Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ –Νασιόπουλος Απόστολος

Τρίτη 20 Μαρτίου 2012

ΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ


Θέμα: Η σχολική βία παρατηρείται ότι συνεχώς αυξάνεται στις μέρες μας. Συμμετέχετε ως εκπρόσωπος του σχολείου σε μια ημερίδα όπου καλείστε να αναφερθείτε στις μορφές της σχολικής βίας, στα αίτια που την προκαλούν αλλά και στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης

Κυρίες και κύριοι
Στο πλαίσιο της ημερίδας αυτής θα ήθελα να καταθέσω τις απόψεις μου για το φαινόμενο της βίας που τείνει να αποτελέσει μάστιγα της σύγχρονης σχολικής κοινότητας. Αναντίρρητα η σχολική βία αποτελεί αντανάκλαση της παθογένειας που κατατρύχει τις σύγχρονες κοινωνίες και μέσα απ΄ αυτήν την οπτική γωνία σκοπεύω να προσεγγίσω το φαινόμενο
Εκδηλώσεις βίας στη σχολική κοινότητα, εκφρασμένες με διάφορες μορφές, έχουν παρατηρηθεί από πολύ παλιά. Δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Κάθε μορφή βίας έχει κατά καιρούς παρουσιαστεί : λεκτική, σωματική, ψυχολογική-συναισθηματική, σεξουαλική, λογής βανδαλισμοί. Αρκετά συχνά η έκφραση της βίας έχει στόχο τις σχολικές εγκαταστάσεις, τη σχολική περιουσία και τον περιβάλλοντα χώρο. Η σχολική βία περιλαμβάνει σε ακραίες περιπτώσεις και εγκληματικές ενέργειες. Ωστόσο τις περισσότερες φορές η σχολική βία εκδηλώνεται ως χρήση της φυσικής δύναμης ή της απειλής εναντίον ενός μεμονωμένου ατόμου ή κατά μιας ομάδας που μπορεί να οδηγήσει στον τραυματισμό ή στη γένεση ψυχολογικών διαταραχών στο θύμα της επίθεσης. Ο εκφοβισμός συνήθως ενός μικρότερου και ασθενέστερου μαθητή μπορεί να αναφέρεται σε σωματική βία -σπρωξίματα, κλωτσιές- ακόμα σε συναισθηματική ή λεκτική επίθεση -κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές, προσβλητικά μηνύματα, λεκτική παρενόχληση) και στη σύγχρονη εποχή ηλεκτρονικό εκφοβισμό (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mail, με απειλητικό περιεχόμενο- εκβιασμός και γελοιοποίηση με δημοσίευση φωτογραφιών που θίγουν το θύμα).
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η σχολική βία έχει πολλές μορφές και ύπουλα δηλητηριάζει τη ζωή / λειτουργία της σχολικής κοινότητας. Είναι ανάγκη να αναδείξουμε τους παράγοντες που ευνοούν την εκδήλωση του νοσηρού αυτού φαινομένου και να συμβάλουμε στην αποτελεσματική αντιμετώπισή του. Πρέπει να διαπιστώσουμε κατ΄ αρχάς ότι θύτες και θύματα προέρχονται από κάθε κοινωνική ομάδα της σχολικής κοινότητας περιλαμβάνοντας άτομα από κάθε κοινωνικό στρώμα.
Στους γενεσιουργούς παράγοντες περιλαμβάνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των μαθητών που εκδηλώνουν την επιθετική αυτή συμπεριφορά: η ελλιπής καλλιέργεια, οι βίαιες συμπεριφορές που καλλιεργούνται στο οικογενειακό περιβάλλον, η ανωριμότητα, η ανεπαρκής ή και προβληματική κοινωνικοποίηση. Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση επιζητούν στη βία την επιβεβαίωση αλλά και ένα τρόπο να τραβήξουν την προσοχή αδιάφορων ενηλίκων. Έχει διαπιστωθεί ότι η ανεπαρκής γονική υποστήριξη και επιρροή, οι άδικες τιμωρίες και η κακοποίηση των παιδιών διαμορφώνουν βίαιες προσωπικότητες.
Συχνά ωστόσο, το σχολείο υποθάλπει τη βία γιατί μέσα σε αυτό το περιβάλλον διογκώνονται οι κάθε λογής ανισότητες και αντιθέσεις. Άλλωστε, το σχολείο ως μικρογραφία της κοινωνίας, καθρεφτίζει τα κρούσματα βίας και ανομίας που κυριαρχούν στην κοινωνία των ενηλίκων. Επίσης ο χώρος του σχολείου συμβολίζει στις συνειδήσεις των περισσότερων μαθητών την κρατική εξουσία οπότε ξεσπούν στη σχολική περιουσία όλη την εφηβική οργή. Στο σημερινό απρόσωπο σχολείο μέσα σε αχανείς κτιριακές μονάδες , εκλείπει η εποπτεία, καλλιεργούνται αδιάφορες –τυπικές σχέσεις, κυριαρχούν η ανωνυμία και η μαζικότητα. Επίσης, ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός της σύγχρονης εκπαίδευσης καλλιεργεί ανταγωνιστικές σχέσεις, τη βαθμοθηρία, το ωφελιμιστικό –ατομιστικό πνεύμα και από την άλλη αποδυναμώνει τη συλλογική δράση, την υγιή κοινωνικοποίηση. Η φτώχεια, οι φυλετικές – πολιτισμικές διαφορές, ο κοινωνικός αποκλεισμός καλλιεργούν ανταγωνιστικές τάσεις στο εσωτερικό της σχολικής κοινότητας. Το σχολείο εκλαμβάνεται από τους μαθητές ως κατεξοχήν χώρος καταπίεσης και καταναγκασμού που υποδαυλίζει αισθήματα μίσους και οργής των εφήβων οι οποίοι αναζητούν στη βία μία δίοδο εκτονωτικής διαφυγής. Τότε στοχοποιούνται τα εύκολα θύματα, κακοποιούνται αδύναμοι ή προβληματικοί μαθητές, βγαίνουν στην επιφάνεια ρατσιστικά πάθη και κορυφώνονται οι φυλετικές αντιπαραθέσεις και συμπλοκές. Άλλοτε ο υποβαθμισμένος , ακαλαίσθητος και παραμελημένος χώρος του σχολείου απωθεί τους μαθητές, γεννά αρνητικά συναισθήματα, γίνεται πεδίο σύστασης συμμοριών και δράσης ανήλικων παραβατών του νόμου.
Ιδιαίτερα επιρρεπείς στην άσκηση ενδοσχολικής βίας είναι εκείνοι οι μαθητές που δεν κατάφεραν να ενταχθούν /ενσωματωθούν στη σχολική κοινότητα, μαθητές που βίωσαν τη σχολική αποτυχία οπότε δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν με την υπόλοιπη σχολική κοινότητα ή απομονώθηκαν και περιθωριοποιήθηκαν από τους συμμαθητές . Έτσι γίνονται βίαιοι, εκδικητικοί, αναζητούν το θύμα πάνω στο οποίο θα εκτονώσουν όλο το μένος τους προκειμένου οι ίδιοι να νιώσουν έστω και πρόσκαιρα αίσθημα ανωτερότητας και υπεροχής.
Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε για τα αίτια του φαινομένου, όμως πιστεύω ότι αξίζει να εστιάσουμε σε λύσεις και προτάσεις που θα δώσουν διέξοδο στο πρόβλημα. . Η σχολική βία συσχετίζεται άμεσα με την εγκληματικότητα στην ευρύτερη κοινωνία και είναι δείκτης της ανοχής της. Για το λόγο αυτό, η εξάλειψή της συνδέεται με την προστασία των θεσμών και των αξιών του κοινωνικού πλαισίου. Μέχρι πρόσφατα, τα διάφορα περιστατικά βίας αντιμετωπίζονταν ως μεμονωμένα γεγονότα. Δεν είχαν ληφθεί σαφή μέτρα πρόληψης. Ανάλογα με τη σοβαρότητα επιβάλλονταν διάφορες κυρώσεις είτε από το σχολείο, είτε και από τους ιδιώτες – θύματα και ορισμένες φορές από τη δικαιοσύνη. Η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν πρέπει να εξαντλείται σε κατασταλτικά μέτρα αλλά να έχει ως άξονα την πρόληψη. Η εξυγίανση είναι ανάγκη να ξεκινήσει από την κοινωνία. Άλλωστε για μας τους νέους ισχύει ότι «εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω». Κι επειδή η αποκατάσταση της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης ακούγεται ουτοπική θα τολμήσω να προτείνω μέτρα που αφορούν το ίδιο το σχολείο. Για παράδειγμα το σχολείο πρέπει να γίνει μια προστατευτική φωλιά που θα αγκαλιάζει όλους τους μαθητές, θα αμβλύνει τις όποιες ανισότητες και θα δίνει σε όλους τους μαθητές τις ίδιες ευκαιρίες ανεξαιρέτως. Στοιχεία, όπως η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μέσω της επιβράβευσης και της αναγνώρισης, η συνεργασία και η παρώθηση ενισχύουν την απόκτηση νέων δεξιοτήτων και διδάσκουν στους μαθητές την ορθή διεκδίκηση των επιδιώξεών τους. Η συμμετοχή και η ενεργός δράση των μαθητών σε κοινωνικά επιθυμητές δραστηριότητες, εκτονώνει την ενέργεια και παράλληλα τους εξοπλίζει με δεξιότητες που θα αποδειχθούν χρήσιμες στην κοινωνική τους προσαρμογή. Οι πολιτικές που συμβάλουν στη βελτίωση του σχολικού κλίματος και στην ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, μπορούν να συμβάλουν και στην πρόληψη της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως αν ο εκπαιδευτικός έχει την κατάλληλη επιμόρφωση.
Σε καμία περίπτωση το θέμα δεν εξαντλείται σε μια σύντομη ομιλία. Ωστόσο, πιστεύω ότι οι απόψεις μου μπορούν να ενεργοποιήσουν τον προβληματισμό εκείνων που ενδιαφέρονται ειλικρινά για τη νεολαία και τα προβλήματά της και δεν ανέχονται να διαιωνίζεται η σχολική βία που ως φαινόμενο απαξιώνει ηθικά θύτη και θύμα και καταρρακώνει ολόκληρη την κοινωνία.
                                                                       Ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Πηγη: http://glossologein.blogspot.com/

Δευτέρα 12 Μαρτίου 2012

Κριτήριο Έκθεση Γ Λυκείου: Παράγοντες που ωθούν τους νέους σε βίαιες συμπεριφορές

Κριτήριο Έκθεση Γ Λυκείου: Παράγοντες που ωθούν τους νέους σε βίαιες συμπεριφορές

ΚΕΙΜΕΝΟ: Τα Μέσα που τροφοδοτούν το φόβο
Οι επικρίσεις ότι τα μέσα ενημέρωσης προκαλούν υψηλά επίπεδα φόβου για την εγκληματικότητα και τη βία στην κοινωνία είναι τόσο παλιές όσο και τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης.
Πράγματι το περιεχόμενο των τηλεοπτικών προγραμμάτων γίνεται όλο και πιο βίαιο σε σύγκριση με το παρελθόν, ειδικά στις ταινίες δράσης ή περιπέτειας που βλέπουμε στην τηλεόραση. Η τηλεόραση χρησιμοποιεί αρκετή βία και στα άλλα προγράμματά της, κυρίως σε εκείνα (ακόμα και τα κινούμενα σχέδια) που παρουσιάζονται τις ώρες υψηλής τηλεθέασης. Οι τηλεοπτικές ειδήσεις επίσης προβάλλουν τη βία και την εγκληματικότητα. Η βία και η πρόκληση φόβου και ανησυχίας «ερεθίζουν» το κοινό. Από την εποχή της δημοσιογραφίας του «ανθρώπινου ενδιαφέροντος» οι διευθυντές ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν ότι τα θύματα, ιδίως τα «καλά θύματα» δίνουν «πόντους» στην απήχηση του ρεπορτάζ.

Όλα αυτά είναι γνωστά και εν πολλοίς κατανοητά. Τι γίνεται όμως όταν προκαλείται ένα είδος πανικού, όταν τα δελτία ειδήσεων «βομβαρδίζουν» το κοινό με ρεπορτάζ για ληστείες και ταραχές; Αυτό που προκύπτει ως συμπέρασμα είναι ότι οι απλοί πολίτες μένουν απροστάτευτοι και η πολιτεία είναι ανίκανη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Επιπλέον, οι περισσότεροι έχουμε αρχίσει να φοβόμαστε στις καθημερινές μας συνηθισμένες δραστηριότητες. Ο φόβος σταδιακά οδηγεί στην καχυποψία στις κοινωνικές μας εκδηλώσεις. Και αυτό επειδή ο κόσμος της τηλεόρασης αποτελεί έναν οδηγό συμπεριφοράς που επιβάλλει τι να πιστεύουμε και πώς να ενεργούμε. Και οι άνθρωποι καταλήγουν σταδιακά να φοβούνται όλο και περισσότερο, να απαιτούν όλο και μεγαλύτερη προστασία με αποτέλεσμα να νομιμοποιούν την εξουσία που θα την παρέχει και να αποδέχονται ακόμα και την υπονόμευση των ατομικών ελευθεριών.
Αν θεωρήσουμε όμως ότι η τηλεόραση είναι ο αποκλειστικός παράγοντας πρόκλησης της εκδήλωσης αντικοινωνικής συμπεριφοράς, τότε στην πράξη προσυπογράφουμε υπέρ ενός είδους προληπτικής λογοκρισίας στα ΜΜΕ. Έτσι παραβλέπουμε τις κοινωνικές συνθήκες (ανεργία, κοινωνικός αποκλεισμός, φτώχεια κ.λπ.) που συμβάλλουν στην παραγωγή βίας. Η τηλεόραση μπορεί να ενισχύει αυτούς τους αρνητικούς παράγοντες ως ένα βαθμό, αλλά δεν αποτελεί τον γενεσιουργό παράγοντα της ευρύτερης κοινωνικής αποσύνθεσης.

(διασκευασμένο άρθρο του Στέλιου Παπαθανασόπουλου – Βήμα, 18 - 1 - 09)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α) Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου σε 100 - 120 λέξεις.
(μον. 25)
Β1) «Από την εποχή … … ρεπορτάζ» Να σχολιάσετε τη φράση σε μια παράγραφο 80 - 100 λέξεων.
(μον.10)
Β2) Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών, της παρένθεσης και του ερωτηματικού.
(μον. 9)
Β3) Να εντοπίσετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο.
(μον.5)
Β4) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε μια συνώνυμη: επικρίσεις – συμπέρασμα – προσυπογράφω - παραβλέπω.
(μον.8)
Β5) Με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε προτάσεις : απήχηση - γενεσιουργός - ευρύτερη
(μον.3)
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Με αφορμή μια συμπλοκή μαθητών που έγινε πρόσφατα στο σχολείο σας διοργανώνεται μια εκδήλωση για τη βία. Καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία για τους παράγοντες που ωθούν τους νέους σε βίαιες συμπεριφορές και αντιδράσεις. (550 - 600 λέξεις )
(μον. 40)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α) Θέμα του κειμένου είναι η συμβολή των ΜΜΕ στην πρόκληση φόβου για τη βία και την εγκληματικότητα που κυριαρχούν σήμερα. Υποστηρίζεται ότι η τηλεόραση προβάλλει έντονα τη βία σε όλα τα προγράμματα, ψυχαγωγικά ή ενημερωτικά, γιατί έτσι επιτυγχάνεται η υψηλή τηλεθέαση και το κέρδος. Έτσι, προκαλείται πανικός στους πολίτες, ένα αίσθημα ανασφάλειας και μια εντύπωση ανικανότητας της πολιτείας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Ο φόβος που παράγεται επηρεάζει όλους τους πολίτες που σταδιακά αξιώνουν μεγαλύτερη προστασία από τις αρχές αποδεχόμενοι ακόμα και παραβίαση δικαιωμάτων. Όμως αν δεχτούμε ότι μόνο η τηλεόραση ευθύνεται για τη βία, υιοθετούμε μια προληπτική λογοκρισία των ΜΜΕ και παραβλέπουμε τους άλλους παράγοντες που ευθύνονται για την αντικοινωνική συμπεριφορά.

Β1) Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η τηλεόραση προβάλλει έντονα τη βία, τον πόνο, την τραγωδία σε όλα τα προγράμματα, είτε αυτά είναι κινούμενα σχέδια είτε δελτία ειδήσεων. Αυτό δε γίνεται τυχαία. Όσοι ασχολούνται με την τηλεόραση, από τους δημοσιογράφους μέχρι και τους διευθυντές ενημέρωσης, γνωρίζουν ότι ο «πόνος», «τα ανθρώπινα» θύματα αποφέρουν υψηλή τηλεθέαση και κατ' επέκταση κέρδος. Γι" αυτό τα ΜΜΕ σπεύδουν σε κάθε τραγικό συμβάν προσπαθώντας να αποσπάσουν δηλώσεις των πρωταγωνιστών και περιγράφοντας με «ανατριχιαστικές» λεπτομέρειες τι ακριβώς συνέβη. Βέβαια όλα αυτά καλύπτονται πίσω από το πρόσχημα του δήθεν ενδιαφέροντος για τον συνάνθρωπο που υποφέρει.

Β2) O αρθρογράφος χρησιμοποιεί σε αρκετές περιπτώσεις στο άρθρο του εισαγωγικά είτε για να δώσει έμφαση στα λεγόμενά του είτε για να δώσει έναν ειρωνικό τόνο είτε για να δείξει ότι οι λέξεις χρησιμοποιούνται μεταφορικά. Στη δεύτερη παράγραφο η λέξη «ερεθίζουν» τίθεται σε εισαγωγικά για να φανεί η μεταφορική της χρήση ενώ οι λέξεις «καλά θύματα» και «πόντους» τίθενται σε εισαγωγικά για να αποκτήσουν έναν ειρωνικό και δηκτικό τόνο και ταυτόχρονα να δοθεί περισσότερη έμφαση στη σημασία τους. Στην τρίτη παράγραφο τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται στη λέξη «βομβαρδίζουν» για να δηλωθεί η μεταφορική σημασία της.
Η παρένθεση χρησιμοποιείται στη δεύτερη παράγραφο, όπου ο αρθρογράφος παραθέτει μια επιπλέον πληροφορία και δίνει ταυτόχρονα έμφαση στα λεγόμενά του. Στην τελευταία παράγραφο η παρένθεση χρησιμοποιείται προκειμένου ο συντάκτης του άρθρου να παραθέσει πρόσθετες πληροφορίες και να αναλύσει τη φράση «κοινωνικές συνθήκες».
Η ερώτηση χρησιμοποιείται στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. Στόχος της να κάνει το άρθρο πιο ενδιαφέρον, άμεσο, παραστατικό και ταυτόχρονα να τονίσει ο αρθρογράφος με έντονο τρόπο την άποψη που παραθέτει.

Β3) Στην τελευταία παράγραφο του άρθρου ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί την επίκληση στη λογική. Όλη η παράγραφος αποτελεί ένα επιχείρημα ενώ παρατίθενται και τεκμήρια τα οποία τίθενται σε παρένθεση. Επιπλέον η γλώσσα είναι κυριολεκτική και επιστημονική χωρίς σχήματα λόγου.

Β4) κατηγορίες - απόρροια - εγκρίνω - αδιαφορώ

Β5) Η ταινία που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους δεν είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό.
Γενεσιουργό παράγοντα της ανεργίας αποτελεί η εισαγωγή της μηχανής στην παραγωγική διαδικασία.
Η παροχή ανθρωπιστικής παιδείας συμβάλλει όχι μόνο στην απόκτηση γνώσεων αλλά και στην ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία
Προσφώνηση: κυρίες και κύριοι - αγαπητοί συμμαθητές

Εισαγωγή : Πρόσφατα γίναμε όλοι μάρτυρες ενός βίαιου περιστατικού που έλαβε χώρα στο σχολείο μας. Αυτό το περιστατικό αποτέλεσε το έναυσμα για να προβληματιστούμε όλοι σχετικά με τη νεανική βία, να διερευνήσουμε τα αίτια του φαινομένου και να αναζητήσουμε λύσεις. Η νεανική βία είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε όλοι και γι' αυτό είναι μεγάλη η χαρά μου που βλέπω να συμμετέχουν στην εκδήλωση του σχολείου μας καθηγητές, γονείς και μαθητές.

Αίτια της βίας
Οικογένεια:
α. η αυταρχικότητα των γονέων, η καταπίεση
β. ο άκρατος φιλελευθερισμός και η απουσία ελέγχου
γ. η σωματική ή ψυχική κακοποίηση των παιδιών
δ. γονείς που αποτελούν πρότυπα βίαιης συμπεριφοράς
ε. η εσφαλμένη αντίληψη ότι η επιθετική συμπεριφορά είναι ένδειξη ανδρισμού
στ. ανοχή στα βίαια παιχνίδια
Εκπαίδευση:
α. το σχολείο εκπαιδεύει, αλλά δεν παιδεύει, δεν παρέχει ανθρωπιστική παιδεία, δεν καλλιεργεί το πνεύμα , το ήθος
β. ο ανταγωνισμός, το άγχος, οι πνευματικές, οικονομικές, κοινωνικές ανισότητες των μαθητών
Μ.Μ.Ε:
α. αποθέωση της βίας, προβολή της βίας σε όλα τα τηλεοπτικά προγράμματα, ενημερωτικά ή ψυχαγωγικά,
β. ηρωοποίηση αντικοινωνικών τύπων
Ανεργία:
προκαλεί το αίσθημα της απογοήτευσης και του αδιεξόδου καθώς ο νέος βλέπει ότι ο κόπος που έχει καταβάλει, οι σπουδές που έχει κάνει δεν έχουν αντίκρυσμα στην αγορά εργασίας και οι προσδοκίες του διαψεύδονται
Υλικός ευδαιμονισμός:
α. το πρότυπο που προβάλλεται και κυριαρχεί είναι του ανθρώπου που καταναλώνει υλικά αγαθά και κατ' επέκταση είναι καταξιωμένος κοινωνικά και ευτυχής: απλησίαστο όνειρο για τους περισσότερους νέους
β. η στέρηση των αγαθών οδηγεί στην αντίδραση
Ρατσισμός:
βίαιες εκδηλώσεις σε βάρος μεταναστών, προσφύγων, μειονοτήτων
Φανατισμός:
διαμορφώνει τυφλούς οπαδούς που αντιδρούν βίαια εις βάρος των αντιπάλων
Έκπτωση ηθικών αξιών:
α. κυριαρχεί η ιδιοτέλεια, ο ατομικισμός,
β. υποχωρεί η κοινωνική συνείδηση,
γ. κατισχύει ο αμοραλισμός, η επιδίωξη του κέρδους με κάθε τίμημα
Αστικά κέντρα:
α. τεχνητό περιβάλλον,
β. έλλειψη ζωτικού χώρου,
γ. συνωστισμός,
δ. γρήγοροι ρυθμοί ζωής,
ε. ελλιπής έλεγχος,
στ. ανωνυμία
Κράτος:
α. αναξιοκρατία, διαφθορά,
β. δυσλειτουργία του σωφρονιστικού συστήματος,
γ. αποσπασματικά και αναποτελεσματικά μέτρα εναντίον της βίας.

Επίλογος
Πολλοί θεωρούν ότι για την έξαρση της βίας στους κόλπους της νεολαίας ευθύνονται οι νέοι που χαρακτηρίζονται από παρορμητικότητα, αντίδραση στο κατεστημένο, επαναστατικότητα. Δεν αμφισβητώ την ύπαρξη αυτών των γνωρισμάτων, όμως ελπίζω να σας απέδειξα ότι για τη βία υπάρχουν και άλλες βαθύτερες αιτίες. Και είναι χρέος όλων μας να αντιμετωπίσουμε τέτοια νοσηρά φαινόμενα. Το οφείλουμε στον εαυτό μας, αγαπητοί φίλοι. Το οφείλετε στα παιδιά σας, αγαπητοί γονείς. Το οφείλετε στους μαθητές σας, αγαπητοί καθηγητές.

Αποφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Επιμέλεια: Αγγελική Παπακανέλλου
πηγη:http://sygxrono-karditsa.blogspot.com

Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ηθικά Νικομάχεια, b1,4 και b6,1-4

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἔτι ὅσα μέν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τάς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δέ τάς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπί τῶν αἰσθήσεων δῆλον ̇ οὐ γάρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἤ πολλάκις ἀκοῦσαι τάς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν) ̇ τάς δ’ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καί ἐπί τῶν ἄλλων τεχνῶν ̇ ἅ γάρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καί κιθαρίζοντες κιθαρισταί ̇ οὕτω δή καί τά μέν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τά δέ σώφρονα σώφρονες, τά δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

Δεῖ δέ μή μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλά καί ποία τις. Ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἄν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καί τό ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετή τόν τε ὀφθαλμόν σπουδαῖον ποιεῖ καί τό ἔργον αὐτοῦ ̇ τῇ γάρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν.Ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετή ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καί ἀγαθόν δραμεῖν καί ἐνεγκεῖν τόν ἐπιβάτην καί μεῖναι τούς πολεμίους. Εἰ δή τοῦτ’ ἐπί πάντων οὕτως ἔχει, καί ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετή εἴη ἄν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθός ἄνθρω­πος γίνεται καί ἀφ’ ἧς εὖ τό ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δέ τοῦτ’ ἔσται,... ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐάν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.

(Ηθικά Νικομάχεια, b1,4 και b6,1-4)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.Να μεταφράσετε το απόσπασμα : «Ἔτι ὅσα…καί ποία τις.»: Μονάδες 10

2.Ποιο ήταν το κύριο έργο του Αριστοτέλη στην Ακαδημία και ποια η σχέση του με τους άλλους ; Μονάδες 10

3. «τάς δυνάμεις …τάς ἐνεργείας» : α) Ο Αριστοτέλης συχνά χρησιμοποιεί τους όρους «δύναμις» και «ἐνέργεια». Να εξηγήσετε το περιεχόμενο αυτών των εννοιών. Ποια από τις δύο έχει μεγαλύτερη αξία για το Σταγειρίτη φιλόσοφο; Μονάδες 6

β) Να δείξετε πώς ο φιλόσοφος χρησιμοποιεί στην επιχειρηματολογία της ενότητας το παραπάνω αντιθετικό ζεύγος. Μονάδες 6

4. Με βάση το απόσπασμα «δεῖ…ἀποδώσει» να αναφέρετε την ειδοποιό διαφορά που διαχωρίζει τις αρετές από τις άλλες έξεις σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Μονάδες 8

5. Στο πρώτο απόσπασμα ο Αριστοτέλης διακρίνει τα χαρακτηριστικά που έχουμε φύσει με αυτά που αποκτούμε «ἐξ’ ἔθους» ,χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την όραση «οὐ γάρ ἐκ τοῦ … ἰδεῖν …» .Όταν στο δεύτερο απόσπασμα αναφέρεται στην αρετή του ματιού, πιστεύετε ότι αντιφάσκει; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας . Μονάδες 10

6. α) Να γράψετε μία τουλάχιστον λέξη του κειμένου που να έχει ετυμολογική συγγένεια με τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής: δωρεά, ύποπτος, ανδροπρεπής, σπουδαστής , άφαντος , σχολείο. Μονάδες 6

β) οἰκοδόμοι ,ἀποδίδομεν, ἐπιβάτην, ἀποτελεῖ. Να αναλύσετε τις παραπάνω λέξεις στα συνθετικά τους. Μονάδες 4

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἐλθὼν δὲ ηὗρον στάσεως τὰ περὶ Διονύσιον μεστὰ σύμπαντα · ἤμυνον μὲν οὖν κάθ’ ὅσον ἠδυνάμην, μηνὶ δὲ ἴσως τετάρτῳ Δίωνα Διονύσιος αἰτιώμενος ἐπιβουλεύειν τῇ τυραννίδι, σμικρὸν εἰς πλοῖον ἐμβιβάσας, ἐξέβαλεν ἀτίμως · οἱ δὴ Δίωνος τὸ μετὰ τοῦτο πάντες φίλοι ἐφοβούμεθα · περὶ δ’ ἐμοῦ διῆλθε λόγος τις ἐν Συρακούσαις, ὡς τεθνεὼς εἴην ὑπὸ Διονυσίου ὡς πάντων τῶν γεγονότων αἴτιος. Ὁ δὲ αἰσθανόμενος πάντας ἡμᾶς οὕτω διατεθέντας, φοβούμενος μὴ μεῖζον ἐκ τῶν φόβων γένοιτό τι, ἐμὲ παρεμυθεῖτό τε καὶ θαρρεῖν διεκελεύετο καὶ ἐδεῖτο πάντως μένειν.

(Πλάτωνος ἐπιστολὴ Ζ, c, 329)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να μεταγραφεί στα νέα ελληνικά το παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 20

2.α) διῆλθε, ἐδεῖτο: να γραφεί το β΄ ενικό υποτακτικής και προστακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής. Μονάδες 4

β) σμικρόν, φίλοι: να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι του υπερθετικού βαθμού. Μονάδες 2

γ) Να γραφεί η γενική και δοτική του άλλου αριθμού των παρακάτω τύπων του κειμένου (η αντωνυμία και το επίθετο στο γένος τους): σύμπαντα, μηνί, τυραννίδι, τι. Μονάδες 4

3.α) ὡς τεθνεὼς εἴην ὑπὸ Διονυσίου : να γραφεί η ίδια φράση στην ενεργητική διάθεση. Μονάδες 2

β) γένοιτο: να σχολιαστεί η πρόταση στην οποία ανήκει το ρήμα ( είδος, λειτουργία, εκφορά). Μονάδες 4

γ ) Να συνταχθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου:στάσεως, μηνί, ὑπό Διονυσίου, διατεθέντας. Μονάδες 4

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ

1. Ακόμα δε όσες ιδιότητες υπάρχουν σε μας από τη φύση πρώτα παίρνουμε τις δυνατότητες αυτών και ύστερα προχωρούμε στις αντίστοιχες ενέργειες (πράγμα το οποίο είναι φανερό στην περίπτωση των αισθήσεων .διότι δεν αποκτήσαμε τις αισθήσεις επειδή είδαμε πολλές φορές ή ακούσαμε πολλές φορές, αλλά αντίθετα έχοντάς τις κάναμε χρήση τους, δεν τις αποκτήσαμε έχοντας κάνει και ξανακάνει χρήση τους) . τις αρετές όμως τις αποκτούμε αφού πρώτα τις ασκήσουμε, όπως βέβαια συμβαίνει και στις άλλες τέχνες .διότι όσα πρέπει να κάνουμε, αφού τα μάθουμε, τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα, όπως για παράδειγμα γίνονται οικοδόμοι με το να οικοδομούν και κιθαριστές με το να παίζουν κιθάρα .με τον ίδιο τρόπο γινόμαστε δίκαιοι κάνοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες με το να επιτελούμε σώφρονα έργα και ανδρείοι με το να κάνουμε ανδραγαθήματα.

Δεν πρέπει λοιπόν μόνο να πούμε γενικά ότι (η αρετή είναι) έξη, αλλά και τι λογής έξη.

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕΛ 141 «Είκοσι χρόνια … η αλήθεια;»

3. α) Ο όρος «δύναμις» περικλείει τη σημασία του «δυνάμει» και τη σημασία της δραστηριότητας. «Δύναμις» είναι η δυνατότητα που έχει ένα πράγμα ή ένα ον να γίνει ή να κάνει κάτι.

Ο όρος «ἐνέργεια» είναι η πραγμάτωση της δυνατότητας (δυνάμεως) που έχει ένα πράγμα ή ένα ον, η ικανότητα καταβολής προσπάθειας.

Είναι θεμελιώδης στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη η διάκριση - συχνά αντιθετική – των ενοιών «δύναμις» και «ἐνέργεια». Γενικά ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η δεύτερη έχει μεγαλύτερη αξία από την πρώτη. Αυτό συμβαίνει διότι ό,τι δίνεται από τη φύση είναι έξω από τον έλεγχο του ανθρώπου . άρα αυτό που μετράει είναι το να αποκτήσει ο άνθρωπος τη συνήθεια των αρετών, να μετατρέψει δηλαδή κάτι που δεν είναι έμφυτο και υπάρχει δυνάμει σε ενέργεια. Αξίζει να ειπωθεί ότι στο κείμενο ο Αριστοτέλης συνδέει «τάς δυνάμεις» με το «πρότερον» και «τάς ἐνεργείας» με το «ὕστερον» εννοώντας ότι «αἱ δυνάμεις» έχουν χρονική μόνο προτεραιότητα έναντι των «ἐνεργειῶν»

β) Το ανιθετικό ζεύγος «δύναμις – ἐνέργεια» ο Αριστοτέλης το χρησιμοποιεί ως ένα ακόμη επιχείρημα για την άποψη του ότι «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται». Για να καταλήξει στο συμπέρασμα αυτό ο φιλόσοφος στηρίζεται στον εξής συλλογισμό: α. Σε όσα έχουμε εκ φύσεως η «δύναμις» προηγείται χρονικά και έπεται η «ἐνέργεια» ( «Ἔτι ὅσα … ἀποδίδομεν»). β) Τις αρετές τις αποκτούμε αφού ενεργήσουμε («τάς δ’ … πρότερον»).

Για την πρώτη προκείμενη χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τις αισθήσεις, τις οποίες βέβαια τις έχουμε ευθύς εξαρχής και τις ενεργοποιούμε στη συνέχεια (« «ὅπερ … ἔσχομεν» )

Για τη δεύτερη προκείμενη χρησιμοποιεί την αναλογία με τις τέχνες («ὥσπερ … κιθαρισταὶ»). Επιστρατεύεται και πάλι το παράδειγμα ( του οικοδόμου,του κιθαριστή, και αναλογικά του δίκαιου,του σώφρονα, του ανδρείου ), για να ισχυροποιηθούν τα λεγόμενά του.

Η επιχειρηματολογία λοιπόν του Αριστοτέλη, δομημένη με τη βοήθεια της αντίθεσης, της αναλογίας και των παραδειγμάτων, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμά του.

4. Ο Αριστοτέλης στην αρχή του αποσπάσματος έχει ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αρετή έιναι έξη («Δεῖ .. ἕξις») Αφού λοιπόν έχει ορίσει το γένος της αρετής, τώρα πια θέτει το ερώτημα τι είδους έξη είναι η αρετή, ποια δηλαδή είναι η ειδοποιός διαφορά της («ἀλλὰ καὶ ποία τὶς») – αφού, εφόσον η έξη είναι αποτέλεσμα όμοιων ενεργειών, η ποιότητά της εξαρτάται από την ποιότητα των ενεργειών . μπορεί λοιπόν να είναι αξιόλογη αλλά και ανάξια λόγου. Η απάντηση είναι ότι αρετή κάθε πράγματος είναι εκείνη η έξη που κάνει αφενός το ίδιο το πράγμα τέλειο και αφετέρου το έργο του αποτελεσματικό, εκτελεσμένο με τον σωστό τρόπο («Ῥητέον … ἀποδίδωσιν»). Η αριστοτελική αρετή έχει εδώ ευρύ περιεχόμενο και μπορεί να αποδίδεται ακόμα και σε ζώα ή πράγματα. Η τεκμηρίωση της θέσης του στηρίζεται και εδώ σε δύο παραδείγματα – αρετή ματιού και ίππου- («οἷον…πολεμίους»).

Παρομοίως ορίζεται και η ανθρώπινη αρετή: είναι η έξη εκείνη που κάνει τον άνθρωπο καλό και τον βοηθά να εκτελέσει σωστά το έργο για το οποίο είναι προορισμένος (« καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου … ἀποδώσει»).

Χαρακτηριστική είναι η επανάληψη του επιρρήματος «εὖ» και του επiθέτου «ἀγαθὸς» στο απόσπασμα, αφού τονίζει τα δύο κύρια στοιχεία της αρετής: τις συνέπειές της στο υποκείμενό της και στο έργο του.

5. Στο πρώτο απόσπασμα ο φιλόσοφος, προκειμένου να επιχειρητολογήσει υπέρ του ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν εκ φύσεως αλλά είναι αποτέλεσμα των ενεργειών μας, αναφέρει πως σε ό,τι έχουμε από τη φύση μας πρώτα παίρνουμε τις δυνατότητες αυτών και ύστερα ενεργούμε («ἔτι ὅσα … ἀποδίδομεν»). Ως παράδειγμα για τη θέση του αυτή αναφέρει τις αισθήσεις και μάλιστα την όραση και την ακοή («οὐ γὰρ … ἐλάβομεν»). Στο σημείο αυτό προσεγγίζει την έννοια «αρετή» με το ηθικό της περιεχόμενο και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο αποκτώνται οι αισθήσεις («ἀλλ΄ ἀνάπαλιν … ἔσχομεν») για να καταδείξει την αντίθεση μεταξύ των δυνάμεων και των ενεργειών.

Στο δεύτερο απόσπασμα, προσεγγίζοντας τον ορισμό της αρετής και εστιάζοντας στην ειδοποιό διαφορά της έξης που είναι αρετή, δίνει ευρύ περιεχόμενο στον όρο, αφού η αρετή μπορεί να αποδίδεται ακόμα και σε ζώα ή πράγματα. Τα παραδείγματα και εδώ ενισχύουν το συλλογισμό του, και η αρετή του ματιού είναι ένα από αυτά. Είναι όμως προφανές ότι εδώ ο φιλόσοφος αναφέρεται στην οξύτητα της όρασης, στη θετική δηλαδή ικανότητα του οφθαλμού και όχι απλώς στην απόκτηση της αίσθησης. Συνεπώς αντίφαση δεν υπάρχει.

6. Α)

δωρεά: ἀποδίδομεν (άλλες: ἀποδίδωσιν, ἀποδώσει)

ύποπτος: ἰδεῖν ( άλλες: ὀφθαλμόν,ὀφθαλμοῦ,ὁρῶμεν)

ανδροπρεπής: ἀνδρεία (άλλη: ἀνδρεῖοι)

σπουδαστής: σπουδαῖον

άφαντος:φανερόν

σχολείο:ἔχοντες (άλλες: ἔσχομεν,ἕξις, ἔχον, ἔχει)

Β)

οἰκοδόμοι: οἶκος + δομέω-ῶ

ἀποδίδομεν: ἀπὸ + δίδωμι

ἐπιβάτην: ἐπὶ + βαίνω

ἀποτελεῖ: ἀπὸ + τελέω -ῶ

ΑΔΙΔΑΚΤΟ

1. Όταν ήλθα λοιπόν, βρήκα σε μεγάλη πολιτική αναταραχή όλα όσα αφορούσαν το Διονύσιο . βοηθούσα λοιπόν όσο μπορούσα, τον τέταρτο όμως ίσως μήνα ο Διονύσιος εξόρισε το Δίωνα με ατιμωτικό τρόπο, αφού τον επιβίβασε σε μικρό πλοίο, κατηγορώντας τον ότι επιβουλεύεται την τυραννίδα . όλοι οι φίλοι βέβαια του Δίωνα φοβόμασταν τα μετά απ΄αυτό (:τα επακόλουθα) . για εμένα δε, διαδόθηκε κάποια φήμη στις Συρακούσες ότι τάχα είχα θανατωθεί από το Διονύσιο, ως υπαίτιος όλων όσων είχαν γίνει. Αυτός όμως, επειδή αντιλαμβανόταν ότι όλοι μας βρισκόμασταν σε τέτοια κατάσταση, επειδή φοβόταν μήπως συμβεί κάτι μεγαλύτερο εξαιτίας των φόβων μας, και με καθησύχαζε και με συμβούλευε να έχω θάρρος και με παρακαλούσε με κάθε τρόπο να παραμείνω.

2. α) Υποτ.: διίῃς, δέῃ

Προστ: δίιθι, δέου

β) σμικρόν: σμικρότατον

ἥκιστα (επίρρημα)

ἐλάχιστον

φίλοι: φιλαίτατοι

φίλτατοι

γ) Γεν.: σύμπαντος - μηνῶν - τυραννίδων - τινῶν

Δοτ.: σύμπαντι - μησί(ν) - τυραννίσι(ν) - τισί(ν)

3.α) ὡς Διονύσιος ἀπεκτονώς εἲη ἐμέ.

β) μή…τι: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση, που λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή «φοβούμενος». Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου ( γένοιτο) διότι ο ρηματικός τύπος εξάρτησης (φοβούμενος) είναι ιστορικού χρόνου (αφού εξαρτάται από τα ρήματα ιστορικού χρόνου «παρεμυθεῑτο», «διεκελεύετο», «ἐδεῑτο») και διότι εκφράζει φόβο στο παρελθόν κατά τη γνώμη του υποκειμένου.

γ) στάσεως: γενική αντικειμενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός στο «μεστά».

μηνί: δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα «ἐξέβαλεν».

ὑπό Διονυσίου: εμπρόθετη γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο ρήμα «τεθνεώς εἲην».

διατεθέντας: κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο «ἡμᾶς», αντικείμενο της μετοχής «αἰσθανόμενος», από την οποία και εξαρτάται.