ΕΝΟΤΗΤΑ 1η
Η αρετή λοιπόν είναι δύο ειδών, η διανοητική και η ηθική. Η διανοητική οφείλει και τη γένεση και την επαύξησή της, κατά κύριο λόγο, στη διδασκαλία, γι’ αυτό ακριβώς χρειάζεται εµπειρία και χρόνο, ενώ η ηθική είναι αποτέλεσµα εθισµού, από όπου έχει πάρει και το όνοµα, το οποίο παρουσιάζει µικρή διαφορά από τη λέξη εθισµός. Από αυτό ακριβώς γίνεται φανερό ότι καµιά από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει µέσα µας εκ φύσεως. Πραγµατικά τίποτε από όσα υπάρχουν εκ φύσεως δεν µπορεί να αποκτήσει µε εθισµό µιαν άλλη ιδιότητα, όπως για παράδειγµα, η πέτρα, η οποία εκ φύσεως κινείται προς τα κάτω, δεν είναι δυνατόν να αποκτήσει τη συνήθεια να κινείται προς τα πάνω, ούτε κι αν χιλιάδες φορές προσπαθήσει κανείς να την κάνει να συνηθίσει σε αυτό ρίχνοντάς την ξανά και ξανά προς τα πάνω. Ούτε η φωτιά είναι δυνατό να αποκτήσει τη συνήθεια να κινείται προς τα κάτω ούτε κανένα άλλο από τα πράγµατα που γεννιούνται από τη φύση µε µιαν ορισµένη ιδιότητα είναι δυνατό να συνηθίσει σε κάτι διαφορετικό. Εποµένως, οι ηθικές αρετές δεν γεννιούνται µέσα µας ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα από αυτήν, αλλά εµείς έχουµε από τη φύση µας την ιδιότητα να τις δεχτούµε, ενώ τελειοποιούµαστε σ’ αυτές µε τον εθισµό.
Ακόµα, σχετικά µε όσα υπάρχουν µέσα µας εκ φύσεως, πρώτα βρισκόµαστε εφοδιασµένοι µε τις δυνατότητες γι’ αυτά και ύστερα προχωρούµε στις αντίστοιχες ενέργειες (αυτό είναι φανερό στις αισθήσεις: πραγµατικά, δεν αποκτήσαµε τις αισθήσεις έχοντας δει πολλές φορές ή έχοντας ακούσει πολλές φορές, αλλά αντίθετα, έχοντας τες, κάναµε χρήση τους – δεν τις αποκτήσαµε έχοντας κάνει ξανά και ξανά χρήση τους). Όµως τις ηθικές αρετές τις αποκτούµε, αφού πρώτα πραγµατώσουµε τις αντίστοιχες δυνατότητας, όπως ακριβώς συµβαίνει και στις άλλες τέχνες όσα δηλαδή πρέπει να µάθουµε να τα κάνουµε, τα µαθαίνουµε κάνοντάς τα για παράδειγµα, οι άνθρωποι γίνονται οικοδόµοι χτίζοντας οικοδοµήµατα και οι κιθαριστές παίζοντας κιθάρα έτσι λοιπόν γινόµαστε και δίκαιοι κάνοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες κάνοντας σώφρονες πράξεις, ανδρείοι κάνοντας ανδρείες πράξεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3η
Τα παραπάνω τα επιβεβαιώνει και αυτό που συµβαίνει στα κράτη∙ οι νοµοθέτες δηλαδή να κάνουν τους πολίτες καλούς µε τον εθισµό, και αυτή είναι η επιθυµία κάθε νοµοθέτης, ενώ όσοι δεν το κάνουν αυτό σωστά δεν πετυχαίνουν αυτό που επιδιώκουν∙ σ’ αυτό εξάλλου και διαφέρει το ένα πολίτευµα από το άλλο, το καλό πολίτευµα από το λιγότερο καλό πολίτευµα. Ακόµα, κάθε αρετή και γεννιέται και φθείρεται για τους ίδιους λόγους και µε τα ίδια µέσα – το ίδιο και κάθε τέχνη∙ γιατί παίζοντας κιθάρα γίνονται και οι καλοί και οι κακοί κιθαριστές και µε ανάλογο τρόπο και οι οικοδόµοι και όλοι οι άλλοι τεχνίτες. ∆ηλαδή χτίζοντας µε καλό τρόπο σπίτια θα γίνουν καλοί οικοδόµοι, όµως χτίζοντας µε κακό τρόπο, κακοί. Γιατί, αν δε συνέβαιναν έτσι τα πράγµατα, καθόλου δεν θα χρειαζόταν ο άνθρωπος που θα δίδασκε, αλλά όλοι οι τεχνίτες θα ήταν καλοί ή κακοί από τη γέννησή τους.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7η
Σε καθετί λοιπόν που είναι συνεχές και µπορεί να διαιρεθεί είναι δυνατόν να πάρουµε ένα κοµµάτι µεγαλύτερο, ένα κοµµάτι µικρότερο ή ένα κοµµάτι ίσο, και αυτά σε σχέση είτε µε το ίδιο το πράγµα είτε µε τον εαυτό µας. Και ονοµάζω µέσο σε σχέση µε το πράγµα, αυτό που βρίσκεται σε ίση απόσταση από το καθένα από τα δύο άκρα του και που είναι για όλους ένα και το ίδιο, ενώ µέσο σε σχέση µε τον εαυτό µας αυτό που δεν είναι ούτε πάρα πολύ ούτε πολύ λίγο∙ και αυτό δεν είναι ένα ούτε και το ίδιο για όλους. Παράδειγµα: αν το δέκα είναι πολύ και το δύο λίγο, σε σχέση µε τα πράγµατα θεωρείται µέσο το έξι∙ γιατί αυτό υπερέχει και υπερέχεται κατά τον ίδιο αριθµό µονάδων∙ και αυτό είναι µέσο σύµφωνα µε τις διδασκαλίες της αριθµητικής. Όµως σε σχέση µε τον εαυτό µας δεν πρέπει να προσδιορίζουµε έτσι το µέσο∙ γιατί, αν για κάποιον αθλητή είναι πολύ το φαγητό των δέκα µνων και λίγο των δύο, ο προπονητής δε θα δώσει εντολή για φαγητό έξι µνων∙ γιατί και αυτή η ποσότητα ίσως είναι µεγάλη γι’ αυτόν που θα την πάρει ή µικρή∙ δηλαδή για έναν Μίλωνα είναι µικρή, ενώ γι’ αυτόν που βρίσκεται στην αρχή των γυµναστικών ασκήσεων, µεγάλη. Το ίδιο ισχύει και για το τρέξιµο και για την πάλη. Έτσι λοιπόν κάθε ειδικός αποφεύγει την υπερβολή και την έλλειψη, και επιζητεί το µέσο και αυτό επιλέγει∙ και το µέσο σε σχέση όχι µε τα πράγµατα αλλά και µε τον εαυτό µας.
Αν λοιπόν κάθε τέχνη εκπληρώνει σωστά το έργο της µε αυτόν τον τρόπο, αποβλέποντας δηλαδή στο µέσο και κατευθύνοντας τα έργα της σε αυτό ( γι’ αυτό συνηθίζουν να λένε στο τέλος για τα τέλεια έργα ότι δεν είναι δυνατόν ούτε να αφαιρέσουµε ούτε να τους προσθέσουµε τίποτε, γιατί η υπερβολή και η έλλειψη φθείρουν την τελειότητα, ενώ η µεσότητα τα διαφυλάσσει – και οι καλοί τεχνίτες, όπως λέµε, εργάζονται αποβλέποντας σ’ αυτή), και αν η αρετή είναι ακριβέστερη και ανώτερη από κάθε τέχνη, όπως ακριβώς και η φύση, µπορεί να έχει για στόχο το µέσο. Και εννοώ την ηθική αρετή∙ γιατί αυτή έχει σχέση µε τα συναισθήµατα και τις πράξεις, και αυτά είναι εκείνα στα οποία υπάρχει υπερβολή και έλλειψη και µέσο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 9η
Για παράδειγµα είναι δυνατό να νιώσουµε και φόβο και θάρρος και επιθυµία και οργή και ευσπλαχνία και, γενικά, ευχάριστα και δυσάρεστα συναισθήµατα σε βαθµό και µεγαλύτερο και µικρότερο από όσο πρέπει – και στις δύο περιπτώσεις δεν είναι καλό∙όµως το να νιώθουµε τη στιγµή που πρέπει και σε σχέση µε τα πράγµατα που πρέπει και σε σχέση µε τους ανθρώπους που πρέπει και για το λόγο που πρέπει και µε τον τρόπο που πρέπει, αυτό είναι µέσο και άριστο, το οποίο ακριβώς σχετίζεται µε την αρετή. Όµοια όµως και στις πράξεις υπάρχει υπερβολή και έλλειψη και µέσο. Εξάλλου, η αρετή αναφέρεται σε συναισθήµατα και σε πράξεις, όπου αποτελεί σφάλµα η υπερβολή και η έλλειψη και κατακρίνεται, όµως το µέσο επαινείται και είναι το σωστό∙ και αυτά πάνε και τα δύο µαζί µε την αρετή. Εποµένως, η αρετή είναι µια µορφή µεσότητας, αφού έχει ως στόχο το µέσο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 10η
Επιπλέον, το σφάλµα γίνεται µε πολλούς τρόπους 9γιατί το κακό είναι σχετικό µε το άπειρο, όπως δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι, ενώ το καλό είναι πεπερασµένο), όµως το σωστό µε έναν µόνο τρόπο ( γι’ αυτό και είναι το ένα εύκολο, ενώ το άλλο δύσκολο∙ πράγµατι, είναι εύκολο να αποτύχουµε στο στόχο µας, όµως είναι δύσκολο να τον επιτύχουµε) ∙ και γι’ αυτούς λοιπόν τους λόγους η υπερβολή και η έλλειψη πάνε µαζί µε την κακία, ενώ η µεσότητα µε την αρετή∙ Γιατί καλοί γινόµαστε µε έναν τρόπο, αλλά κακοί µε πολλούς. Είναι λοιπόν η αρετή µόνιµο στοιχείο του χαρακτήρα, που επιλέγεται ελεύθερα από το άτοµο∙ που βρίσκεται στο µέσο το οποίο προσδιορίζεται µε κριτήρια υποκειµενικά και καθορίζεται από τη λογική και συγκεκριµένα, κατά τη γνώµη µου, από τη λογική που καθορίζει ο φρόνιµος άνθρωπος. Και είναι η µεσότητα ανάµεσα σε δύο κακίες, από τις οποίες η µία βρίσκεται από την πλευρά της υπερβολής, ενώ η άλλη από την πλευρά της έλλειψης∙ και ακόµα είναι µεσότητα, επειδή άλλες από αυτές τις κακίες δεν φτάνουν σε αυτό που πρέπει, και άλλες το ξεπερνούν και στα συναισθήµατα και στις πράξεις, ενώ η αρετή και βρίσκει και επιλέγει το µέσο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου