ΚΕΙΜΕΝΟ:
«Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος»
§ 1 Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής ταυτότητας δίπλα στις εθνικές ταυτότητες των πολιτών σε όλες τις χώρες - μέλη. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα έθνη, κράτη - μέλη της Ένωσης, δεν είναι ίσα ούτε πληθυσμιακά ούτε σε έκταση γεωγραφική ούτε ακόμα περισσότερο οικονομικά και στρατηγικά. Την Ένωση, άρα, παραμονεύει ο κίνδυνος να μετατραπεί σε ολιγαρχία των ισχυρότερων χωρών της, μολονότι είναι συγχρόνως σπουδαία πρόκληση το όνειρο της Ευρώπης των λαών.
§ 2 Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου δεδομένη η ευρωπαϊκή (δηλαδή διεθνική) συναίνεση στο τι σημαίνει ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος ούτε ποια είναι η ευρωπαϊκή κουλτούρα που πρέπει να καλλιεργήσουμε δίπλα στην εθνική ταυτότητα και κουλτούρα των νέων γενεών.
§ 3 Πρώτα πρώτα, η ευρωπαϊκή κουλτούρα έχει παράδοση και ιστορία που μέρος της πρέπει να διαφυλάξουν οι χώρες-μέλη και μέρος της πρέπει να κρίνουν και να ξεπεράσουν, με στόχο τη δημοκρατία και την ενότητα μέσα στην ισότητα. Η ευρωπαϊκή κουλτούρα δεν περιέχει μόνο την αποδοχή της κλασικής αρχαιότητας, τη διαφωτιστική κληρονομιά και τις δημοκρατικές αξίες της γαλλικής επανάστασης. Έχει ακόμα διαμορφώσει, μέσα από την ιστορία της, ιδεολογίες ανταγωνιστικές και ρατσιστικές, που δικαιώνουν τον έλεγχο εδαφών και την κυριαρχία πάνω σε άλλους λαούς, την ταξινόμηση λαών και πολιτισμών, την κυριαρχία των ολίγων.
§ 4 Αυτές οι αυταρχικές ιδεολογίες, προϊόν του παρελθόντος των επεκτατισμών και της αποικιοκρατίας, στηρίζουν τον ισχυρότατο στην Ευρώπη ιδεολογικό μύθο για τη δήθεν ανωτερότητα των δυτικών και βόρειων Ευρωπαίων και την παράλληλη πολιτισμική «κατωτερότητα» όσων ανήκουν τόσο στην «Ανατολή» (με τη γεωγραφική, αλλά και πολιτική σημασία του όρου), όσο και στον Νότο (με την οικονομική, εκτός από γεωγραφική του, σημασία). Η βαθιά συντηρητική ιδεολογία, που αποδίδει αξία στον Βορρά και υποτιμάει τον Νότο, που βλέπει ανωτερότητα στη Δύση και κατωτερότητα στην Ανατολή, έχει γεννηθεί και διαδοθεί από τον επεκτατισμό και την οικονομική λεηλασία άλλων λαών, είναι ιδεολογία του αιώνα της αποικιοκρατίας.
§ 5 Δεν είναι δυνατό να υπάρξει ευρωπαϊκή ταυτότητα, που να οικειοποιηθούν οι μελλοντικές γενιές δίπλα στην εθνική τους, αν δεν καταπολεμηθούν αυτά τα βαθιά συντηρητικά στερεότυπα του παρελθόντος και αν δεν αντικατασταθούν από ένα νέο πολιτισμικό και αξιακό μείγμα.
§ 6 Το περιεχόμενο της νέας ταυτότητας των Ευρωπαίων πολιτών θα πρέπει όχι μόνο να αφήσει πίσω, ως προϊόν της ιστορίας μιας άλλης εποχής, το κεντροευρωπαϊκό στερεότυπο που κληρονόμησαν οι αιώνες της αποικιοκρατίας, αλλά επίσης να διαμορφώσει μια νέα πολιτισμική ταυτότητα που θα περιέχει ως συστατικό της αξίας της το νότιο και ανατολικό πολιτισμικό πρότυπο, το διαμορφωμένο από τη «μεγάλη διάρκεια» της Ιστορίας, το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο.
§ 7 Αυτό το πρότυπο ανήκει στη «μεγάλη διάρκεια» καθώς είναι μωσαϊκό στοιχείων από τους αρχαιότερους πολιτισμούς της Ευρώπης, τον αρχαιότατο εβραϊκό πολιτισμό, τη διαχρονική λάμψη της ελληνικής αρχαιότητας, τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, την άνθιση του αραβικού πολιτισμού, που ανέπτυξε τα μαθηματικά και διέσωσε τον Αριστοτέλη, την ευρύτατη πολιτισμική επίδραση του Βυζαντίου, τη βαθιά επίδραση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
§ 8 Το μεσογειακό πρότυπο του πολιτισμού έχει αξίες πολύτιμες να προσφέρει στην ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος, καθώς είναι θεμελιωμένο οικονομικά στη λιτότητα, κοινωνικά στη συλλογικότητα, πολιτικά στη μάχη ενάντια στο δεσποτισμό, και φιλοσοφικά στον ορθολογισμό, που όμως αφήνει ανοιχτά παράθυρα στο άγνωστο και στο ακατανόητο.
§ 9 Αυτή τη μεσογειακή κουλτούρα της μακριάς «διάρκεια» συμβολίζει η παράδοση της σκληρής εργασίας σε συνθήκες άγονες και άνυδρες και ο σεβασμός που καλλιέργησε στις πηγές φυσικού πλούτου. Τη συμβολίζει η ηθική του καρβελιού, που μοιράζεται με δικαιοσύνη, που θεμελίωσε τη βεβαιότητα ότι εγκυμονεί οπωσδήποτε καταστροφές το χάσμα της οικονομικής ανισότητας. Τέλος, τη συμβολίζει η πολιτική παράδοση της άρνησης υποταγής σε κάθε δεσποτισμό, η πεισματική μάχη αιώνων για την ανισότητα και τον αυτοπροσδιορισμό, πολύτιμη μαγιά για την Ευρώπη των λαών.
§ 10 Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος δεν μπορεί να είναι οικειοποίηση του ευρωκεντρικού προτύπου. Πρέπει να εφευρεθεί και να δημιουργηθεί από την αρχή μια νέα ταυτότητα, που θα προσθέσει στα θετικά στοιχεία του ευρωκεντρικού προτύπου τα θετικά στοιχεία του μεσογειακού, δηλαδή θα συμπληρώσει τον ορθολογισμό με τη φαντασία, την οικονομική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος, τις μεγάλες ανισότητες με την κοινωνική ευαισθησία του κινδύνου που εγκυμονούν, τη γραφειοκρατία και τον αυταρχισμό με τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη, το κέρδος με την ποιότητα της ζωής και το δικαίωμα στην ευτυχία.
(Άννα Φραγκουδάκη)
ε ρ ω τ η σ ε ι ς | ||
α. | Ποια η Θέση της συγγραφέως; σε ποια παράγραφο αναφέρεται; | |
β. | Ποια είναι τα πρότυπα πολιτισμού που αντιπαραβάλλει η συγγραφέας στο κείμενο αυτό; ποια χαρακτηριστικά αποδίδει στο καθένα; | |
γ.1. | Να εντοπίσετε τις συνδέσεις που χαρακτηρίζονται από Επιδοτική αντίθεση σε όλο το κείμενο. | |
γ.2. | Να βρείτε τα συνώνυμα και τα αντώνυμα των λέξεων: στερεότυπα, δεσποτισμός | |
δ. | Η αναγκαιότητα τήρησης της παράδοσής μας είναι καθολικά αποδεκτή ιδιαίτερα στα πλαίσια των πρόσφατων εξελίξεων της Ευρωπαϊκής και Βαλκανικής Ιστορίας. Παράλληλα, η ελληνική κοινωνία πρέπει να εκσυγχρονιστεί ακολουθώντας τους ρυθμούς που ορίζει η παγκόσμια εξέλιξη. Νομίζετε ότι οι απαιτήσεις αυτές είναι αντιφατικές μεταξύ τους; Καταγράψτε τη στάση των σημερινών νέων απέναντι στην παράδοση; | |
α π α ν τ η σ ε ι ς | ||
α. | Η θέση της συγγραφέως αναφέρεται στην τελευταία παράγραφο (§ 10) ("Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος … … στοιχεία του μεσογειακού") και υποστηρίζει ότι η ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα που θα προκύψει από την οικονομικοπολιτική ενοποίηση του γεωγραφικού αυτού χώρου θα πρέπει να αποτελεί ΣΥΝΘΕΣΗ της κεντροευρωπαϊκής και της μεσογειακής κουλτούρας, οι οποίες θα συνδυάζονται με τρόπο ισότιμο και αρμονικό και θα αλληλοσυμπληρώνονται. | |
β. | Η συγγραφέας αντιπαραβάλλει το κεντροευρωπαϊκό πρότυπο με το μεσογειακό. Στο μεν πρώτο προσδίδει θετικά («αποδοχή της κλασικής αρχαιότητας, τη διαφωτιστική κληρονομιά και τις δημοκρατικές αξίες της γαλλικής επανάστασης», ορθολογισμός, οικονομική ανάπτυξη) και αρνητικά χαρακτηριστικά (ανταγωνισμός, ρατσισμός, κυριαρχία σε άλλους λαούς, επεκτατισμός, αποικιοκρατία, συντηρητική ιδεολογία, γραφειοκρατία και αυταρχισμός, κέρδος), ενώ στο δεύτερο αποδίδει αποκλειστικά θετικά γνωρίσματα (λιτότητα, συλλογικότητα, μάχη κατά του δεσποτισμού, ορθολογισμός σε συνδυασμό με φαντασία, εργασία σε συνθήκες άνυδρες, δικαιοσύνη, σεβασμός στο φυσικό πλούτο, αλληλεγγύη). Με τον τρόπο αυτό επιθυμεί να προβάλει τη σαφή αξία του μεσογειακού πολιτιστικού προτύπου και να τονίσει την απαραίτητα παρουσία του στο μελλοντικό ευρωπαϊκό πολιτιστικό οικοδόμημα. | |
γ.1. | Επιδοτική αντίθεση έχουμε: ► § 3 «δεν περιέχει μόνο … … Έχει ακόμα διαμορφώσεί» και ► § 6 «θα πρέπει όχι μόνο να αφήσει πίσω … … αλλά επίσης να διαμορφώσει» | |
γ.2. | στερεότυπο: Συν. αμετάβλητο, Αντ. ιδιότυπο δεσποτισμός: Συν. αυταρχισμός, Αντ. διαλεκτικότητα | |
δ. | Πρόλογος: Η γνώση της παράδοσής μας θεωρείται εθνικό χρέος. - "Ο πολιτισμός μας είναι η περιουσία μας" (Μελίνα Μερκούρη) | |
Κυρίως Θέμα | ||
Ζητούμενο α) Νομίζετε ότι οι απαιτήσεις αυτές είναι αντιφατικές μεταξύ τους; | ||
Α' ΑΠΟΨΗ: ► Για πολλούς παράδοση και εκσυγχρονισμός είναι έννοιες ασυμβίβαστες. ► Υποστηρίζεται ότι τήρηση της παράδοσης σημαίνει καθήλωση στο παρελθόν και δέσμευση σε οχήματα που δεν αφορούν τη σημερινή γενιά και τις συνθήκες ζωής της. | ||
Β' ΑΠΟΨΗ: ► Παράδοση είναι οτιδήποτε επιβιώνει από τον πολιτισμό των προγενεστέρων, με κριτήριο τη χρηστικότητα και τη λειτουργικότητά του. ► Όμως, αφού η εξέλιξη δε συντελείται με παρθενογενέσεις (αυτοφυείς πολιτισμικές δημιουργίες χωρίς ξένες επιμειξίες [Σβορώνος]), η παράδοση δεν είναι επαρκής για την πρόοδο ενός λαού. Χρειάζεται τη συνδρομή του εκσυγχρονισμού και της ανανέωσης, χωρίς την οποία μοιραία καταλήγει στην οπισθοδρόμηση. ► Ο εκσυγχρονισμός επιδιώκει την ανανέωση της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα, χωρίς, όμως, να διασπάται η συνέχεια και η συνοχή της πολιτιστικής ταυτότητας ενός λαού. Ωστόσο, αν δε συνοδεύεται από τα πολιτιστικά κριτήρια που Θέτει η παράδοση, καταλήγει στην ξενομανία και το μιμητισμό | ||
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Δε θεωρούμε τις έννοιες της παράδοσης και του εκσυγχρονισμού αλληλοσυγκρουόμενες, αλλά, αντιθέτως, συμπληρωματικές. Η παράδοση προετοιμάζει την πρόοδο, αφού λειτουργεί ως σημείο αφετηρίας για οποιαδήποτε δημιουργία και ανανέωση. | ||
Ζητούμενο β) Ποια είναι η στάση των σημερινών νέων απέναντι στην παράδοση; | ||
► Πολλοί νέοι ταυτίζουν την παράδοση με τα απονεκρωμένα στοιχεία του πολιτιστικού παρελθόντος και θεωρούν ότι οδηγεί στη στασιμότητα και την οπισθοδρόμηση. ► Η συμπεριφορά τους αυτή ερμηνεύεται από το γεγονός ότι αγνοούν το περιεχόμενό της ή το παρεξηγούν. ► Οι συνθήκες ζωής στα αστικά κέντρα εμποδίζουν την ουσιαστική επαφή με τα γνήσια στοιχεία της παράδοσης. ► Το πολιτιστικό περιβάλλον των σημερινών νέων κατακλύζεται από εισαγόμενα πρότυπα ζωής. ► Η σύγχρονη εκπαίδευση δεν κατορθώνει να δημιουργήσει μια υγιή πολιτιστική συνείδηση στις νέες γενιές. | ||
πηγή: ο υποψήφιος, ΤΑ ΝΕΑ - Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2003
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφή