεται η αξία της πληροφορίας και, κατ’ επέκταση, της γνώσης. Και ο εκθειασμός αυτός επιτυγχάνεται αφενός με την παρουσίαση της πληροφορίας ως ανώτερης από κοινά αποδεκτά και αναγνωρισμένα αγαθά όπως η ελευθερία, η υγεία, ο πλούτος, η σοφία, η δόξα και αφετέρου –το σπουδαιότερο- με την έμμεση αναφορά ότι από αυτήν εξαρτώνται όλα τα άλλα. Ίσως η αξία αυτή της πληροφορίας να φαντάζει υπερβολική εκ πρώτης όψεως, όμως, αν εξετάσει κανείς βαθιά το ζήτημα, θα διαπιστώσει ότι όντως η πραγματικότητα, και μάλιστα η σύγχρονη, την αποδεικνύει περίτρανα. Γιατί όποιος έχει πολλές και έγκυρες πληροφορίες μπορεί και να σκέφτεται καλά, αφού είναι γνωστό ότι η ανάπτυξη της αντιληπτικής και κριτικής ικανότητας του ανθρώπου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ερεθίσματα που δέχεται, τις εμπειρίες και τις γνώσεις που κατέχει. Επιπλέον ο καλά ενημερωμένος μπορεί να αποφασίσει σωστά, να προλαβαίνει δυσάρεστες εξελίξεις και να κάνει σωστές επιλογές. Τέλος, και στην ελευθερία της σκέψης συντελούν θετικά οι καλές πληροφορίες, γιατί με αυτές διευρύνεται η δυνατότητα των πολλαπλών επιλογών. Για όλους αυτούς τους λόγους η πληροφόρηση δεν είναι, ειδικά για το σύγχρονο άνθρωπο, μια απλή ανάγκη, αλλά δικαίωμα και αγαθό και μάλιστα από τα σπουδαιότερα.
ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ: σκόπιμη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση (βιβλίο σελ. 26) (παράδειγμα από τις εφημερίδες: «ύποπτη φημολογία για μεγάλο σεισμό προκάλεσε υστερία στη Θεσσαλονίκη»)
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ για παραγωγή κειμένων ή για ανάπτυξη ιδεών σε παράγραφο (από τη σελ. 26): ποιοι παράγοντες συνήθως προκαλούν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, ποιες μπορούν να είναι οι συνέπειες του, γιατί ο κόσμος παρασύρεται από την παραπληροφόρηση;
ΣΗΜΕΡΑ ΥΠΑΡΧΕΙ συστηματική και οργανωμένη παραπληροφόρηση. ΓΙΑΤΙ;à ελεύθερη συζήτηση
ΕΡΓΑΣΙΑ σελίδας 27: «καθημερινά παίρνουμε αλλά και δίνουμε πληροφορίες για διάφορα γεγονότα. Ποια στάση νομίζετε ότι πρέπει να διαμορφώνουμε ως δέκτες των πληροφοριών και ποια ευθύνη έχουμε ως πομποί;»
ΑΙΤΙΕΣ και ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ (ανάπτυξη ιδεών σε παραγράφους)
Το δικαίωμα στην ενημέρωση σήμερα εξαρτάται, σχεδόν αποκλειστικά, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η κακή χρήση τους οδηγεί στην αναίρεσή του. Όταν προβάλλονται επιλεκτικά ορισμένες πτυχές ενός γεγονότος και κάποιες άλλες αποκρύπτονται, όταν διαστρεβλώνεται, παραποιείται η αλήθεια, όταν κατασκευάζονται και διασπείρονται ψευδείς ειδήσεις, όταν διαβάλλονται πρόσωπα και υπάρχει μεροληψία, όταν η σκοπιμότητα αντικαθιστά το χρέος για αντικειμενική, πλουραλιστική και υπεύθυνη ενημέρωση, τότε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μετατρέπονται σε τύραννο και δυνάστη της ανθρώπινης σκέψης. Την αιχμαλωτίζουν και την υποδουλώνουν. Δεν ενημερώνουν, αλλά χρησιμοποιούν την ενημέρωση για να ελέγχουν και να επηρεάζουν τις εξελίξεις, να διαμορφώνουν και να κατευθύνουν την κοινή γνώμη. Προσβάλλουν την ελευθερία της σκέψης. Για να μπορεί ο άνθρωπος να σκέφτεται ελεύθερα, πρέπει να έχει τη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών. Η ελεγχόμενη τηλεόραση στερεί από τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων τη δυνατότητα αυτή και, άρα, περιορίζει την ελευθερία σκέψης τους.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία των ΜΜΕ, νοθεύουν την ποιότητα της παρεχόμενης ενημέρωσης και γεννούν φαινόμενα παραπληροφόρησης και παραπλάνησης της κοινής γνώμης. Ο κυριότερος ανάμεσά τους είναι η κυριαρχία των νόμων της αγοράς. Στην πλειοψηφία τους σήμερα τα ΜΜΕ αποτελούν ιδιωτικές επιχειρήσεις, που ως κύριο σκοπό έχουν το κέρδος. Στο πλαίσιο, λοιπόν, του σκληρού ανταγωνισμού που διεξάγεται ανάμεσα στα ιδιωτικά κανάλια ή στις εφημερίδες, η αλήθεια και η αντικειμενικότητα θυσιάζονται στο βωμό της εμπορικής επιτυχίας. Αυτό σημαίνει ότι η είδηση δεν επιλέγεται με κριτήριο την αξία αλλά τον εντυπωσιασμό. Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η υποταγή των μέσων ενημέρωσης σε πολιτικά συμφέροντα και σκοπιμότητες. Στην περίπτωση αυτή γίνονται υποχείριο πολιτικών κέντρων που τα χρησιμοποιούν, για να αυξήσουν τη δύναμη και την επιρροή τους στο λαό. Πέρα όμως απ’ αυτές τις εξωτερικές παρεμβάσεις στο έργο της δημοσιογραφίας, υπάρχει πάντα και ο υποκειμενικός παράγοντας. Ο δημοσιογράφος, ως άνθρωπος έχει διαμορφωμένη ιδεολογία και συγκεκριμένη πολιτική τοποθέτηση με αποτέλεσμα, είτε το θέλει είτε όχι να επηρεάζεται στον τρόπο με τον παρουσιάζει ή αναδεικνύει τα σημαντικά γεγονότα.
Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΝΟΜΙΟ (υπογραμμίσεις & σχολιασμός απόψεων ΟΡΙΑΝΑ ΦΑΛΑΤΣΙ σελ. 27)
«Γι’ αυτό ακριβώς αγαπώ τη δημοσιογραφία. Ποιο άλλο επάγγελμα σου επιτρέπει να γράφεις την ιστορία την ίδια ακριβώς τη στιγμή που πραγματώνεται και να είσαι ταυτόχρονα και αυτόπτης μάρτυρας; Η δημοσιογραφία είναι εκπληκτικό και τρομακτικό προνόμιο. Δεν είναι συμπτωματικό το γεγονός ότι αν έχεις επίγνωση του λειτουργήματός σου, σε βασανίζουν άπειρα συμπλέγματα ανεπάρκειας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, κάθε φορά που ζω ένα συνταρακτικό περιστατικό ή που έχω μια σημαντική συνάντηση, με πιάνει κάτι σαν αγωνία, ένας φόβος μήπως τα μάτια μου δεν είναι αρκετά, μήπως τ’ αυτιά μου δεν είναι αρκετά, μήπως το μυαλό μου δεν είναι αρκετό, για να κοιτάξω, ν’ ακούσω, και να καταλάβω σαν σαράκι φωλιασμένο μέσα στο ξύλο της ιστορίας. Δεν είμαι υπερβολική, ξέρεις, όταν δηλώνω πως σε κάθε επαγγελματική μου εμπειρία αφήνω κομμάτια από την ψυχή μου»
ΣΧΟΛΙΟ: Η Οριάνα Φαλάτσι, Ιταλίδα μαχητική δημοσιογράφος, έγινε γνωστή για μια σειρά από ρεπορτάζ και ανταποκρίσεις στις ταραγμένες περιοχές του κόσμου, καθώς και για μια σειρά συνεντεύξεις με σημαντικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Σύμφωνα, λοιπόν, με την Οριάνα Φαλάτσι, ο δημοσιογράφος έχει το εκπληκτικό και συνάμα τρομακτικό προνόμιο να καταγράφει και να σχολιάζει τα γεγονότα της επικαιρότητας και μερικές φορές να συμβάλει στη διαμόρφωσή τους. Βρίσκεται δηλαδή στη δίνη των σημαντικών γεγονότων, συχνά συμμετέχει σ’ αυτά. Η διαφορά του από τον ιστορικό είναι ότι δεν βλέπει τα γεγονότα από μια απόσταση χρόνου και επομένως τα βλέπει τις περισσότερες φορές υποκειμενικά. Χρειάζεται να έχει εξαιρετική οξυδέρκεια και διορατικότητα, για να μπορεί να εκτιμήσει τη δυναμική των γεγονότων και ν’ αντιληφθεί σωστά την αλληλουχία τους. Αντίθετα, ο ιστορικός, λόγω του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί, βρίσκεται, ως προς αυτό, σε πλεονεκτικότερη θέση.
ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ= σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να φέρεται κανείς
ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ= κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του δημοσιογράφου και τις επιτρεπόμενες μεθόδους κατά την άσκηση των καθηκόντων τουà «διαβάζουμε στο ΒΙΒΛΙΟ σελίδα 27à : μερικές από τις βασικές αρχές που περιλαμβάνονται στον ηθικό κώδικα των δημοσιογράφων είναι η κοινωνική ευθύνη και η επαγγελματική ακεραιότητα του δημοσιογράφου, ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, ο σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος και η δυνατότητα του κοινού να έχει πρόσβαση και συμμετοχή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης»
ΣΧΟΛΙΑ: Σχετικά με την κοινωνική ευθύνη των δημοσιογράφων, μπορεί να γίνει λόγος για την υποχρέωσή τους να δείχνουν ευαισθησία απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές διακρίσεις, τα φαινόμενα ρατσισμού κ.ά. Πρέπει επίσης να σέβονται τους θεσμούς της κοινωνίας, τις αξίες και τις παραδόσεις της. Σχετικά με την επαγγελματική τους ακεραιότητα, μπορεί να γίνει λόγος για την υποχρέωσή τους να παρέχουν έγκαιρη, έγκυρη και αντικειμενική πληροφόρηση. Σχετικά με το σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου μπορεί να γίνει λόγος για το πόσο σημαντικό είναι οι δημοσιογράφοι να να μπορούν στην πράξη να μην εκμεταλλεύονται τον πόνο, τη δυστυχία και κάθε ιδιαίτερη προσωπική στιγμή του ατόμου. Αυτά υα θέματα είναι εντελώς προσωπικά και η δημοσιοποίησή τους, πέρα από αδιακρισία και αγένεια, είναι κατάφωρη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων. Σχετικά, τέλος, με το σεβασμό του δημόσιου συμφέροντος, όλοι σήμερα, σε περίοδο οικονομικής κρίσης, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική αποστολή έχουν οι δημοσιογράφοι στο να καταγγέλουν για παράδειγμα, με στοιχεία αδιάσειστα βέβαια, το χρηματισμό δημόσιων λειτουγών, να αποκαλύπτουν παράνομες αποφάσεις της εξουσίας και, γενικά, να καταγγέλουν κάθε προσπάθεια υποβάθμισης της ποιότητας ζωής των πολιτών.
ΑΡΘΡΟ 19 από την ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ σελίδα 27à
«Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα ν’ αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο»
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ:
Το δικαίωμα για την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης και το δικαίωμα για ελευθερία της πληροφόρησης και της επικοινωνίας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα μεταξύ τους, καθώς το πρώτο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το δεύτερο, και το αντίστροφο. Έτσι, δεν μπορεί να σχηματίσει και να εκφέρει γνώμη ο άνθρωπος, αν δεν έχει πληροφορίες και γνώσεις, αν δεν είναι ενημερωμένος για ένα θέμα, και, αντίστροφα, δεν μπορεί να έχει πληροφόρηση και να επικοινωνεί, εάν δεν εκφράζονται γνώμες, εάν δεν διακινούνται ιδέες, εάν οι άνθρωποι δεν συζητούν και δε διαφωνούν χωρίς περιορισμούς, αβίαστα. Κατά συνέπεια, καταπάτηση και στέρηση του ενός από τα δύο αυτά δικαιώματα σημαίνει αυτόματα καταπάτηση και στέρηση του άλλου, αφού όσο πιο ελεύθερα διαλέγονται οι άνθρωποι και υποστηρίζουν, γραπτά και προφορικά, τις ιδέες και τις απόψεις τους, τόσο καλύτερα επικοινωνούν.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ/ εργασίες και ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (σελίδα 28 και 29 σχολικού βιβλίου):
1] Τι είναι τύπος και γιατί ονομάστηκε 4η εξουσία; (ΣΧΟΛΙΟ: ο τύπος ονομάστηκε «τέταρτη εξουσία», γιατί ασκεί τεράστια επίδραση στην κοινή γνώμη και έχει μεγάλη δύναμη επιρροής μέσω των πολλών και ποικίλων λειτουργιών του. Γιατί ο τύπος δεν περιορίζεται στην πρωταρχική του λειτουργία, που είναι η ενημέρωση του κοινού, αλλά παράλληλα σχολιάζει τα γεγονότα της επικαιρότητας, αναδεικνύει και προβάλλει ή αποκρύπτει προβλήματα, κρίνει πρόσωπα, αποφάσεις και ενέργειές τους, ασκεί κριτική, υπερασπίζεται τα δικαιώματα των πολιτών, αντιπαρατίθεται στην εκάστοτε εξουσία ή συντάσσεται με αυτήν, εξυπηρετεί ή αντιμάχεται συμφέροντα και, γενικά με όλα αυτά, διαμορφώνει τι απόψεις του κοινού προδιαθέτοντάς το ευνοϊκά ή δυσμενώς απέναντι σε πρόσωπα, κόμματα και κυβερνήσεις).
2] Ποιες είναι οι τρεις εξουσίες και σε τι εξυπηρετεί η διάκρισή τους; (Νομοθετική εξουσία που συνήθως ασκείται από τη Βουλή, Εκτελεστική εξουσία, που ασκείται από την εκάστοτε εκλεγμένη κυβέρνηση και Δικαστική εξουσία, που ασκείται από τους δικαστικούς λειτουργούς. Η διάκριση των εξουσιών είναι αναγκαία προκειμένου να αποφεύγεται η συγκέντρωση της εξουσίας σε ένα πρόσωπο ή ένα συλλογικό όργανο και επομένως ο κίνδυνος να ασκείται αυθαίρετα, ανεξέλεγκτα και σε βάρος των δικαιωμάτων που έχουν οι πολίτες.)
3] Ποιες είναι οι επιδράσεις του ΤΥΠΟΥ στην κοινή γνώμη; Πότε οι επιδράσεις αυτές είναι θετικές και πότε αρνητικές;
4] Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι ο ΤΥΠΟΣ μπορεί να στηρίξει το δημοκρατικό πολίτευμα; Υποστηρίξτε τη θέση σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και εφόσον συμφωνείτε, δείξτε με ποιες προϋποθέσεις μπορεί ο τύπος να παίξει αυτό το ρόλο.
Δημοκρατία και ΜΜΕ: υπόδειγμα παραγωγής κειμένου
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και ΤΥΠΟΣ: ο ρόλος του τύπου στην εδραίωση της δημοκρατίας
ΘΕΜΑ: «Η ποιότητα της Δημοκρατίας αναδεικνύεται από τη δυνατότητα να υπάρχουν ισότιμα πολλές και διαφορετικές απόψεις για όλα τα θέματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο και από το δικαίωμα του να μπορεί να εκφράσει ελεύθερα και με οποιοδήποτε τρόπο τις προσωπικές τους θέσεις για όλα αυτά»
Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΜΕ και ειδικότερα του Τύπου στην εδραίωση του πλουραλισμού και της πολυφωνίας, που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος» [400-500 λέξεις περίπου].
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: από τη θεωρία στην πράξη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: γενικές σκέψεις για τη δημοκρατία και τη σημασία της / Ιστορική αναδρομή και σύνδεση του δημοκρατικού πολιτεύματος με το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο Τύπος στην ανάδειξη και την υποστήριξή του (λέξεις 203)
Το δημοκρατικό πολίτευμα, από την αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία μέχρι και τις μέρες μας, θεωρείται η αρτιότερη μορφή πολιτειακής οργάνωσης και διακυβέρνησης, επειδή συνθέτει και πραγματώνει δυο κορυφαίες αξίες, την ελευθερία του λόγου και τη δικαιοσύνη (ισηγορία και ισονομία), στοιχεία απαραίτητα για να προοδεύσουν και να ευτυχήσουν άτομα και κοινωνίες. Ο Περικλής πρώτος με μοναδικό τρόπο, κατά τον έπαινο και την προβολή της Αθηναϊκής δημοκρατίας, αναγνώρισε τη μεγάλη αξία που είχαν στην υπεροχή αυτού του πολιτεύματος, η παρρησία και ο σεβασμός της διαφορετικής άποψης. Ο Αριστοτέλης πάλι στάθηκε με έμφαση στην ικανότητα του λόγου, που διαφοροποιεί ουσιαστικά τον άνθρωπο από τα άλλα ζώα και η οποία συντελεί στο να φτάσει στην τελειότητά του, γιατί με αυτή μπορεί ν’ αντιλαμβάνεται το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο. Η ειδοποιός αυτή διαφορά όμως, θα ήταν δώρο άδωρο, αν δεν είχε ο κάθε πολίτης δικαίωμα να σκέφτεται αβίαστα και να εκφράζει με κάθε τρόπο τις απόψεις και τις ιδέες του για όλα τα θέματα που τον απασχολούν ως πολιτικό και κοινωνικό ον. Το δικαίωμα αυτό, της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης, η πεμπτουσία δηλαδή της δημοκρατίας, ειδικά στη σύγχρονη πραγματικότητα, κυρίως με τα ΜΜΕ και τον Τύπο μπορεί να πάρει σάρκα και οστά.
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:
α] ο θετικός ρόλος του τύπου στην ανάδειξη και εδραίωση των γενικών στοιχείων που είναι συνυφασμένα με το δημοκρατικό πολίτευμα και που χωρίς αυτά δεν θα ήταν μάλλον δυνατή η επιβίωσή του (λέξεις 421)
Πράγματι, η ισονομία και η ισηγορία , η αξιοκρατία και η δικαιοσύνη, η ελευθερία και η εσωτερική πειθαρχία, οι ελεύθερες επιλογές και η ταυτόχρονη υπακοή στους νόμους, είναι στοιχεία που, και σήμερα, καθιστούν το πολίτευμα της δημοκρατίας αντιπροσωπευτικό όλων των παραπάνω αρχών του διαφωτισμού. Στο παρελθόν, στη διάδοση και στην πολιτική έκφραση αυτών των ιδεών πρωτεύοντα ρόλο, σε θεωρητικό επίπεδο, έπαιξαν, τα μανιφέστα επαναστατικών κινημάτων, οι οικουμενικές διακηρύξεις διεθνών οργανισμών ή τα «κοινωνικά συμβόλαια» που πρότειναν φωτισμένοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Σήμερα, με άλλον βέβαια τρόπο, το ρόλο αυτό αναλαμβάνει ο Τύπος. Η πολυφωνία και ο πλουραλισμός για παράδειγμα, δηλαδή η δυνατότητα να συνυπάρχουν ισότιμα πολλές και διαφορετικές ιδεολογίες (= πλουραλισμός) ή να εκφράζονται πολλές και διαφορετικές απόψεις για το ίδιο θέμα (= πολυφωνία), θα ήταν γράμμα κενό, αν δεν υπήρχε το μέσο για την έκφραση και τη διάδοσή τους. Έτσι, σε όλες σχεδόν τις εφημερίδες και τα περιοδικά, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση και, όλο και πιο συχνά τώρα, στο διαδίκτυο, υπάρχουν ειδικές σελίδες ή εκπομπές, που φιλοξενούν τις απόψεις ειδικών ή μη, πολιτικών και επιστημόνων. Η ελεύθερη διάδοση όλων των ιδεών που υπηρετεί πιστά ο Τύπος είναι, επομένως, η πιο θετική συμβολή του στην καταξίωση της πεμπτουσίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Σήμερα μάλιστα, που η κοινωνία σ’ όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, είναι πλουραλιστική και πολυπολιτισμική , πολύ περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα των απόψεων, είναι απαραίτητος για την εξέλιξη του πολιτισμού και για την ευτυχία του ανθρώπου. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι η ευτυχία του ανθρώπου εξαρτάται άμεσα και σε μεγάλο βαθμό από τους όρους της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αμέσως καταλαβαίνουμε ότι δεν θα ήταν δυνατή η επιδίωξή της στις σημερινές συνθήκες, αν προηγουμένως δεν υπήρχε ο συνεκτικός εκείνος κρίκος που θα ένωνε κάτω από μια στέγη τις διαφορετικές απόψεις για την επίτευξή της. Η «κοινή στέγη» είναι το δημοκρατικό πολίτευμα και «συνεκτικός κρίκος», με μια έννοια τα ΜΜΕ. Ο διάλογος που πραγματώνεται σε μια αληθινή δημοκρατία, κυρίως με διάμεσο τον Τύπο, είναι το μέσο με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να συμβιβάσει άριστα τις πολλές και διαφορετικές ιδεολογίες που αναπτύσσονται για όλα τα σημαντικά ζητήματα, τις πολλές και διαφορετικές απόψεις που διατυπώνονται κάθε μέρα για το ίδιο θέμα, τα πολλά και ετερόκλητα στοιχεία πολιτισμού που συνυπάρχουν σ’ όλες τις αναπτυγμένες κοινωνίες. Και αυτό γιατί από τον ορισμό της η δημοκρατία είναι πολίτευμα ανοιχτό στην κριτική και τον έλεγχο, επιδέχεται τις καινούργιες ιδέες, τις νέες αντιλήψεις, τις νέες αξίες και κυρίως αναγνωρίζει και σέβεται το διαφορετικό.
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:
β] η αντικειμενική ενημέρωση, που είναι ένας από τους βασικούς στόχους που έχουν τα ΜΜΕ, απαραίτητος παράγοντας στη λειτουργία της δημοκρατίας (λέξεις 185)
Ένα άλλο πολύ βασικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας, είναι η δυνατότητα που έχει ο πολίτης να ενημερώνεται για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, στοιχείο εντελώς απαραίτητο στη διαμόρφωση αντικειμενικής άποψης για όλα τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Τα ΜΜΕ, όπως είναι γνωστό, είναι το βήμα από το οποίο μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα ο κάθε πολίτης. Από το ραδιόφωνο, από την τηλεόραση, αλλά και από τις σελίδες του τύπου, ο πολίτης μπορεί να εκφράσει τις απόψεις του, να διακηρύξει τις ιδέες του και να υπερασπιστεί πολιτικές πεποιθήσεις. Μπορεί, επίσης, να κρίνει την πολιτική ηγεσία, να στηλιτεύσει αυθαιρεσίες της, να διατυπώσει προτάσεις για τη λύση προβλημάτων, να διεκδικήσει την ικανοποίηση δίκαιων αιτημάτων του. Τα ΜΜΕ, ωστόσο, δεν είναι μόνο μέσο έκφρασης του πολίτη, αλλά και βασικός παράγοντας που συμβάλλει στη διαμόρφωση της άποψής του, αφού αυτά του προσφέρουν τις πληροφορίες και τις γνώσεις που είναι απαραίτητες, για να αποκρυσταλλώσει γνώμη για τα γεγονότα της δημόσιας ζωής. Η σχέση, λοιπόν, των ΜΜΕ με τη δημοκρατία είναι τόσο στενή, ώστε η καλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καλή λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:
γ] αρνητικές επιδράσεις εξαιτίας των υπερβολών ή της παραπληροφόρησης (λέξεις 192)
Το δικαίωμα στην ενημέρωση, στοιχείο τόσο απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας, εξαρτάται, σχεδόν αποκλειστικά, από τον Τύπο και τα ΜΜΕ. Η κακή χρήση τους οδηγεί στην αναίρεσή του. Όταν προβάλλονται επιλεκτικά ορισμένες πτυχές ενός γεγονότος και κάποιες άλλες αποκρύπτονται, όταν διαστρεβλώνεται, παραποιείται η αλήθεια, όταν κατασκευάζονται και διασπείρονται ψευδείς ειδήσεις, όταν διαβάλλονται πρόσωπα και υπάρχει μεροληψία, όταν η σκοπιμότητα αντικαθιστά το χρέος για αντικειμενική, πλουραλιστική και υπεύθυνη ενημέρωση, τότε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μετατρέπονται σε τύραννο και δυνάστη της ανθρώπινης σκέψης. Την αιχμαλωτίζουν και την υποδουλώνουν. Δεν ενημερώνουν, αλλά χρησιμοποιούν την ενημέρωση για να ελέγχουν και να επηρεάζουν τις εξελίξεις, να διαμορφώνουν και να κατευθύνουν την κοινή γνώμη. Προσβάλλουν την ελευθερία της σκέψης. Για να μπορεί ο άνθρωπος να σκέφτεται ελεύθερα, πρέπει να έχει τη δυνατότητα πολλαπλών επιλογών. Η ελεγχόμενη τηλεόραση στερεί από τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων τη δυνατότητα αυτή και, άρα, περιορίζει την ελευθερία σκέψης τους και επομένως αναιρεί στην πράξη το πιο ουσιαστικό γνώρισμα του Δημοκρατικού πολιτεύματος.
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ:
κάποια πρόταση για την αντιμετώπιση αρνητικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν τον Τύπο τα οποία ευθύνονται για τις δυσλειτουργίες του δημοκρατικού πολιτεύματος (λέξεις 295)
Είναι βέβαιο και γενικά αποδεκτό ότι η ποιότητα μιας Δημοκρατίας αναδεικνύεται από την αντικειμενική και πλήρη ενημέρωση των πολιτών αλλά κι από τις πραγματικές δυνατότητες που διασφαλίζουν και μέσω του Τύπου στο να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Όπως από το βήμα της Εκκλησίας του Δήμου στην αρχαία Αθήνα, έτσι και σήμερα ο διάλογος για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα μπορεί να γίνεται άμεσα, αποτελεσματικά και ουσιαστικά, από τις στήλες των εφημερίδων και τις αντίστοιχες εκπομπές ανοιχτών συζητήσεων στην τηλεόραση. Η πίστη στον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων, που ήταν και είναι γνωρίσματα μορφωμένων και δημοκρατικών ανθρώπων, με κριτική ικανότητα και ευρύτητα πνεύματος, είναι στοιχεία απαραίτητα για την πρόοδο και την ευτυχία του ανθρώπου σε καθεστώτα ελευθερίας και δημοκρατίας. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να μην είναι εφικτή με τα σημερινά δεδομένα, αλλά τα ΜΜΕ τηρουμένων των αναλογιών, μπορούν να προωθούν την μέσω του διαλόγου έκφραση όλων των απόψεων. Η διασφάλιση της ενεργούς συμμετοχής όλων των κοινωνικών ομάδων με την εκπροσώπηση τους στο Κοινοβούλιο και την ισότιμη προβολή των ιδεών τους, δηλαδή η θεσμοθετημένη αυτή προσπάθεια για τη σύνθεση των διαφορετικών απόψεων, είναι ο μοναδικός δρόμος για να επιτυγχάνεται η άμβλυνση των εντάσεων που έτσι κι αλλιώς θα προκύπτουν πάντα από τις αντιθέσεις που είναι σύμφυτες μ’ όλες τις κοινωνίες.
Πηγη: http://ta4mx.blogspot.com
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ !!!
ΑπάντησηΔιαγραφή