Ο Ιδανικός Άνθρωπος βρίσκεται μέσα μας

 

Ο Ιδανικός Άνθρωπος βρίσκεται μέσα μας

 

 «Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.»

Κ. Π. Καβάφης

Μέσα μας βρίσκονται οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, όταν ξεκινάμε για την Ιθάκη μας,

όταν ξεκινάμε για το θαυμάσιο ταξίδι της ζωής.

Μέσα από τη δική μας ψυχή ξεπηδούν τα εμπόδια

που ανυπέρβλητα φαντάζουν και μας τρομοκρατούν.
Λαιστρυγόνες ανθρωποφάγοι οι ανασφάλειές μας,

Κύκλωπες απειλητικοί τα αρνητικά μας συναισθήματα, απαξιώνουν τη μέρα μας.
Ναι, τη μέρα μας, αφού το ταξίδι αυτήν αφορά.
Την κάθε μας μέρα που είναι μοναδική και ανεπανάληπτη.
Την κάθε στιγμή της ζωής μας που μας καλεί να την απολαύσουμε,
με τη χαρά ή τη λύπη της, με τις αντιξοότητες ή τις ευκολίες.
Κάθε στιγμή που είναι δική μας, μας καλεί να τη ζήσουμε αληθινά

και ουσιαστικά να την απολαύσουμε.

Σαν βγαίνουμε στον πηγαιμό προς τη δική μας Ιθάκη,
τα μόνα εμπόδια που θα συναντήσουμε είναι αυτά που εμείς γεννάμε.
Έχουν τη θλιβερή μορφή του φθόνου, την ασχήμια της μιζέριας,
το γκρίζο χρώμα της απαισιοδοξίας, την εφιαλτική φιγούρα της απελπισίας.
Μέσα μας βρίσκονται τα μυθικά τέρατα που μαυρίζουν τη ζωή μας.
Μέσα μας, όμως, είναι και η δύναμη να τα αντιμετωπίσουμε.
Μια απόφαση χρειάζεται. Ένα πλατύ χαμόγελο και μια απόφαση.

Θα χαρώ της ζωής μου το ταξίδι, θα πετάξω από μέσα μου φοβίες,
συμπλέγματα, ανασφάλειες και θα χαρώ.

Στα δύσκολα θα αντιτάσσω τη θέλησή μου, στα άδικα τον ανθρωπισμό μου,

 στα άτιμα την καθαρή μου σκέψη, στα άσχημα την ομορφιά του ιδανικού ανθρώπου,

 που σταθερά όλο και σχηματοποιείται μέσα μου.
Ναι, μέσα μας βρίσκεται ο άνθρωπος αυτός,

μόνο που τον κρατά σε ύπνωση το τραγούδι των σειρήνων, των δικών μας απατηλών σειρήνων.
Μέσα μας βρίσκεται, μόνο που στη λήθη τον αφήσαμε, τον ξεχάσαμε,
επιτρέψαμε να τον σκεπάσουν οι θόρυβοι και οι απόηχοι του ανερμάτιστου περίγυρου,
τον καλύψαμε με γυαλιστερά κουρέλια του συρμού

και κάπου σε μια γωνιά χωμένο τον κοιμίσαμε.
Και είναι αυτός που γνωρίζει το δίκιο, είναι αυτός που προστατεύει τους αδύνατους,
είναι αυτός που ξέρει να αγαπά, που προσφέρει χωρίς ανταλλάγματα,
που κάνει κάθε δύσκολο αγώνα πανηγύρι, που θέλγεται από τα ουσιώδη,
που ερωτεύεται το Καλό και το Όμορφο,
που σταθερή κρατά την πορεία, με πυξίδα αλάνθαστη το μυαλό και την καρδιά του.
Εμείς γι αλλού κινήσαμε και ακριβώς εκεί σκοπεύουμε να πάμε.
Βάλαμε πλώρη για μιαν Ιθάκη και εκεί κάποτε θα φτάσουμε,
και, πιστέψτε με, αξίζει τον κόπο,
αφού εκεί θα φτάσει ένας άλλος εαυτός μας,
ο ιδανικός μας εαυτός,
όπως αποκαλύφθηκε και, κατά το δυνατόν, τελειώθηκε στη διάρκεια της θαυμάσιας διαδρομής.

Βασιλική Π. Δεδούση

Καλή Σχολική Χρονιά

                                                Καλή Σχολική Χρονιά

ΕΥΧΕΣ ΠΑΣΧΑ

 

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου: Φυλετικές διακρίσεις και ρατσισμός

 

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου: Φυλετικές διακρίσεις και ρατσισμός
 
Κείμενο 1: Φυλετικές διακρίσεις. Ανακαλύπτοντας την έννοια και εξερευνώντας τις (νέες) μορφές τους
 
     Όσον αφορά στις διακρίσεις, παρά το γεγονός ότι ο όρος αναφέρεται τόσο στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948, όσο και σε άλλες διεθνείς συμφωνίες, δεν υφίσταται ένας ακριβής και εμπεριστατωμένος ορισμός. Αντιθέτως, τα διεθνή ή και περιφερειακά όργανα δικαιωμάτων του ανθρώπου, εμπεριέχουν ορισμούς ανάλογα με το ποια μορφή διάκρισης αντιμετωπίζουν (π.χ. διακρίσεις κατά των γυναικών/ φυλετικές διακρίσεις κτλ.).
Οι διακρίσεις μπορούν να λάβουν πολλές μορφές. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για:
     -Την άμεση και έμμεση διάκριση. Με κριτήριο τον τρόπο άσκησής τους, ως άμεση διάκριση, ορίζεται μια λιγότερο ευνοϊκή ή επιζήμια μεταχείριση ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων, στη βάση ενός χαρακτηριστικού όπως η φυλή. Έμμεση διάκριση, υπάρχει όταν μια πρακτική, κανόνας, απαίτηση ή όρος, εμφανίζεται να είναι ουδέτερος, αλλά έχει δυσανάλογο αντίκτυπο σε συγκεκριμένα άτομα ή ομάδες.
     - Την αντίστροφη διάκριση (“reverse discrimination”) ή θετική/καταφατική δράση (“positive action”). Μολονότι, η αντίστροφη διάκριση είναι ένας όρος ευρέα  διαδεδομένος, δεν υπάρχει ένας παγκόσμια κοινά αποδεκτός ορισμός. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεροληπτικές πολιτικές ή πράξεις που ωφελούν μια ιστορικά κοινωνικοπολιτικά μη κυρίαρχη ομάδα (π.χ. μειονότητες). Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα μέσο/ εργαλείο εξάλειψης της διάκρισης. Πόσο όμως νομιμοποιημένος μπορεί να είναι ένας όρος που χρησιμοποιεί αυτό που θέλει να καταπολεμήσει ως όπλο για την αντιμετώπισή του;
     Η αντίστροφη διάκριση είναι δεκτική διπλής ερμηνείας. Από τη μια δύναται να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο καταπολέμησης του ρατσισμού. Ως τέτοιο, χρησιμοποιείται από τους αντιρατσιστές και υποδηλώνει την προκατάληψη έναντι των μελών της κυρίαρχης ομάδας στην εργασία, την προώθηση ή την κατανομή προνομίων με απώτερο στόχο την εξάλειψη των διακρίσεων. Από την άλλη όμως, οποιαδήποτε πολιτική παρέχει ειδικά πλεονεκτήματα σε μια ομάδα, αυτομάτως διακρίνει έναντι των άλλων ομάδων (επιχείρημα των αντιπάλων της θετικής δράσης).
     Μερικές φορές, ο όρος αντίστροφη διάκριση θεωρείται συνώνυμος με τους όρους καταφατική δράση και θετική διάκριση. Ως θετική διάκριση νοείται ένα πλήθος πολιτικών σχεδιασμένων για την αντιμετώπιση των παρελθόντων και παρόντων διακρίσεων και την παροχή ευκαιριών σε εκείνους που παραδοσιακά τους τις αρνούντο. Στενά εννοούμενη, η θετική διάκριση λαμβάνει χώρα στην απασχόληση και την εκπαίδευση. Υπό μια ευρύτερη έννοια ωστόσο, ως θετική δράση ορώνται οι οποιεσδήποτε συνειδητές προσπάθειες ν’ αντιστρέψουν τη διάκριση.
     - Και την πολλαπλή διάκριση. Η πολλαπλή διάκριση, αποτελεί το νέο επικίνδυνο πρόσωπο των διακρίσεων. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι το γεγονός ότι, μπορεί να βιώνεται σε πολλαπλά επίπεδα, δεδομένου ότι κάποιος μπορεί να ανήκει σε διαφορετικές μειονεκτικές ομάδες και ως αποτέλεσμα να υπόκειται σε επιδεινούμενες- διαφοροποιημένες μορφές διάκρισης. Με άλλα λόγια, η φυλή, το φύλο, η θρησκεία και τα λοιπά στοιχεία που απαρτίζουν μια προσωπικότητα, αλληλεπιδρούν και δύνανται να παράγουν συγκεκριμένες μορφές πολλαπλής διάκρισης.
     Με την πολλαπλή διάκριση ασκείται κριτική στην πρότερη «μονολιθική προσέγγιση» της διάκρισης, ειδικότερα, στη βάση του επιχειρήματος ότι όλες οι μορφές πολλαπλής διάκρισης χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, καθώς αγγίζουν τους πιο ευάλωτους, περιθωριοποιημένους και μειονεκτούντες ανάμεσα στους ανθρώπους. Κάτι που οφείλεται αφενός, στο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα (“multiplier effect”) και την συχνότητα βίωσης διακρινουσών ενεργειών και αφετέρου, στο επονομαζόμενο «παράδοξο της πολυπολιτισμικής ευαισθησίας» (“paradox of multicultural vulnerability”). Σύμφωνα με το τελευταίο, διορθώνοντας μιας μορφής ευαισθησία, οι πολιτικές υπέρ της πολλαπλής πολιτισμικότητας μπορεί να οδηγήσουν σε άλλες ευαισθησίες.
     Κυρίως όμως, η κριτική επικεντρώνεται στην ανυπαρξία από τα υπάρχοντα νομικά πλαίσια δικαιωμάτων του ανθρώπου, πολιτικών που αποσκοπούν στην επανόρθωση των πολλαπλών διακρίσεων που έχουν κάποιες φορές ως -ακούσιο/ αρνητικό- αποτέλεσμα, την ενδυνάμωση του status -κοινωνικού αποκλεισμού- των περισσότερο μειονεκτούντων.
     Συγκρίνοντας τις δυο έννοιες (ρατσισμός-διακρίσεις), παρά το γεγονός ότι ο προσδιορισμός της φυλετικής διάκρισης είναι «ευκολότερος» από εκείνον του ρατσισμού -κάτι που απορρέει από το πλήθος των υπαρχουσών ορισμών στα νομικά κείμενα (τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο)- τα μεταξύ τους όρια είναι αρκετά νεφελώδη, σε σημείο ώστε αρκετές φορές όχι μόνο στην καθημερινότητα αλλά και στην επιστημονική κοινότητα να συγχέεται η μια έννοια με την άλλη. Ωστόσο, μια ουσιώδης διαφορά θα μπορούσε να ξεδιαλύνει το τοπίο. Ο μεν ρατσισμός, οράται ως ιδεολογία ή δόγμα, σε αντίθεση με τη φυλετική διάκριση που εκλαμβάνεται ως πρακτική/ δράση βασισμένη σε ρατσιστική συμπεριφορά.
 
Μαρία Ανάγνου, Οι ευρωπαϊκές πολιτικές κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων και η ελληνική περίπτωση. Αναζητώντας την ουτοπία(;) της ανοχής της ετερότητας. Αθήνα, 2016
 
Κείμενο 2: Ο λαβύρινθος
 
Διαδέχονται οι μέρες μου γρήγορα η μια τους την άλλη,
σα να ‘ναι πουλιά που κυνηγιούνται στο σούρουπο
μιας ερήμου, μπερδεύονται, πέφτουνε το ένα τους
πάνω στο άλλο, χτυπιούνται – σωριάζονται,
γίνονται ένα σώμα οι μέρες μου. Σφηνώνονται μες
στις Κυριακές οι Δευτέρες, μπλέκονται οι μήνες
καθώς τα χαρτιά της τράπουλας: Μάρτης
κι αμέσως Δεκέμβρης, Αύγουστος έπειτα,
παγώνουν οι άκρες των χεριών μου καθώς
ψηλαφώ τον λαβύρινθο, προσπαθώντας να βάλω
τη Δευτέρα μετά την Κυριακή, τον Απρίλη
πριν απ’ το Μάη. Να χωρίσω ξανά
τη βδομάδα σε εικοστετράωρα.
 
Νικηφόρος Βρεττάκος, Οδοιπορία
 
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε με συνοπτικό τρόπο (80-90 λέξεις) τα στοιχεία που παρουσιάζει η γράφουσα σχετικά με το φαινόμενο της πολλαπλής διάκρισης.
Μονάδες 15
 
Γνώρισμα της πολλαπλής διάκρισης που την καθιστά επικίνδυνη είναι πως ένα άτομο ενδέχεται να βιώνει συγχρόνως διακρίσεις σε πολλαπλά επίπεδα, εφόσον λόγω της φυλής, του φύλου ή της θρησκείας του μπορεί να εντάσσεται σε διαφορετικές μειονοτικές ομάδες. Χρήζει, μάλιστα, ιδιαίτερης μέριμνας η διάκριση αυτή, καθώς πλήττει συνήθως τα πιο ευάλωτα άτομα, φέροντάς τα αντιμέτωπα με το «πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα» των πολλών παράλληλων και συνεχών διακρίσεων που υφίστανται. Η αντιμετώπισή της, εντούτοις, δεν είναι εύκολη, εφόσον η απόπειρα διόρθωσης μιας πτυχής της ενδέχεται να προκαλέσει νέες μορφές ευαισθησίας στα άτομα.
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να εξηγήσετε με συνοπτικό τρόπο (70-80 λέξεις) την αντίφαση που προκύπτει με τη χρήση του όρου «αντίστροφη διάκριση», όπως αυτή προκύπτει από το ακόλουθο χωρίο του κειμένου: «Πόσο όμως νομιμοποιημένος μπορεί να είναι ένας όρος που χρησιμοποιεί αυτό που θέλει να καταπολεμήσει ως όπλο για την αντιμετώπισή του;»
Μονάδες 10
 
Η αντίφαση του όρου αντίστροφη διάκριση έγκειται στο γεγονός πως ενώ αποσκοπεί στην εξισορρόπηση μιας αρνητικής κατάστασης, χρησιμοποιεί ως μέσο για να επιτύχει τον θετικό της στόχο αυτό ακριβώς που επιδιώκει να καταπολεμήσει, δηλαδή τις διακρίσεις. Κατ’ αυτό τον τρόπο, αν και θεωρητικώς με την αντίστροφη διάκριση τίθεται ως στόχος η βελτίωση της κατάστασης όσων παρατεταμένα βίωναν διακρίσεις, δημιουργείται αίφνης μια νέα μορφή διάκρισης εις βάρος όσων ανήκουν σε μια ομάδα που υπήρξε για καιρό ευνοημένη. Με πιθανό αποτέλεσμα όμως να αδικηθούν άτομα που ουδέποτε ευνοήθηκαν στην πράξη.
 
Β2.α. Για ποιο λόγο η γράφουσα οργανώνει την καταληκτική παράγραφο του κειμένου της με τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης; Τι επιχειρεί να αποσαφηνίσει;
(μονάδες 5)
 
Η γράφουσα θεωρεί πως η νοηματική διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της φυλετικής διάκρισης και του ρατσισμού δεν είναι επαρκώς ξεκάθαρη, γι’ αυτό και προχωρά στη συγκριτική παρουσίασής τους με τη μέθοδο της σύγκρισης – αντίθεσης, ώστε να διαφανούν τα στοιχεία εκείνα που τις διαφοροποιούν εμφανώς. Προκύπτει, έτσι, πως ενώ ο ρατσισμός είναι μια ιδεολογία ή ένα δόγμα, η φυλετική διάκριση αποτελεί τη δράση ή τις πράξεις εκείνων που διαπνέονται από ρατσιστικές αντιλήψεις.
 
β. Να προσδιορίσετε  με ποιον τρόπο οργανώνονται η 2^η και η 4^η παράγραφος του κειμένου και να εξηγήσετε σε τι αποσκοπεί ο τρόπος οργάνωσης κάθε παραγράφου. (μονάδες 10)
Μονάδες 15
 
Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου οργανώνεται με τη μέθοδο του ορισμού, καθώς επιδίωξη της γράφουσας είναι να ορίσει τις έννοιες της άμεσης και της έμμεσης διάκρισης. Έτσι, γίνεται αντιληπτό πως η άμεση διάκριση σχετίζεται με τη μη ευνοϊκή ή και επιζήμια στάση απέναντι σε ένα άτομο -ή μια ομάδα- λόγω ενός χαρακτηριστικού του, ενώ η έμμεση διάκριση είναι λιγότερο εμφανής, εφόσον γίνεται στη βάση νόμων ή κανόνων, οι οποίοι όμως επηρεάζουν αρνητικά συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.
Η τέταρτη παράγραφος του κειμένου οργανώνεται με τη μέθοδο της διαίρεσης προκειμένου να διαφανούν οι δύο επιμέρους ερμηνείες που δίνονται στην αντίστροφη διάκριση. Από την πλευρά των μη ρατσιστών η αντίστροφη διάκριση γίνεται θετικά αντιληπτή ως μέσο για την καταπολέμηση του ρατσισμού, εφόσον μειώνει τα προνόμια που για καιρό απολάμβαναν οι κυρίαρχες ομάδες. Από την πλευρά των αντιπάλων της αντίστροφης διάκρισης, αυτή γίνεται αντιληπτή ως μια ακόμη μορφή διάκρισης, αφού διασφαλίζει ειδικά προνόμια σε μια ομάδα ανθρώπων.
 
Β3. Να εντοπίσετε τρεις (3) γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα και δύο τεκμηριωμένες διαπιστώσεις μέσω των οποίων η γράφουσα επιχειρεί στην 6^η και στην 7^η παράγραφο να επισημάνει την οδυνηρή πραγματικότητα που διαμορφώνεται για τα άτομα που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις.
Μονάδες 15
 
Η γράφουσα με τη χρήση μεταφορικού λόγου τονίζει την ιδιαίτερα επιζήμια επίδραση της πολλαπλής διάκρισης την οποία χαρακτηρίζει εμφατικά «το νέο επικίνδυνο πρόσωπο» των διακρίσεων. Με τη χρήση, μάλιστα, δύο μετοχών αιτιολογεί το χαρακτηρισμό αυτό, εφόσον ένα άτομο μπορεί να υπόκειται παράλληλα σε «επιδεινούμενες-διαφοροποιημένες» μορφές διάκρισης, οι οποίες το φέρνουν αντιμέτωπο με πρόσθετες και επώδυνες δυσκολίες σε σχέση με άλλα άτομα. Όπως διαφαίνεται, άλλωστε, από τη χρήση επάλληλων χαρακτηρισμών θύματα πολλαπλής διάκρισης είναι συνήθως οι «πιο ευάλωτοι, περιθωριοποιημένοι και μειονεκτούντες» από τους πολίτες, γεγονός που καθιστά προφανές πως η ήδη δύσκολη ζωή των ανθρώπων αυτών επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο λόγω των πολλαπλών διακρίσεων.
Η οδυνηρή για τα άτομα που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις πραγματικότητα επισημαίνεται από τη γράφουσα και με τη χρήση συγκεκριμένων διαπιστώσεων. Ειδικότερα, στην έκτη παράγραφο η γράφουσα διευκρινίζει πως ένα άτομο με βάση τα στοιχεία που απαρτίζουν την ταυτότητά του -φυλή, φύλο, θρησκεία- ενδέχεται να βιώσει διακρίσεις σε πολλαπλά επίπεδα, εφόσον μπορεί να ανήκει παράλληλα σε διαφορετικές μειονεκτικές ομάδες. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται στη βάση του αιτίου αποτελέσματος και είναι ενδεικτική της ιδιάζουσας κατάστασης που διαμορφώνεται για ορισμένα άτομα. Ακολούθως, στην έβδομη παράγραφο, η γράφουσα αξιοποιώντας όρους από τη διεθνή βιβλιογραφία επισημαίνει πως το φαινόμενο της πολλαπλής διάκρισης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή λόγω του πολλαπλασιαστικού του αποτελέσματος (multiplier effect), της συχνότητας βίωσης ενεργειών διάκρισης, αλλά και του «παραδόξου της πολυπολιτισμικής ευαισθησίας», εξαιτίας του οποίου στην προσπάθεια της κοινωνίας να διορθωθεί μιας μορφής ευαισθησία ενδέχεται να δημιουργηθούν νέες ευαισθησίες στα ήδη ευάλωτα άτομα.
 
ΘΕΜΑ Γ
Σε ποια συναισθηματική κατάσταση θεωρείτε ότι βρίσκεται το ποιητικό υποκείμενο; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση πνευματικής σύγχυσης, όπως δηλώνεται ήδη από τον τίτλο «Ο λαβύρινθος», έχοντας –πιθανώς- υπό την πίεση του άγχους χάσει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται πότε περνά ο χρόνος και μπερδεύοντας πια τις μέρες και τους μήνες. Όπως εμφατικά δηλώνει με τη χρήση μιας παρομοίωσης, οι μέρες του περνούν γρήγορα «σα να ‘ναι πουλιά που κυνηγιούνται», φανερώνοντας έτσι την αδυναμία του να συγκεντρωθεί, αλλά και να έχει ουσιαστική επίγνωση του καθημερινού του χρόνου. Στο αίσθημα, πάντως, της σύγχυσης που βιώνει εμπλέκεται και μια συγκρουσιακή κατάσταση, όπως αυτό διαφαίνεται από το ασύνδετο σχήμα, μέσω του οποίου καταγράφεται το γοργό πέρασμα των ημερών, «μπερδεύονται, πέφτουνε… χτυπιούνται – σωριάζονται». Από τη χρήση των συγκεκριμένων ρημάτων προκύπτει τόσο η συγκρουσιακή διάσταση των συναισθημάτων του όσο κι ένα αίσθημα κάμψης, σχετιζόμενο είτε με τις πνευματικές είτε με τις σωματικές του δυνάμεις. Το ποιητικό υποκείμενο προσπαθεί, βέβαια, να βάλει σε τάξη τις σκέψεις του και να διαχειριστεί το πρόβλημα που βιώνει, αλλά οι προσπάθειές του δε φαίνεται να αποδίδουν επαρκώς («παγώνουν οι άκρες των χεριών μου»), γεγονός που φανερώνει την ένταση της εσωτερικής του σύγχυσης.
Είναι γενικώς διαπιστωμένο πως η συνεχής βίωση άγχους, όπως και η ανάγκη των ατόμων να διαχειριστούν ένα παρατεταμένα επιβαρυμένο πρόγραμμα, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία τους, εφόσον η όλη πίεση που υφίστανται δεν μπορεί παρά να υπονομεύσει την ψυχοσωματική τους ισορροπία.
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα άρθρο σας (350-400 λέξεων) να παρουσιάσετε τα είδη διακρίσεων που βιώνουν οι άνθρωποι στις σύγχρονες κοινωνίες και να επιχειρήσετε να εξηγήσετε κατά πόσο είναι εφικτή ή όχι η αντιμετώπιση των διακρίσεων, σύμφωνα με τη δική σας οπτική.
Μονάδες 30
 
Τα πολλά πρόσωπα των διακρίσεων
 
     Παρά τις σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις και τα ποικίλα πνευματικά επιτεύγματα της εποχής μας, μεγάλο μέρος των συνανθρώπων μας στο πλαίσιο των σύγχρονων και θεωρητικώς «καλλιεργημένων» κοινωνιών συνεχίζει να υφίσταται ποικίλες μορφές επώδυνων διακρίσεων. Το φύλο, η φυλή, το θρήσκευμα, η οικονομική κατάσταση, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η σωματική εικόνα του ατόμου, καθώς και πλήθος επιμέρους στοιχεία αποτελούν κριτήριο -και αφορμή- για την άσκηση διακρίσεων εις βάρος ενός ατόμου.
     Οι διακρίσεις αυτές ενδέχεται να ασκούνται κατά τρόπο άμεσο, καθιστώντας εμφανή τη σύνδεση της δυσμενούς μεταχείρισης με εκείνο το χαρακτηριστικό του ατόμου που το εντάσσει σε κάποιου είδους μειονότητα ή ευάλωτη ομάδα. Υπ’ αυτή την έννοια, ένας αλλοεθνής πολίτης, μια γυναίκα ή ένας αλλόθρησκος μπορούν σχετικώς εύκολα να διαπιστώσουν πότε και γιατί διαφοροποιείται και επιδεινώνεται η στάση ορισμένων ατόμων απέναντί τους. Άλλοτε, ωστόσο, οι διακρίσεις ενδέχεται να είναι έμμεσες και ως ένα βαθμό συγκαλυμμένες, εφόσον εντοπίζονται στο πλαίσιο κανόνων, όρων ή παγιωμένων τακτικών. Σε αυτή την περίπτωση η πραγματική τους υπόσταση γίνεται αντιληπτή μόνο όταν κατά την εφαρμογή των κανόνων ή των όρων αυτών διαπιστωθεί πως έχουν εμφανώς μεγαλύτερο αντίκτυπο σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, οπότε και φανερώνεται πως αποσκοπούν στην άσκηση διακρίσεων εις βάρος τους.
     Ιδιαιτέρως ανησυχητική και επιζήμια έκφανση των διακρίσεων πάντως συνιστά το φαινόμενο της πολλαπλής διάκρισης στο πλαίσιο του οποίου ένα άτομο εντάσσεται λόγω της ταυτότητάς του σε αρκετές επιμέρους μειονοτικές ομάδες. Σε μια τέτοια περίπτωση το άτομο βιώνει αθροιστικά πολλές διακρίσεις μαζί και ως εκ τούτου η καθημερινότητά του γίνεται πολλαπλώς δυσκολότερη. Πρόκειται, μάλιστα, για φαινόμενο που πλήττει κυρίως άτομα που ανήκουν ήδη σε ευάλωτες ομάδες, με αποτέλεσμα να υπονομεύει δραστικά την ποιότητα της ζωής τους.
     Οι διακρίσεις σε κάθε τους έκφανση αποτελούν μια αρνητική όψη της σύγχρονης πραγματικότητας, μιας και αναδεικνύουν την έντονα συμπλεγματική φύση των ανθρώπων και την έμμονη αναζήτησή τους για τα στοιχεία εκείνα που θα τους επιτρέψουν να αισθανθούν καλύτεροι ή ανώτεροι από άλλους συνανθρώπους τους. Με δεδομένη, βέβαια, τη διαπίστωση αυτή, πως οι διακρίσεις λειτουργούν ως μέσο κάλυψης ψυχολογικών ανεπαρκειών των ανθρώπων, θεωρώ πως η ουσιαστική αντιμετώπισή τους είναι μια εξαιρετικά απαιτητική και δυσεπίτευκτη διαδικασία. Θα χρειαζόταν συστηματική προσπάθεια προκειμένου οι νεότερες γενιές τουλάχιστον να ανατραφούν με απόλυτο σεβασμό απέναντι στη διαφορετικότητα και κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να μη βρεθούν σε κάποια μειονεκτική θέση που θα τους δημιουργούσε συμπλεγματικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς.
     Υπ’ αυτό το πρίσμα, όσο κι αν θεωρούμε αναγκαία και απολύτως επιθυμητή την αντιμετώπιση των διακρίσεων, είναι απίθανο να κατορθώσουμε μια τόσο ριζική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας, ώστε να τις αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Μπορούμε, φυσικά, να κάνουμε σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση μέσω της παιδείας, αλλά δεν μπορούμε να αλλάξουμε πλήρως τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων.

Κωνσταντίνος Μάντης

Κριτήριο Ελληνικής Γλώσσας Β΄ Τάξης ΓενικούΛυκείου

 

Κριτήριο Ελληνικής Γλώσσας Β΄ Τάξης ΓενικούΛυκείου

 

Νέα Ελληνική Γλώσσα 

 

 

Α. Κείµενο

 

Οι ξεχασμένοι ακτινοβολούν

«Τι όνειρα κάνεις για το µέλλον;» ρώτησε η δηµοσιογράφος της µεξικανικής  τηλεόρασης την Μάγδα. «Να βρω µια δουλειά στον τοµέα µου. Έχω σπουδάσει βιβλιοθηκάριος», απάντησε το κορίτσι µας σε εξαιρετικά αγγλικά, χωρίς δεύτερη σκέψη.

Η Μάγδα ήταν η τερµατοφύλακας της γυναικείας οµάδας των αστέγων, η οποία, στα µέσα Νοεµβρίου, συµµετείχε στην κορυφαία διεθνή διοργάνωση κοινωνικού ποδοσφαίρου, το 16ο Παγκόσµιο Κύπελλο Αστέγων, που φέτος φιλοξενήθηκε στην Πόλη του Μεξικού. Δεν ονειρεύεται ούτε χρυσά συµβόλαια, ούτε άλλες κούπες και διακρίσεις ποδοσφαιρικές. Μια δουλειά που θα της δώσει τη δυνατότητα να επιστρέψει στην κανονικότητα ονειρεύεται, να ζήσει µια ζωή φυσιολογική, γι’ αυτό αγωνίζεται. Ήταν ένα από τα έξι κορίτσια της τόσο ιδιαίτερης αυτής ποδοσφαιρικής παρέας που βρέθηκαν στην άλλη άκρη του κόσµου και διακρίθηκαν για το ήθος, το πάθος, την αγωνιστικότητα, τον τρόπο τους.

Είναι κάτι σπάνιο, ίσως και µοναδικό παγκοσµίως, αυτό που συµβαίνει µε αυτήν την παρέα ανθρώπων, γνωστή ως «Εθνική Αστέγων», που µαθαίνουν να συνυπάρχουν και να βάζουν στόχους ζωής, κλωτσώντας µία µπάλα. Αυτή η παρέα των ξεχασµένων στον  τόπο  τους σπουδαίων ανθρώπων για τέταρτη  συνεχόµενη  χρονιά  κέρδισε  τη σηµαντικότερη αναγνώριση στη µεγαλύτερη διεθνή σκηνή του κοινωνικού ποδοσφαίρου: το   βραβείο  (ή  κύπελλο,  για  να  µιλήσουµε   µε   ποδοσφαιρικούς   όρους)   «Ευ Αγωνίζεσθαι»*.

Φέτος ήταν η γυναικεία οµάδα που πήρε το «Fair Play»*, πέρσι στο Όσλο ήταν ο Αποστόλης Πετρίδης, το 2016 στην Γλασκώβη ήταν η Στέλλα Μαυρίδου, το 2015 στο Άµστερνταµ ήταν και πάλι η γυναικεία οµάδα.

Αλλά  έχει  κι  άλλο.  Η  εθνική  αστέγων  των  γυναικών  το  Μάιο  του  2017 συµµετείχε στο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Κοινωνικού Ποδοσφαίρου στη Σόφια είχε πάρει και πάλι το βραβείο «Fair Play». Όπως το είχε κατακτήσει και στην παρθενική* της συµµετοχή στο Παγκόσµιο Κύπελλο Αστέγων, το 2007.

Διακρίσεις παντού. Για το ήθος, το πάθος, την αγωνιστικότητα, το σεβασµό, τον τρόπο, το χαµόγελο, την απόλυτη προσήλωση στις θεµελιώδεις αρχές της καµπάνιας* «Γκολ στη Φτώχεια». Μία από αυτές: δεν τα παρατάµε ποτέ. Δεν µπορεί να είναι τυχαίο.

Και τώρα; Τώρα, επιστρέφουµε στη χαρά του παιχνιδιού, µοιραζόµενοι µπάλες, πάσες και όνειρα στα γήπεδα του Ρουφ και της ΧΑΝΘ και ολόκληρης της Ελλάδας, µα κυρίως συνεχίζουµε την προσπάθεια να κάνουµε νίκες προσωπικές και συλλογικές εκτός των στενών ορίων ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Να βρει δουλειά στον τοµέα της η Μάγδα, να αναδείξουν τα ταλέντα τους, να κυνηγήσουν µε αξιοπρέπεια και να πιάσουν τα όνειρά τους η Αγγελική, η Ελένη, η Μαρία, η Μόνικα, η Νόρα, ο Νικόλαος, ο Νίκος, ο Αποστόλης, ο Μορτάζα, ο Ρέζα, ο Τζιµπούρ, ο Σάκης, ο Λάζαρος και τα άλλα παιδιά που δεν έφτασαν µέχρι το Μεξικό, αλλά είναι πάντα παρόντες και παρούσες, ορατοί στο γήπεδο µα αόρατοι, µέχρι χθες, στη ζωή. Και αυτή είναι µία από τις σηµαντικότερες νίκες: πώς µέσα από το παιχνίδι το αόρατο γίνεται και πάλι ορατό. (454 λέξεις)

 

Χρήστος Αλεφάντης, περ. Σχεδία, τ.65, Νοέµβριος 2018, σ. 6 (διασκευή)

 

 

*Ευ  Αγωνίζεσθαι  = Fair Play: να αγωνίζεσαι δίκαια, σεβόµενος/-η τους κανόνες, τη διαδικασία, τους άλλους

(συναθλητές και συναθλήτριες, αντιπάλους, φιλάθλους, περιβάλλον)

*παρθενικός: που γίνεται, που συµβαίνει για πρώτη φορά

*καμπάνια: εκστρατεία µε περιορισµένη χρονική διάρκεια, µέσω του τύπου ή των άλλων µέσων µαζικής επικοινωνίας, που έχει σκοπό να προβάλει και να προωθήσει κάποιο ζήτηµα πολιτικού, κοινωνικού ή πολιτιστικού περιεχοµένου

 

Β. Ερωτήσεις

 

1.   Θέµα κατανόησης του κειµένου

(2 ερωτήµατα ανοικτού και κλειστού τύπου, η βαθµολογία επιµερίζεται στα δύο ερωτήµατα ισοδύναµα:15+15=30  µονάδες)

ελέγχεται η ικανότητα των µαθητών/τριών

i) να εντοπίζουν και να παρουσιάζουν κάποια από τα παρακάτω στοιχεία: πληροφορίες που περιέχονται στο κείµενο, βασικές ιδέες και επιχειρήµατα του συγγραφέα, προβλήµατα που θέτει, θέσεις που υποστηρίζει, σχέση του βασικού µηνύµατος του κειµένου µε τις περιστάσεις επικοινωνίας (σκοπό, κοινό, θέµα κ.ά), καθώς και µε τους τρόπους και τα µέσα πειθούς που αξιοποιούνται στο κείµενο

ii) να αποδίδουν περιληπτικά µέρος του κειµένου λαµβάνοντας υπόψη συγκεκριµένο επικοινωνιακό πλαίσιο.

 

i) Σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισµούς να δώσετε τον χαρακτηρισµό

«Σωστό» ή «Λάθος», µε βάση το κείµενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας,

παραπέµποντας στα αντίστοιχα χωρία. (Μονάδες 15)

 

Διατυπώσεις

 

1. Η Μάγδα ονειρεύεται να παίζει ποδόσφαιρο επαγγελµατικά.

 ΛΑΘΟΣ, δεν ονειρεύεται ποδοσφαιρική καριέρα αλλά µια κανονική δουλειά στο αντικείµενο των σπουδών της.

2. Η γυναικεία οµάδα των αστέγων εντυπωσίασε τον κόσµο στο 16ο Παγκόσµιο Κύπελλο

Αστέγων µε τη συµπεριφορά της.

 ΣΩΣΤΟ, όπως αποδεικνύει το βραβείο «Ευ Αγωνίζεσθαι» που έλαβε.

3. Φέτος ήταν η πρώτη φορά που βραβεύτηκαν Ελληνίδες αθλήτριες.

 ΛΑΘΟΣ, αφού και σε προηγούµενες διοργανώσεις είχαν βραβευτεί µεµονωµένοι αθλητές και αθλήτριες και η γυναικεία οµάδα το 2015.

4. Η καµπάνια «Γκολ στη Φτώχεια» αφορά όλες τις ευαίσθητες κοινωνικές οµάδες.

 ΛΑΘΟΣ, αφορά µόνο τους άστεγους.

5. Στόχος όλων αυτών δεν είναι µόνο οι αθλητικές διακρίσεις.

 ΣΩΣΤΟ, αφού στόχος όλων είναι να καταφέρουν να γίνουν πάλι ορατοί, δηλαδή, να αποκτήσουν υπόσταση και να βρουν δουλειά, να αναδείξουν τα ταλέντα τους, να κυνηγήσουν µε αξιοπρέπεια και να πιάσουν τα όνειρά τους.

 

 

ii) Διαβάσατε το κείµενο και εντυπωσιαστήκατε από τον τρόπο µε τον οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί το ποδόσφαιρο. Να παρουσιάσετε περιληπτικά (60-70 λέξεις) στους συµµαθητές και τις συµµαθήτριές σας όσα θετικά µπορεί να προσφέρει στους αστέγους η συµµετοχή σε ποδοσφαιρικές διοργανώσεις. (Μονάδες 15)

Η συµµετοχή των αστέγων, αντρών και γυναικών, σε οµάδες ποδοσφαιρικές τους βοηθάει να ανακτήσουν την εµπιστοσύνη στον εαυτό τους, ώστε να µπορέσουν να ξαναθέσουν στόχους στη ζωή τους. Τους

µαθαίνει να συµβιώνουν, ενώ τους δίνει τη δυνατότητα να δείξουν τις ικανότητές τους και να χαρούν το σεβασµό των άλλων. Γενικά, τους βοηθάει να σταθούν στα πόδια τους, να ξαναβρούν τη χαµένη αγωνιστικότητά τους και να διεκδικήσουν τα όνειρά τους. (69)

εναλλακτικά

Θέλετε να παρουσιάσετε περιληπτικά (60-70 λέξεις) στους συµµαθητές και τις συµµαθήτριές σας το περιεχόµενο του άρθρου που διαβάσατε αναφορικά µε όσα θετικά

µπορεί να προσφέρει στους αστέγους η συµµετοχή σε ποδοσφαιρικές διοργανώσεις.

(Μονάδες 15)

Η συµµετοχή των αστέγων, αντρών και γυναικών, σε οµάδες ποδοσφαιρικές τους βοηθάει να ανακτήσουν την εµπιστοσύνη στον εαυτό τους, ώστε να µπορέσουν να ξαναθέσουν στόχους στη ζωή τους. Τους

µαθαίνει να συµβιώνουν, ενώ τους δίνει τη δυνατότητα να δείξουν τις ικανότητές τους και να χαρούν το σεβασµό των άλλων. Γενικά, τους βοηθάει να σταθούν στα πόδια τους, να ξαναβρούν τη χαµένη αγωνιστικότητά τους και να διεκδικήσουν τα όνειρά τους. (69)

 

 

 

2. Θέµα δοµής και γλώσσας του κειµένου

(3 ερωτήµατα µε σύνολο µονάδων 30, επιµερισµένες αναλόγως της βαρύτητας του καθενός)

ελέγχεται η ικανότητα των µαθητών /-τριών

-είτε να αναγνωρίζουν τη βασική δοµή του κειµένου ή τη δοµή και τον τρόπο ανάπτυξης µιας παραγράφου

-είτε να εντοπίζουν τις διαρθρωτικές λέξεις /φράσεις που βοηθούν στη συνοχή και νοηµατική αλληλουχία του κειµένου·

-είτε να αποδίδουν το περιεχόµενο της παραγράφου µε πλαγιότιτλους

-είτε να µετασχηµατίζουν λέξεις ή φράσεις αλλάζοντας τη σύνταξη, το λεξιλόγιο (συνώνυµα ή συνώνυµες φράσεις, αντώνυµα, παράγωγα, σύνθετα κ.λπ.), τα σηµεία στίξης, σύµφωνα µε συγκεκριµένες περιστάσεις επικοινωνίας, και να σχολιάζουν το επικοινωνιακό αποτέλεσµα

-είτε να ερµηνεύουν λέξεις-φράσεις του κειµένου µε βάση τα κειµενικά συµφραζόµενα και το επικοινωνιακό πλαίσιο.

 

i) Χρησιµοποιήστε ένα σύνδεσµο, για να ενώσετε τις δύο προτάσεις, κάνοντας και όποιες άλλες αλλαγές είναι απαραίτητες. (Μονάδες 10)

•     «Δεν ονειρεύεται ούτε χρυσά συµβόλαια, ούτε άλλες κούπες και διακρίσεις ποδοσφαιρικές. Μια δουλειά που θα της δώσει τη δυνατότητα να επιστρέψει στην κανονικότητα ονειρεύεται, να ζήσει µια ζωή φυσιολογική, γι’ αυτό αγωνίζεται.»

 Δεν ονειρεύεται ούτε χρυσά συµβόλαια, ούτε άλλες κούπες και διακρίσεις ποδοσφαιρικές αλλά µια δουλειά που θα της δώσει τη δυνατότητα να επιστρέψει στην κανονικότητα ονειρεύεται, να ζήσει µια ζωή φυσιολογική, γι’ αυτό αγωνίζεται.

•    «Διακρίσεις παντού. Για το ήθος, το πάθος, την αγωνιστικότητα, το σεβασµό,

τον τρόπο, το χαµόγελο»

 Διακρίνονται παντού, επειδή ξεχωρίζουν για το ήθος, το πάθος, την αγωνιστικότητα, το σεβασµό, τον τρόπο, το χαµόγελο.

•    «συνεχίζουµε την προσπάθεια να κάνουµε νίκες προσωπικές και συλλογικές

εκτός των στενών ορίων ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Να βρει δουλειά στον τοµέα της η Μάγδα, να αναδείξουν τα ταλέντα τους, να κυνηγήσουν µε αξιοπρέπεια και να πιάσουν τα όνειρά τους η Αγγελική, η Ελένη, η Μαρία»

 συνεχίζουµε την προσπάθεια να κάνουµε νίκες προσωπικές και συλλογικές εκτός των στενών ορίων ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου, ώστε να βρει δουλειά στον τοµέα της η Μάγδα, να αναδείξουν τα ταλέντα τους, να κυνηγήσουν µε αξιοπρέπεια και να πιάσουν τα όνειρά τους η Αγγελική, η Ελένη, η Μαρία

 

ii) Στην τελευταία παράγραφο διαβάζουµε: «Τώρα, επιστρέφουµε στη χαρά του παιχνιδιού». Να σχολιάσετε (Διατυπώστε µια γνώµη, που βασίζεται σε επεξεργασία δεδοµένων) το επικοινωνιακό αποτέλεσµα της χρήσης του α’ πληθυντικού προσώπου. (Μονάδες 10)

 Η χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου πολλαπλασιάζει τα πρόσωπα που συµµετέχουν

στη συλλογική προσπάθεια αλλά και εµπλέκει συναισθηµατικά τον αναγνώστη, που βρίσκει και αυτός τον εαυτό του σε αυτό το σύνολο.

 

iii) Χρησιµοποιώντας καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις, να γράψετε από µία δική σας πρόταση, ώστε να προκύπτει η σηµασία της λέξης: τοµέας, διακρίσεις αγωνίζεται,

σπουδαίων, αναδείξουν. (Οι λέξεις είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο τους). (Μονάδες 10)

 Η οικονοµική κρίση επηρέασε πολλούς τοµείς της κοινωνικής ζωής.

 Τίποτα δε δικαιολογεί τις διακρίσεις που γίνονται στον επαγγελµατικό χώρο εις βάρος των γυναικών.

 Αγωνίζεται όλη τη ζωή της να ξεπεράσει το τραύµα που της άφησε ο θάνατος των γονιών της.

 Είµαστε πολύ τυχερές που καταφέραµε να δούµε τους πίνακες αυτών των σπουδαίων καλλιτεχνών.

 Χάρη στον ειδικό φωτισµό αναδεικνύονται όλες οι λεπτοµέρειες του γλυπτού.

 

 

3. Θέµα ερµηνείας-παραγωγής  λόγου

ερµηνεία-παραγωγή  λόγου, βαθµολογείται µε 40 µονάδες, αναπτύσσεται µε τη µορφή κειµένου επιχειρηµατολογίας  (δηµόσια οµιλία, επιστολή, άρθρο) και έχει έκταση ανάλογα µε την τάξη: Β΄ Λυκείου

300-350 λέξεις

 

ζητείται από τους/τις µαθητές /-τριες να συντάξουν δικό τους κείµενο σε συνάρτηση µε το κείµενο αναφοράς ενταγµένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο κρίνουν ή σχολιάζουν σηµεία του κειµένου, ανασκευάζουν θέσεις του ή  αναπτύσσουν τεκµηριωµένα προσωπικές απόψεις.

 

 

Ο συντάκτης του κειµένου υποστηρίζει πως «µέσα από το παιχνίδι το αόρατο γίνεται και πάλι ορατό». Σε ένα δικό σας άρθρο 300-350 λέξεων, που θα δηµοσιευτεί στην εφηµερίδα του σχολείου σας, παρουσιάστε και άλλα παραδείγµατα δράσεων, οι οποίες

µπορούν να συµβάλουν στην οµαλή (επαν)ένταξη περιθωριοποιηµένων κοινωνικών οµάδων. (Μονάδες 40)

εναλλακτικά

Σε συζήτηση που είχατε στην τάξη µε αφορµή το άρθρο, διαπιστώσατε πως πολλοί από

τους συµµαθητές και τις συµµαθήτριές σας κρατούν επιφυλακτική στάση απέναντι σε διάφορες κοινωνικές οµάδες. Θέλετε να τους/τις ευαισθητοποιήσετε και να τους κάνετε να προβληµατιστούν. Απευθύνεστε στη Μάγδα και την ενθαρρύνετε επισκεφθεί το σχολείο σας και να µιλήσει µε τους µαθητές και τις µαθήτριές του για τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει αλλά και τις προσπάθειες που κάνει. Το κείµενό σας θα έχει τη

µορφή επιστολής 300-350 λέξεων. (Μονάδες 40)

 

 

 

 

 

 Νέα Ελληνική Λογοτεχνία 

 

 

Α. Κείµενο

Η Βισουάβα Σιµπόρσκα (Wislawa Szymborska 1923-2012) γεννήθηκε και έζησε στην Πολωνία. Σπούδασε φιλολογία και κοινωνιολογία. Εµφανίστηκε στην ποίηση το 1945. Το 1996 της απονεµήθηκε το Νόµπελ Λογοτεχνίας.

 

Μίσος

 

 

Δείτε πόσο αποδοτικό είναι ακόµα,

πόσο διατηρείται σε φόρµα το µίσος στον αιώνα µας.

Πόσο εύκολα υπερπηδά και τα πιο ψηλά εµπόδια.

Με τι ταχύτητα εφορµά, πόσο γρήγορα µας εντοπίζει.

 

 

Δεν είναι σαν τα άλλα αισθήµατα.

Ταυτόχρονα µαζί το πιο γηραλέο και το πιο νεαρό.

Από µόνο του γεννοβολάει αιτίες

που το ζωογονούν.

Όταν κοιµάται δεν πρόκειται ποτέ για αιώνια ανάπαυση.

Κι η αϋπνία δεν εξαντλεί τη ρώµη του, τη θρέφει.

 

 

Κάποια θρησκεία ή µια άλλη

όποια και να ‘ναι το βρίσκει έτοιµο, στην αφετηρία.

Μια γενέθλια πατρίδα ή µια άλλη

όποια και να ‘ναι το βοηθάει να βρει ένα σηµείο εκκίνησης.

Για κινητοποίηση αρκεί ακόµα κι η δικαιοσύνη,

µέχρι ν’ αποκτήσει τη δική του ορµή.

Μίσος. Μίσος.

Με το πρόσωπό του στρεβλωµένο σε µια γκριµάτσα ερωτικής έκστασης.

 

 

Αχ, αυτά τα άλλα αισθήµατα,

χωρίς πάθος, φιλάσθενα.

Από πότε η αδελφότητα προσελκύει τα πλήθη;

Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη;

Πότε πραγµατικά η αµφιβολία ξεσήκωσε τον όχλο;

Μόνο το µίσος κατέχει αυτό που παίρνει.

 

Προικισµένο, δραστήριο, δουλεύει σκληρά.

Χρειάζεται ν’ αναφέρουµε πόσα τραγούδια έχει συνθέσει;

Όλες τις σελίδες που πρόσθεσε στα ιστορικά µας βιβλία;

Πόσα ανθρώπινα χαλιά έστρωσε πάνω σ’ αµέτρητες πλατείες και γήπεδα;

 

 

Ας µην έχουµε αυταπάτες.

Ξέρει τον τρόπο να δηµιουργεί οµορφιά.

Με τις εξαίσιες λάµψεις πυρκαγιών στους ουρανούς τα µεσάνυχτα.

Με τις µεγαλόπρεπες εκρήξεις απ’ τις βόµβες του στα ρόδινα χαράµατα.

Δεν γίνεται ν’ αρνηθεί κανείς το πάθος που εµπνέει απ’ τα ερείπια και κάποιο ανάρµοστο χιούµορ που ανακαλύπτουµε

στη ρωµαλέα στήλη που προεξέχει ανάµεσά τους.

 

 

Το µίσος είναι ένας µάστορας της αντίθεσης ανάµεσα σε εκρήξεις και νεκρική σιγή, κόκκινο αίµα και λευκό χιόνι.

Και πάνω απ’ όλα δεν κουράζεται ποτέ

απ’ το πρωταρχικό µοτίβο του – του άψογου δήµιου που υψώνεται πάνω στο ρυπαρό θύµα του.

Είν’ έτοιµο πάντοτε στις νέες προκλήσεις.

 

 

Αν χρειασθεί να περιµένει, θα περιµένει.

Λένε πως είναι τυφλό. Τυφλό;

Έχει τα οξύτατο µάτι του ελεύθερου σκοπευτή και ατενίζει ατρόµητα το µέλλον

όπως µόνο αυτό µπορεί.

 

 

(από τη συλλογή Το τέλος και η αρχή)

Βισουάβα Σιµπόρσκα, Μια ποιητική διαδροµή, µτφ. Βασίλης Καραβίτης, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα, 2003,

σσ.145-146

 

 

 

Β. Ερωτήσεις

 

1.Θέµα ανάγνωσης - κατανόησης του κειµένου (Μονάδες 30)

-Το συγκεκριµένο θέµα µπορεί να αναπτύσσεται σε δύο (2) ερωτήµατα ίδιας βαρύτητας περίπου

-Μόνο ένα από αυτά µπορεί να είναι ερώτηµα ανοικτού τύπου και η απάντηση στο ερώτηµα ανοικτού τύπου µπορεί να κυµαίνεται από 50 έως 60 λέξεις

-Το θέµα βαθµολογείται µε 30 µονάδες.

ελέγχεται η ικανότητα των µαθητών/µαθητριών

-είτε να εντοπίζουν στο κείµενο πληροφορίες όπως πρόσωπα, χώρο, χρόνο, κοινωνικό πλαίσιο δράσης των προσώπων, γεγονότα /αίτια που κατευθύνουν τη δράση των αφηγηµατικών ηρώων, βασικά θέµατα, ιδέες,

 

προβληµατισµούς  που θέτει το κείµενο, αξίες που προβάλλει, τεκµηριώνοντας  την άποψή τους µε στοιχεία του κειµένου

-είτε να αναλύουν κάποιον από τους χαρακτήρες µε βάση τα δεδοµένα του κειµένου

-είτε να επισηµαίνουν τα σύµβολα, τις φωνές, τις σιωπές σε ένα ποιητικό ή θεατρικό κείµενο και να παρουσιάζουν µε δικά τους λόγια το νόηµα που τους δίνουν.  

 

i) Σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισµούς να δώσετε τον χαρακτηρισµό “Σωστό” ή “Λάθος”, µε βάση το κείµενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, παραπέµποντας στα αντίστοιχα χωρία. (Μονάδες 15)

a. Το ποίηµα αναφέρεται µόνο στις εκδηλώσεις του µίσους κατά τον 20ο αιώνα.

 ΛΑΘΟΣ, γιατί µε το επίρρηµα “ακόµα” στον πρώτο στίχο και παρακάτω µε τα

επιρρήµατα “ποτέ” και “πάντοτε” αλλά και µε τη χρήση του ενεστώτα φαίνεται πως δεν πρόκειται για κάτι που αφορά µόνο τον 20ο αιώνα.

 ΣΩΣΤΟ, γιατί στον τρίτο στίχο φαίνεται πως το ποιητικό υποκείµενο εστιάζει στις

εκδηλώσεις του µίσους µόνο κατά τον 20ο αιώνα.

β. Το ποιητικό υποκείµενο απευθύνεται στους αναγνώστες του ποιήµατος.

 ΣΩΣΤΟ, όπως φαίνεται από το β΄πληθυντικό πρόσωπο του ρήµατος στον πρώτο

στίχο του ποιήµατος.

γ. Στο ποίηµα υποστηρίζεται πως όσοι αισθάνονται µίσος ενεργούν στα τυφλά.

 ΛΑΘΟΣ, γιατί στο ποίηµα αντικρούεται και η άποψη πως το µίσος είναι τυφλό.

δ. Το ποιητικό υποκείµενο υποστηρίζει πως το µίσος δε διαθέτει υποµονή.

 ΛΑΘΟΣ, γιατί στο ποίηµα υποστηρίζεται πως το µίσος ξέρει να περιµένει και δεν κουράζεται ποτέ και πως, ακόµα και όταν φαίνεται να κοιµάται, βρίσκεται πάντα σε ετοιµότητα.

ε. Στο ποίηµα υµνείται το µίσος.

 ΛΑΘΟΣ, γιατί όλα τα “θετικά” αποδίδονται στο µίσος µε ειρωνεία.

 

 

ii) Εντοπίστε τα αισθήµατα µε τα οποία συγκρίνεται το µίσος, παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους. (Μονάδες 15)

 Το αίσθηµα του δικαίου: “Για κινητοποίηση αρκεί ακόµα κι η δικαιοσύνη”

 Το αίσθηµα της αδελφοσύνης: “Από πότε η αδελφότητα προσελκύει τα πλήθη;”

 Το αίσθηµα της συµπάθειας: “Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη;”

 Το αίσθηµα της αµφισβήτησης: “Πότε πραγµατικά η αµφιβολία ξεσήκωσε τον όχλο;”

 Το αίσθηµα της απογοήτευσης: “Και πάνω απ’ όλα δεν κουράζεται ποτέ”

 

 

εναλλακτικά

Αναγνωρίστε τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο µίσος, παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους. (Μονάδες 15)

 Αποτελεσµατικότητα: “Δείτε πόσο αποδοτικό είναι ακόµα”, “Πόσο εύκολα υπερπηδά

και τα πιο ψηλά εµπόδια.”

 

 Διαχρονικότητα: “Ταυτόχρονα µαζί το πιο γηραλέο και το πιο νεαρό.”

 Ζωντάνια: “Από µόνο του γεννοβολάει αιτίες / που το ζωογονούν.”

 Ετοιµότητα: “όποια και να ‘ναι το βρίσκει έτοιµο, στην αφετηρία.”, “Είν’ έτοιµο πάντοτε

στις νέες προκλήσεις.”

 Πάθος: Με το πρόσωπό του στρεβλωµένο σε µια γκριµάτσα ερωτικής έκστασης.

 Διεκδικητικότητα: “Μόνο το µίσος κατέχει αυτό που παίρνει.”

 Δραστήριο: “Προικισµένο, δραστήριο, δουλεύει σκληρά.”

 Δηµιουργικό: “Χρειάζεται ν’ αναφέρουµε πόσα τραγούδια έχει συνθέσει;”, “Ξέρει τον τρόπο να δηµιουργεί οµορφιά.”

 Εµπνευσµένο: “Με τις εξαίσιες λάµψεις πυρκαγιών στους ουρανούς τα µεσάνυχτα. /

Με τις µεγαλόπρεπες εκρήξεις απ’ τις βόµβες του στα ρόδινα χαράµατα.”

 Ακούραστο: “Και πάνω απ’ όλα δεν κουράζεται ποτέ”

 Υποµονετικό: “Αν χρειασθεί να περιµένει, θα περιµένει.”

 Εύστοχο, προσηλωµένο: “Έχει τα οξύτατο µάτι του ελεύθερου σκοπευτή”

 Ατρόµητο: “και ατενίζει ατρόµητα το µέλλον”

 

 

εναλλακτικά

Αναγνωρίστε τη στάση που κρατάει το ποιητικό υποκείµενο απέναντι στο µίσος,

παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους. (Μονάδες 15)

Το ποιητικό υποκείµενο κρατά αρνητική στάση απέναντι στο µίσος και την παρουσιάζει

µε την εκτεταµένη χρήση της ειρωνείας. Αποδίδει δηλαδή ‘θετικά’ χαρακτηριστικά σε κάτι καταστροφικό και συγχρόνως το συγκρίνει και το βρίσκει πιο αποτελεσµατικό από ιδανικά και αρετές. Αυτό φαίνεται καθαρά στους εξής στίχους:

“Δείτε πόσο αποδοτικό είναι ακόµα,” “Από πότε η αδελφότητα προσελκύει τα πλήθη; / Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη; / Πότε πραγµατικά η αµφιβολία ξεσήκωσε τον όχλο; / Μόνο το µίσος κατέχει αυτό που παίρνει.”, “Χρειάζεται ν’ αναφέρουµε πόσα τραγούδια έχει συνθέσει; / Όλες τις σελίδες που πρόσθεσε στα ιστορικά µας βιβλία; Πόσα ανθρώπινα χαλιά έστρωσε πάνω σ’ αµέτρητες πλατείες και γήπεδα;”, “Ξέρει τον τρόπο να δηµιουργεί οµορφιά.”,

 

 

εναλλακτικά

Εντοπίστε τους τοµείς της ανθρώπινης ζωής οι οποίοι πυροδοτούν το µίσος,

παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους. (Μονάδες 15)

Στο ποίηµα αναφέρεται πως

 άλλοτε θρησκευτικοί λόγοι πυροδοτούν το µίσος: “Κάποια θρησκεία ή µια άλλη / όποια και να ‘ναι το βρίσκει έτοιµο, στην αφετηρία.”,

 άλλοτε είναι ο εθνικισµός: “Μια γενέθλια πατρίδα ή µια άλλη / όποια και να ‘ναι το

βοηθάει να βρει ένα σηµείο εκκίνησης.”,

 άλλοτε οι αδικίες που γίνονται εις βάρος κάποιων οµάδων: “Για κινητοποίηση αρκεί ακόµα κι η δικαιοσύνη,”,

 άλλοτε η απουσία κοινωνικής συνοχής: “Από πότε η αδελφότητα προσελκύει τα πλήθη;

/ Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη;”,

 άλλοτε η απουσία ιδανικών και η ανάγκη του ανθρώπου να πιστεύει σε κάτι: “Ξέρει τον τρόπο να δηµιουργεί οµορφιά. / Με τις εξαίσιες λάµψεις πυρκαγιών στους ουρανούς τα

µεσάνυχτα. / Με τις µεγαλόπρεπες εκρήξεις απ’ τις βόµβες του στα ρόδινα χαράµατα.”,

 άλλοτε η απουσία µετριοπάθειας: “Το µίσος είναι ένας µάστορας της αντίθεσης /

ανάµεσα σε εκρήξεις και νεκρική σιγή,”.

 

2.Θέµα προσέγγισης της γλώσσας του κειµένου (Μονάδες 30)

-Το συγκεκριµένο θέµα µπορεί να αναπτύσσεται σε ερωτήµατα (µέχρι 3) στα οποία η βαθµολογία επιµερίζεται ανάλογα µε τη βαρύτητά τους.

-Το θέµα βαθµολογείται µε 30 µονάδες.

ελέγχεται η ικανότητα των µαθητών/µαθητριών

-είτε να αναγνωρίζουν τα βασικά σηµεία οργάνωσης της αφηγηµατικής πλοκής ή της ποιητικής γραφής

-είτε να εντοπίζουν µέσα στο κείµενο συγκεκριµένους  δείκτες που δίνονται (αφηγηµατικούς  τρόπους, αφηγηµατικές τεχνικές, ρηµατικά πρόσωπα κ.ά.) και να ερµηνεύουν τη λειτουργία τους ως προς το νόηµα και το ύφος

-είτε να αναγνωρίζουν εκφραστικά µέσα-τρόπους (µεταφορές, παροµοιώσεις, επαναλήψεις, αντιθέσεις, εικόνες κ.λπ.)

και τη λειτουργία τους ως προς το νόηµα και το ύφος του κειµένου.

 

 

i) Εξετάστε τα στοιχεία της ποιητικής µορφής, παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους.  (Μονάδες 15)

ανισοσύλλαβοι, ανοµοιοκατάληκτοι στίχοι, επτά άνισες στροφικές ενότητες,

µονολεκτικός τίτλος = µοντέρνα ποίηση

 

 

ii) Αναγνωρίστε τουλάχιστον πέντε διαφορετικά σχήµατα λόγου, παραπέµποντας σε συγκεκριµένους στίχους. (Μονάδες 15)

 Προσωποποίηση: “Πόσο εύκολα υπερπηδά και τα πιο ψηλά εµπόδια.”, “Αχ, αυτά τα άλλα αισθήµατα, / χωρίς πάθος, φιλάσθενα.”

 Μεταφορά: “Από µόνο του γεννοβολάει αιτίες”

 Επανάληψη (αναδίπλωση): Μίσος. Μίσος.

 Ασύνδετο: “Προικισµένο, δραστήριο, δουλεύει σκληρά.”

 Εικόνα: “Με τις εξαίσιες λάµψεις πυρκαγιών στους ουρανούς τα µεσάνυχτα.”

 Αντίθεση: “κόκκινο αίµα και λευκό χιόνι.”

 

 

εναλλακτικά

Εξετάστε την αποτελεσµατικότητα της χρήσης του α΄πληθυντικού προσώπου.

(Μονάδες 15)

Η χρήση του α΄πληθυντικού προσώπου εµπλέκει συναισθηµατικά τον αναγνώστη.

 

 Πρώτα τον κάνει να νιώσει πιθανό θύµα του µίσους: “Με τι ταχύτητα εφορµά, πόσο γρήγορα µας εντοπίζει.”.

 Στη συνέχεια, τον αναγκάζει να παραδεχτεί πως διαθέτει τη γνώση που του αποδίδει

το ποιητικό υποκείµενο: “Χρειάζεται ν’ αναφέρουµε πόσα τραγούδια έχει συνθέσει; /

Όλες τις σελίδες που πρόσθεσε στα ιστορικά µας βιβλία;”.

 Έπειτα, παρασύρεται να δεχτεί την προτροπή του ποιητικού υποκειµένου: “Ας µην

έχουµε αυταπάτες.”

 Τέλος, να συµφωνήσει µαζί του πως αναγνωρίζει και αυτός τα στοιχεία που αποδίδονται στο µίσος: “και κάποιο ανάρµοστο χιούµορ που ανακαλύπτουµε”.

 

 

εναλλακτικά

Εξετάστε τη λειτουργία των ερωτήσεων. (Μονάδες 15)

 “Από πότε η αδελφότητα προσελκύει τα πλήθη; / Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη;

/ Πότε πραγµατικά η αµφιβολία ξεσήκωσε τον όχλο;”

 “Χρειάζεται ν’ αναφέρουµε πόσα τραγούδια έχει συνθέσει; / Όλες τις σελίδες που

πρόσθεσε στα ιστορικά µας βιβλία; / Πόσα ανθρώπινα χαλιά έστρωσε πάνω σ’

αµέτρητες πλατείες και γήπεδα;”

 “Λένε πως είναι τυφλό. Τυφλό;”

 

 

 Η χρήση των ερωτήσεων σε αυτό το ποίηµα είναι αρκετά συχνή.

 Αυτό ενισχύει τη συµµετοχή του αναγνώστη σε αυτόν τον άτυπο διάλογο που σκηνοθετεί το ποιητικό υποκείµενο.

 Επιπλέον, ο αναγνώστης προβληµατίζεται, γιατί αυτά τα ερωτήµατα δεν απαντώνται ευθέως, αντίθετα, παρουσιάζονται τα ‘επιτεύγµατα’ του µίσους.

 Ακόµη, τον βοηθούν να συνειδητοποιήσει πόσο ο λόγος του µίσους έχει εισχωρήσει

στην καθηµερινή ζωή αλλά και πόσα γεγονότα οφείλονται στο µίσος.

 

 

3.Θέµα ερµηνείας και παραγωγής λόγου (Μονάδες 40)

ένα θέµα αναγνωστικής ανταπόκρισης ή δηµιουργικού µετασχηµατισµού

Η έκταση του µαθητικού κειµένου κυµαίνεται από 100 έως 200 λέξεις ανάλογα µε την τάξη και τις απαιτήσεις του θέµατος

Το θέµα βαθµολογείται µε 40 µονάδες.

Ζητείται από τους µαθητές /-τριες

να αξιολογήσουν ιδέες, στάσεις, συµπεριφορές που αναδεικνύονται στο κείµενο µε βάση

-είτε τα κειµενικά συµφραζόµενα

-είτε τα ιστορικά και ιδεολογικά συµφραζόµενα της εποχής παραγωγής του έργου (εφόσον τους δίνονται σχετικές πληροφορίες)

να τις συγκρίνουν µε αυτές του σήµερα ή να τις συσχετίσουν µε προσωπικές εµπειρίες, βιώµατα, συναισθήµατα.

 

(αναγνωστική ανταπόκριση)

Εξηγήστε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων τη συµφωνία ή τη διαφωνία σας µε

όσα υποστηρίζει το ποιητικό υποκείµενο. (Μονάδες 40)

εναλλακτικά

Αναφέρετε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων παραδείγµατα που επιβεβαιώνουν

τους στίχους:

«Κάποια θρησκεία ή µια άλλη

όποια και να ‘ναι το βρίσκει έτοιµο, στην αφετηρία.

Μια γενέθλια πατρίδα ή µια άλλη

όποια και να ‘ναι το βοηθάει να βρει ένα σηµείο εκκίνησης.»  (Μονάδες 40)

εναλλακτικά

Αναφέρετε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων παραδείγµατα που επιβεβαιώνουν τους στίχους:

«Πότε η συµπόνια τερµάτισε πρώτη;

Πότε πραγµατικά η αµφιβολία ξεσήκωσε τον όχλο;» (Μονάδες 40)

εναλλακτικά

Αναφέρετε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων παραδείγµατα που επιβεβαιώνουν

τους στίχους:

«Όλες τις σελίδες που πρόσθεσε στα ιστορικά µας βιβλία;

Πόσα ανθρώπινα χαλιά έστρωσε πάνω σ’ αµέτρητες πλατείες και γήπεδα;» (Μονάδες

40)

εναλλακτικά

Σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων κρίνετε την άποψη του ποιητικού υποκειµένου πως το µίσος «Ξέρει τον τρόπο να δηµιουργεί οµορφιά.» (Μονάδες 40)

εναλλακτικά

Η ποιήτρια Βισλάβα Σιµπόρσκα τιµήθηκε το 1996 µε το Νόµπελ Λογοτεχνίας. Αναγνωρίστε στο ποίηµα στοιχεία που δικαιώνουν τη βράβευση. (Μονάδες 40) εναλλακτικά

Σχολιάστε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων το στίχο:

«Δεν είναι σαν τα άλλα αισθήµατα.»

εναλλακτικά

Παρουσιάστε σε µία παράγραφο 150 περίπου λέξεων τους τρόπους µε τους οποίους θεωρείτε πως εκδηλώνεται σήµερα το µίσος.

  

(δηµιουργικός µετασχηµατισµός)

Συνθέστε ένα διάλογο ανάµεσα στο µίσος και τα άλλα αισθήµατα.

εναλλακτικά

Συνθέστε ένα κείµενο διαλογικής µορφής ανάµεσα στο λόγο της αγάπης και το λόγο του

µίσους.