Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ –Νασιόπουλος Απόστολος

Κυριακή 24 Μαρτίου 2013

ΕΚΦΡΑΣΗ, ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ








ΕΚΦΡΑΣΗ, ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
1. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

Α. ΠΕΙΘΩ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

Επίκληση στη λογική: χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων

Επίκληση  στο  συναίσθημα  του  δέκτη:  περιγραφή,  αφήγηση,  ειρωνεία, χιούμορ, συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις
Επίκληση στην αυθεντία: αναφορά στη γνώμη ειδικού

Επίκληση στο ήθος του πομπού: προβολή της αξιοπιστίας και του κύρους του πομπού
Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: προβολή αναξιοπιστίας του αντιπάλου

ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ

Επιχειρήματα: λογικές προτάσεις συνήθως σε κλιμακωτή σειρά για την απόδειξη μιας θέσης ροκείμενες + συμπέρασμα = συλλογισμός)
Τεκμήρια:  συγκεκριμένα  στοιχεία  που  αναφέρονται  σε  μία  ορισμένη εμπειρία.
Παραδείγματα

Γενικές αλήθειες

Γεγονότα

Δεδομένα επιστημονικής έρευνας

Στατιστικά στοιχεία

Γνώμες ειδικών

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Ως προς την πορεία του νου:

Παραγωγικοί: γενικό, αφηρημένο ειδικό, συγκεκριμένο

Επαγωγικοί: ειδικό γενικό
Αναλογικοί: ειδικό ειδικό

Ως προς το είδος των προκείμενων προτάσεων:

Κατηγορικοί:  στις  προκείμενες  αποδίδεται  στο  υποκείμενο  μια ιδιότητα ή ένας χαρακτηρισμός.
Υποθετικοί: μία ή δύο προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις.

Διαζευκτικοί: μία ή περισσότερες προκείμενες είναι διαζευκτικές προτάσεις.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Η αποδεικτική αξία των επιχειρημάτων εξαρτάται από τη μορφή και κυρίως από το περιεχόμενό τους (βλέπε σ. 17-18):
1ο στάδιο: έλεγχος της μορφής του συλλογισμού

Έγκυρος: το συμπέρασμα του συλλογισμού είναι βέβαιο και προκύπτει με λογικό και αναγκαίο τρόπο από τις προκείμενες.
2ο στάδιο: έλεγχος του περιεχομένου του συλλογισμού

Αληθής: οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
3ο στάδιο: έλεγχος και της μορφής και του περιεχομένου

Λογικά ορθός (ή απόδειξη): έγκυρος και αληθής συλλογισμός



Παραλογικός συλλογισμός: μοιάζει έγκυρος αλλά δεν είναι.

Παραλογισμός: το λάθος του οφείλεται σε λογικά σφάλματα (άγνοια) ή παιγνιώδη διάθεση.
Σοφιστεία/ σόφισμα: το σφάλμα του οφείλεται σε πρόθεση εξαπάτησης.

ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

Η πειθώ στη διαφήμιση

Η πειθώ στο δικανικό λόγο

Η πειθώ στον πολιτικό λόγο (Δίκαιος- Άδικος λόγος/ Γλώσσα της Παιδείας

- γλώσσα της εξουσίας)

Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο



Β. ΕΙΔΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΔΟΚΙΜΙΟ

Δοκίμιο    πειθούς:    ο    δοκιμιογράφος    αναλύει,    ερμηνεύει    (συχνά εκλαϊκεύοντας) θέματα αισθητικής, ηθικής, κοινωνικής και επιστημονικής τάξης με σκοπό να πληροφορήσει, να διδάξει, να τέρψει ίσως και να πείσει.
Δοκίμιο  στοχασμού:  ο  δοκιμιογράφος  εκφράζει  παρατηρήσεις,  σκέψεις, συναισθήματα και περιπλανιέται ελεύθερα στο χώρο των ιδεών.
Τα χαρακτηριστικά του δοκιμίου λ. σ. 109-111), η πειθώ λ. σ. 120), η

γλώσσα (βλ. σ. 131), η οργάνωσή του (βλ. σ. 132)

ΑΡΘΡΟ

Τα χαρακτηριστικά του (βλ. σ. 166)

Σύγκριση άρθρου και δοκιμίου (βλ. σ. 171)

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Τα χαρακτηριστικά της (βλ. σ. 201)

2. ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ      

ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Θεματική περίοδος: περιέχει την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου.

Λεπτομέρειες:  αναπτύσσουν  και  τεκμηριώνουν  τη  θεματική  ιδέα  της παραγράφου.
Κατακλείδα:  περιέχει  το  συμπέρασμα  και  βρίσκεται  στο  τέλος   της παραγράφου.
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ

Είναι η σύντομη φράση που με τη μορφή τίτλου αποδίδει συνοπτικά το θεματικό κέντρο μιας παραγράφου.
ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Είναι το σύνολο των παραγράφων ενός κειμένου που έχουν κοινό θέμα.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Πρόκειται  για  το  σχέδιο  ενός  κειμένου  ή  μιας  παραγράφου.  Περιέχει οργανωμένες τις κύριες ιδέες (γενικό διάγραμμα) ή και τις σημαντικότερες λεπτομέρειες ναλυτικό/ λεπτομερειακό διάγραμμα).
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ  λ. σ. 283-285)

 Παραδείγματα:  διασαφήνιση  ή  απόδειξη  της  θεματικής  περιόδου  με παράθεση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων.
 Σύγκριση και αντίθεση:  επισήμανση  των  ομοιοτήτων  ή  των  διαφορών μεταξύ δύο εννοιών, φαινομένων κτλ.
 Αιτιολόγηση: επισήμανση των αιτιών ενός φαινομένου ή των αιτιών που βεβαιώνουν την ορθότητα της κατευθυντήριας ιδέας.
 Ορισμός:    διευκρίνιση    του    νοήματος    της    κεντρικής    έννοιας    της παραγράφου.
 Διαίρεση: διάκριση της κεντρικής έννοιας της παραγράφου στις επιμέρους έννοιες ή κατηγοριοποίηση του υλικού της θεματικής περιόδου.
 Αίτια και αποτελέσματα: επισήμανση των αιτιών και των αποτελεσμάτων ενός φαινομένου.
 Αναλογία: ανάπτυξη της θεματικής περιόδου με τον παραλληλισμό δύο ανόμοιων φαινομένων ή εννοιών.
 Συνδυασμός μεθόδων:  χρήση  δύο  ή  περισσοτέρων  μεθόδων  για  την ανάπτυξη της θεματικής περιόδου.
ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ και ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ/ ΦΡΑΣΕΙΣ

Εκφράζουν  αντίθεση/  εναντίωση,  αιτιολόγηση,  αποτέλεσμα,  γενίκευση, διαχωρισμό, διευκρίνιση, διασαφήνιση/ επεξήγηση, δισταγμό/ φόβο, έμφαση, επιβεβαίωση/ συμφωνία/ αποδοχή, ομοιότητα/ αναλογία, όρο/ προϋπόθεση, προσθήκη, σύγκριση, σκοπό, συμπέρασμα, ταξινόμηση/ διαίρεση, χρόνος, χρονική σχέση, σειρά κ.ά.