ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Η Σ Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ

Γ ΄ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ

Ο Μ Α Δ Α Α ΄

ΘΕΜΑ Α1

Να αποδώσετε με συντομία το περιεχόμενο των ιστορικών όρων:

α. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας β. Λεπροκομείο της Σπιναλόγκας γ. Μακεδονικός Αγώνας

Μονάδες 12

ΘΕΜΑ Α2

Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι.

α. Το Κουτσοσλαβικό ζήτημα επηρέαζε τις σχέσεις Ελλάδας – Βουλγαρίας στις αρχές του 20ου αιώνα. Σ / Λ

β. Το ΣΕΚΕ ιδρύθηκε το 1919. Σ / Λ

γ. Ο Σ. Τρικούπης προσπάθησε να περιορίσει την ευνοιοκρατία. Σ / Λ

δ. Η Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε το Μάιο του1927. Σ / Λ

ε. Με το σύνταγμα του 1844 ορίστηκε ως πολίτευμα η συνταγματική μοναρχία. Σ / Λ

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Α3

Τα «τσιφλίκια» της Θεσσαλίας αμέσως μετά την απελευθέρωση της διανεμήθηκαν στους ακτήμονες.

Σωστό ή Λάθος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Α4

Για ποιους λόγους το Ελληνικό κράτος προώθησε την αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων και ποια ήταν τα αποτελέσματα αυτής της επιλογής; Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Α5

Τα χαρακτηριστικά των προσφυγικών ρευμάτων 19ου και 20ου αιώνα. Ομοιότητες και διαφορές. Μονάδες 10

Ο Μ Α Δ Α Β ΄

ΘΕΜΑ Β1

«Το νέο κόμμα νίκησε πάλι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Αυτή τη φορά ανέδειξε 145 βουλευτές, ενώ τα αντίπαλα κόμματα κέρδισαν 36 έδρες. Κατά κύριο λόγο στη σύνθεσή του περιλαμβάνονταν οι ανερχόμενες μεταπρατικές και εμπορικές τάξεις (και πολλοί γαιοκτήμονες), μέλη διαφόρων επαγγελματικών ενώσεων, καθώς και τη νεότερη γενιά αξιωματικών της καριέρας. Τα υπόλοιπα μέλη του προέρχονταν από το χώρο των αγροτικών κομμάτων της Θεσσαλίας, των σοσιαλιστών (από τους οποίους έκλεψε την παράσταση ο Βενιζέλος), από δημοκρατικά στοιχεία που ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα του Στρατιωτικού Συνδέσμου, και τέλος από άτομα που προέρχονταν από το κόμμα των Τρικουπικών, όπως επίσης και στοιχεία που είχαν μεταπηδήσει καλόπιστα από τους συντηρητικότερους πολιτικούς σχηματισμούς. Σε μεγάλο βαθμό το λεγόμενο κόμμα των Φιλελευθέρων το αποτελούσαν οι προσωπικοί οπαδοί του Βενιζέλου, ή μάλλον ένα συνονθύλευμα από τους προσωπικούς οπαδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών, που είτε ανήκαν στο στενό του περιβάλλον, είτε προτίμησαν να προωθηθούν πολιτικά υποστηρίζοντάς τον. Εκείνο που επιδίωξε ο Βενιζέλος δεν ήταν τόσο ένα φιλελεύθερο κόμμα όσο μια κοινοβουλευτική δικτατορία.

Παρόλο που ίδρυσε συνδέσμους Φιλελευθέρων στις εκλογικές περιφέρειες, δεν δημιουργήθηκε μια οργάνωση που να ασκεί έλεγχο στο κεντρικό γραφείο του κόμματος. Απεναντίας καθοδηγούνταν από τα ανώτερα όργανα. Τελικά, δεν διέφεραν και τόσο από τις τοπικές ομάδες φίλων που σχημάτιζαν τα άλλα κόμματα. Ίσως πρόσθεταν μια επίφαση δύναμης και ενότητας στο κόμμα, αλλά κάτω από την επιφάνεια εξακολουθούσαν να βασιλεύουν οι διαιρέσεις και οι αντιζηλίες. Ο Βενιζέλος κρατούσε, όπως και ο Τρικούπης πριν από αυτόν, τα πράγματα υπό τον έλεγχό του, γιατί είχε τη δύναμη που πήγαζε από την ισχυρή θέση του στο κοινοβούλιο. Το κύρος του μάλιστα εμφανιζόταν αδιαμφισβήτητο. Αλλά στην Ελλάδα μια ισχυρή κοινοβουλευτική θέση ανοίγει δύο δρόμους. Η έλλειψη ισχυρής αντιπολίτευσης απέξω μπορούσε να προκαλέσει συνομωσίες στο εξωτερικό. Οπωσδήποτε, ο Βενιζέλος δεν εκπροσωπούσε το σύνολο του εκλογικού λαού. Υπήρχαν στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες ισχυρές μειονότητες ψηφοφόρων που δεν εκπροσωπούνταν καθόλου στη Βουλή και, μολονότι προς το παρόν δεν είχε κάνει την εμφάνισή της καμιά υπολογίσιμη αντιπολιτευτική ομάδα, υπήρχε πληθώρα αντιβενιζελικών σε όλη τη χώρα.»

Douglas Dakin, «Η ενοποίηση της Ελλάδας», σελ. 279 – 280

Αφού μελετήσετε τις πληροφορίες του παραθέματος και σε συνδυασμό με τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τη δομή του κόμματος των Φιλελευθέρων καθώς και την κοινωνική και πολιτική προέλευση των οπαδών του. Μονάδες 50

ΘΕΜΑ Β2 Η προκήρυξη της αντιπολίτευσης

«Οι υπογεγραμμένοι, αποτελούντες την ηνωμένην εν Κρήτη αντιπολίτευσιν, συνελθόντες εν Χανίοις τη 26η Φεβρουαρίου1905, αποσκοπούντες εις την εκπλήρωσιν του Εθνικού Προγράμματος, αποφασίζομεν:

α) Πρώτον και κύριον μέλημα ημών έστω η επίτευξις του από αιώνων επιδιωκομένου σκοπού της ενώσεως της Κρήτης μετά της ελευθέρας Ελλάδος.

β) Αδυνάτου αποβαίνοντος του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την πολιτικήν προσέγγισιν της πατρίδος μας προς την ελευθέραν Ελλάδα, μεταβαλλομένης από διεθνούς απόψεως της σημερινής καταστάσεως.

γ) Μη εκπληρωμένου μηδέ του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την αναθεώρισιν του ημετέρου συντάγματος κατά το πρότυπον του ελληνικού, όπως απαλλαγή ο τόπος του δεσποτισμού. Του προγράμματος τούτου την πραγμάτωσιν θέλομεν επιδιώξει και δι’ ενόπλων λαϊκών συναθροίσεων. Εν ταις ενεργείαις ημών δεν θέλομεν επιδιώξει προσωπικήν μεταβολήν, αλλ’ επελθούσης τοιαύτης θέλομεν αποκρούσει παντί σθένει και δια των όπλων έτι πάντα μη Έλληνα κυβερνήτην.»

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και σύμφωνα με την παρακάτω πηγή να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

α. Ποια ήταν τα αίτια και ποιες οι συνθήκες που οδήγησαν στο σχηματισμό της «Ηνωμένης Αντιπολίτευσης»;

β. Υπό ποιες συνθήκες συντάχθηκε η προκήρυξη της 26ης Φεβρουαρίου 1905 και ποιες οι επιδιώξεις της αντιπολίτευσης από τη δημιουργία αυτού του κειμένου;

Μονάδες 25

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ

Ο Μ Α Δ Α Α ΄

ΘΕΜΑ Α1

α. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 248: «Το Φροντιστήριο … συνείδησης».

β. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 208: «Ιδιαίτερη … (1903)».

γ. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 137: «Οι πρώτοι Έλληνες … (Μακεδονικός Αγώνας)».

ΘΕΜΑ Α2

α. → Λ, β. → Λ, γ. → Λ, δ. → Σ, ε. → Σ

ΘΕΜΑ Α3

Λάθος. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 42 – 43: «Αργότερα όμως, … τεχνητές ελλείψεις» και «Οι πρακτικές αυτές … σε ακτήμονες».

ΘΕΜΑ Α4

Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 154: «Η ΕΑΠ διέκρινε … προλεταριάτου» και σελ. 167 – 168: «Για ένα διάστημα … πατρίδα του».

ΘΕΜΑ Α5

Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 116: «Στη διάρκεια … αυτές» και σελ. 137: «Ο αριθμός … νέα πατρίδα».

Ο Μ Α Δ Α Β ΄

ΘΕΜΑ Β1

Μετά το κίνημα του Στρατιωτικού συνδυασμού στο Γουδί τον Αύγουστο του 1909, προκηρύχθηκαν εκλογές οι οποίες έγιναν στις 8 Αυγούστου του 1910. Στις εκλογές αυτές εμφανίστηκαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι με σύνθημα την «ανόρθωση» και ζητούσαν την υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών καθώς και την επίλυση του αγροτικού ζητήματος. Οι εκσυγχρονιστές αυτοί συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπο του νεοφερμένου τότε Κρητικού πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 89:

«Φορείς … ακτήμονες.» και «Οι εκσυγχρονιστές … αναμέτρηση.». Ο Βενιζέλος ίδρυσε το κόμμα των Φιλελευθέρων στις 22

Αυγούστου 1910. Το κόμμα αυτό περιλάμβανε – σύμφωνα με το παράθεμα – τις ανερχόμενες μεταπρατικές και εμπορικές τάξεις, μέλη διαφόρων επαγγελματικών ενώσεων καθώς και τη νεότερη γενιά αξιωματικών καριέρας. Εξάλλου ο Βενιζέλος στην προσπάθειά του να πραγματοποιήσει θεσμικό εκσυγχρονισμό που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο αλλά στη διάθεσή του να προσηλωθεί στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους, είχε στο πλευρό του την ελληνική αστική τάξη. Οι Έλληνες αυτοί πλούτιζαν σε όλη τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και φιλοδοξούσαν να κυριαρχήσουν και πολιτικά στο χώρο όπου άπλωναν τις οικονομικές τους δραστηριότητες. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 48: «Ο Βενιζέλος … δραστηριότητες.». Τα υπόλοιπα μέλη του κόμματος των Φιλελευθέρων προέρχονταν από το χώρο των αγροτικών κομμάτων της Θεσσαλίας, από το χώρο των σοσιαλιστών, καθώς και από δημοκρατικά στοιχεία της αριστερής πτέρυγας του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Επίσης υπήρχαν οπαδοί που προέρχονταν από το κόμμα των πρώην Τρικουπικών, αλλά και μερικοί που προέρχονταν από πιο συντηρητικούς πολιτικούς σχηματισμούς και είχαν καλόπιστα μεταπηδήσει στο κόμμα των Φιλελευθέρων. Το κόμμα το αποτελούσαν κατά κύριο λόγο οι προσωπικοί οπαδοί του Βενιζέλου ή μάλλον ένα ετερόκλητο σύνολο από τους προσωπικούς οπαδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών. Οι άνθρωποι αυτοί είτε ανήκαν στο στενό του περιβάλλον, είτε προτίμησαν να προωθηθούν πολιτικά υποστηρίζοντάς τον.

Αναφορικά με τη δομή του, το κόμμα του Βενιζέλου ήταν προσωποπαγές. Ο Βενιζέλος έλεγχε τα πάντα και οι σύνδεσμοι Φιλελευθέρων δεν έπαιζαν ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του κόμματος. Βλ. σχολ. εγχειρ., σελ. 91 – 92: «Όσον αφορά … άλλο κόμμα».

ΘΕΜΑ Β2

α. Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» αποτέλεσε έναν ισχυρό συνασπισμό Κρητών που εναντιώνονταν στις επιλογές του Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης, Πρίγκιπα Γεωργίου. Η αναγκαιότητα της δημιουργίας της άρχισε να διαφαίνεται δύο χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του νέου καθεστώτος, όταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα προβλήματα στον τρόπο διακυβέρνησης του νησιού και οριστικοποιήθηκε μετά την απόλυση Βενιζέλου και τα συνακόλουθα αυταρχικά μέτρα του Γεωργίου. Βλ σχολ. εγχειρ., σελ. 208-210: «Το θετικό και αισιόδοξο κλίμα … σε δυναμική αναμέτρηση με τον Πρίγκιπα».

β. Η προκήρυξη της 26ης Φεβρουαρίου Ε_„Ϋ˜1905 δημιουργήθηκε κάτω από ιδιαίτερα τεταμένες πολιτικές συνθήκες. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν συντηρητικό και παραχωρούσε υπερεξουσίες στον Πρίγκιπα Γεώργιο. Αυτό έγινε φανερό στις εκλογές που προκηρύχθηκαν στο τέλος του 1904, καθώς ο Ύπατος Αρμοστής είχε το δικαίωμα να διορίσει απευθείας 10 βουλευτές στη νέα Βουλή. Η αντιπολίτευση, που αποτελούνταν από την τριανδρία Βενιζέλου, Φούμη, Μάνου, διαμαρτυρήθηκε έντονα και με τη συμβολή 15 επιφανών πολιτευτών συνέταξε προκήρυξη για την κατάργηση του Συντάγματος. Βλ. σελ. 210: «Στο τέλος του 1904… της επανάστασης του Θερίσου». Σύμφωνα με το παράθεμα, οι δημιουργοί της προκήρυξης συνήλθαν στα Χανιά στις 26 Φεβρουαρίου 1905 και πήραν σημαντικές αποφάσεις, αποσκοπώντας να διαχειριστούν το εθνικό ζήτημα της Κρήτης μέσω ενός Εθνικού Προγράμματος. Ιεραρχώντας τις προτεραιότητές τους θέτουν ως πρωταρχικό τους στόχο την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, που έτσι κι αλλιώς αποτελεί διαχρονικό πόθο των Κρητικών. Η απόφασή τους αυτή αντικατοπτρίζει τις απόψεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την παρελκυστική πολιτική του Πρίγκιπα Γεωργίου πάνω στο εθνικό ζήτημα. Βλ σχολ. εγχειρ., σελ. 208-209: «Αλλά το πιο σημαντικό … που δημιούργησε βαρύ κλίμα διχασμού». Σε περίπτωση που δεν πετύχουν το στόχο της ένωσης, επιδιώκουν, με τη μεταβολή της διεθνούς πολιτικής στο κρητικό ζήτημα, να προσεγγίσουν πολιτικά την Ελλάδα. Στο σημείο αυτό αναγνωρίζουμε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση της κατάστασης που λαμβάνει υπόψη τη σταθερή άρνηση των Δυνάμεων να επιτρέψουν την ένωση Κρήτης και Ελλάδας. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε, όμως, και τηνm έξυπνη προσπάθεια αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων, ιδίως σε περίπτωση μεταβολής του διεθνούς σκηνικού στην περιοχή. Η

αδυναμία επίτευξης και του δεύτερου στόχου θα έχει ως αποτέλεσμα να στραφούν πλέον αποκλειστικά στις υποθέσεις της, Κρητικής Πολιτείας και να ζητήσουν αναθεώρηση του συντηρητικού Συντάγματος προς μια φιλελεύθερη κατεύθυνση.

Διακηρύσσουν τη πρόθεσή τους να πραγματώσουν το πρόγραμμά τους ακόμα και αν αυτό πρέπει να γίνει με ένοπλες λαϊκές συγκεντρώσεις. Τέλος αν και, όπως υποστηρίζουν, δεν επιθυμούν αλλαγή στο πρόσωπο του Αρμοστή, αν τυχόν αυτή επέλθει, δηλώνουν πως θα αντισταθούν με κάθε μέσο, ακόμη και ένοπλο, στην ανάθεση της διοίκησης της Κρήτης σε μη Έλληνα κυβερνήτη. Έντεχνα, λοιπόν, αφήνουν να εννοηθεί πως η αντίδρασή τους προς τον Πρίγκιπα Γεώργιο δεν έχει λάβει από μέρους τους χαρακτήρα προσωπικής αντιπαράθεσης, ενώ αποκλείουν με τη στάση τους οποιαδήποτε ενέργεια που θα είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή της εθνικότητας του Αρμοστή. Η προκήρυξη της 26ης Φεβρουαρίου του 1905 αποτελεί σταθμό στην ιστορία της Κρήτης, καθώς αποτελεί προμήνυμα της επανάστασης του Θερίσου.