Πανελλαδικές 2016- Νεοελληνική Γλώσσα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η φιλία

Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.

Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης• να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του• να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα• να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι’ αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.

Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ’ έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ’ αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).

Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ’ αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο –η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται• οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.

Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο;

Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121,

Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή).

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α. Ακόμα και οι τρυφερές σχέσεις μας με τα άψυχα είναι φιλία.

β. Η αμοιβαιότητα των αισθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της φιλίας.

γ. Η φιλία δεν αποκλείει την προσδοκία οποιασδήποτε υλικής ανταμοιβής και ευχαρίστησης.

δ. Η τέλεια φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται σε ηθικές αξίες.

ε. Σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μας μπορούμε να στηριχτούμε και σε άλλους συμπαραστάτες και συμβούλους εκτός από έναν φίλο.

Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε … (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

Μονάδες 4

β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις;

Άλλωστε (1η παράγραφος)

δηλαδή (2η παράγραφος)

Όταν (2η παράγραφος)

λοιπόν (4η παράγραφος).

Μονάδες 4

Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

εγκωμίασαν, ευχαρίστηση, συναναστροφής, ακατάλυτη, φθείρεται.

Μονάδες 5

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

οικεία, επιδέξιος, ωφέλεια, αξία, αυστηρό.

Μονάδες 5

Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της παρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτης παραγράφου:

«διά το χρήσιμον»

«αγαπά»

(υλικό ή ηθικό).

Μονάδες 3

β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β΄ ενικού ρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α΄ πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο.

Μονάδες 4

Γ1. Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας, με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, να εκθέσετε:

α) τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε και

β) την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας.

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2016 

Α1. Ο δοκιμιογράφος  πραγματεύεται  την έννοια  της φιλίας.  Καταρχάς,  προβαίνει  σε μια διαχρονική και ποιοτική περιγραφή της παραδίδοντας την ετυμολογική της καταβολή αλλά και την κοινωνική της αξία. Ακολούθως, διερωτάται για τη σημασία της παραθέτοντας τον ορισμό  του Αριστοτέλη  ως μια ευγενή  σχέση  αλληλεπίδρασης  μεταξύ  των ανθρώπων.  Η έννοια της φιλίας διαιρείται τριαδικά από τον αρχαίο φιλόσοφο· οι πρώτες δυο  μορφές της διακρίνονται από σκοπιμότητα, ενώ η τρίτη μορφή φιλίας εξαίρεται ως πανανθρώπινη αξία και   υπέρτατη,   αέναη   αρετή   στη   ζωή   του   ανθρώπου.   Καταληκτικά,   ο   φίλος      είναι συμπαραστάτης    και    συνοδοιπόρος    λειτουργώντας    συμβουλευτικά    και    κριτικά    στις

περιστάσεις του βίου .

B1.         α. Λάθος

               β. Σωστό

               γ. Σωστό

               δ. Σωστό

                ε. Λάθος

B2. α)  i)              Διαίρεση: διαιρετέα έννοια: φιλικές σχέσεις

                                ( διαιρετική βάση: ποιότητα σχέσεων)

                                 μέλη της διαίρεσης: 1. «δια το χρήσιμον»

                                                                      2. «δι’ηδονήν»

                                                                      3. «δια το αγαθόν»

       ii)  Αιτιολόγηση:  αιτιολογεί  τα  τρία  είδη  φιλικών  σχέσεων       (  «Στην πρώτη…συναναστροφής»).  Καθίσταται φανερή η αιτιολόγηση κι από τη χρήση της διαρθρωτικής λέξης «επειδή».

      iii)    Παραδείγματα:  «για τις υποθέσεις …φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.»

                                            « είναι διασκεδαστικός…συμπαίκτης κ.τ.λ.»

                                           « κατά το σώμα…»  

B2  β)    Άλλωστε = αντίθεση

                Δηλαδή = επεξήγηση

               Όταν = χρονική/υποθετική σχέση

               λοιπόν= συμπέρασμα

B3.         α)           εγκωμίασαν= εξύμνησαν, επαίνεσαν

                              ευχαρίστηση= τέρψη, ηδονή

                              συναναστροφής= συνύπαρξης, συνδιαλλαγής, παρέας

                              ακατάλυτη= ακατανίκητη, αδιάσπαστη

                              φθείρεται= αλλοιώνεται, καταστρέφεται

  Β3.        β)          οικεία ≠ ανοίκεια, ξένα

                              επιδέξιος ≠ αδέξιος, ανίκανος

                              ωφέλεια ≠ ζημία, βλάβη

                              αξία ≠ απαξία

                              αυστηρό ≠ επιεική, ελαστικό

B4.         α) «δια το χρήσιμον»: μεταφέρει αυτούσιο απόσπασμα από τον ορισμό του

                   Αριστοτέλη

                      «αγαπά»: μεταφορική χρήση της λέξης, δηλώνεται η   

                     ψευδεπίγραφη/ψεύτικη/νόθη

                   ( υλικό ή ηθικό): επεξήγηση

               β) Χρησιμοποιείται το α’ ενικό για να δηλωθεί οικειότητα, αμεσότητα, ζωντάνια,  

                  πρόκληση συναισθήματος του δέκτη.

                 Χρησιμοποιειται το α΄ πληθυντικό για να δηλωθεί οικειότητα, αμεσότητα, 

               ζωντάνια, πρόκληση συναισθήματος του δέκτη, καθολικότητα των όσων λέει και

                ενεργοποιεί τον αναγνώστη να διαβάσει προσεκτικά το κείμενο. Γ. Ομιλία σε εκδήλωση του σχολείου:

Αγαπητοί καθηγητές και μαθητές,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

               Όλοι  θα  συμφωνήσουμε,   δυστυχώς,  πως  έχουν  αλλάξει  πλέον  αρκετά  οι  όροι σχετικά  με τις ανθρώπινες  σχέσεις και αυτό που ονομάζουμε  «φιλία». Με την «εισβολή» του  παγκόσμιου  ιστού  και  ιδιαίτερα  των  μέσων  κοινωνικής  δικτύωσης  στην καθημερινότητά   μας,   ακούει   κανείς   την  απαραβίαστη   χρήση   της   λέξεις   «φίλος»   σε εκφράσεις όπως  «έχω 500 φίλους στο facebook», «οι περισσότεροι φίλοι μου έκαναν like στη φωτογραφία  μου» κτλ., χωρίς να αντιλαμβανόμαστε  τι ακριβώς εννοούμε.  Για όλους αυτούς  τους  λόγους,  λοιπόν,  αποφάσισε   το  σχολείο  μας  να  οργανώσει   τη  σημερινή εκδήλωση για τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή. Εγώ, ως εκπρόσωπος της τάξης μου,  θα ήθελα  να  αναφερθώ  στα  χαρακτηριστικά  της  γνήσιας  φιλίας  και  στο  ρόλο  των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην δημιουργία τέτοιων σχέσεων.

Α’ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:  

	Ÿ	Οι  σχέσεις  φιλίας  είναι  ιδιαίτερα  σημαντικές  για  την  κοινωνικοποίηση  των  ατόμων
		και ιδίως στα χρόνια της εφηβείας
	Ÿ	Διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων.
	Ÿ	Οι  φίλοι  βρίσκονται  στην  ίδια  ηλικία  κι  έχουν  παρόμοιες  ανησυχίες,  στόχους  και
		προβλήματα- επιτρέπει ευκολότερα τη μεταξύ τους ταύτιση και επικοινωνία- κοινή
		αξιακή κλίμακα- κοινή οπτική θέαση του κόσμου
	Ÿ	οι  φίλοι  μπορούν  να  αντιληφθούν  απόλυτα  τα  συναισθήματά  των  φίλων,  αφού
		βιώνουν κι οι ίδιοι παρόμοιες καταστάσεις.
	Ÿ	Ο   έφηβος  έχει  τη  δυνατότητα  να  εκμυστηρεύεται  στους  φίλους  του  τους
		προβληματισμούς  του,  τις  επιδιώξεις  και  τα  όνειρά,  τα  συναισθήματά  του  και  όσα
		τον ανησυχούν
	Ÿ	Οι  φίλοι  προσφέρουν,  στο  πλαίσιο  των  κοινών  δραστηριοτήτων,  στιγμές  γνήσιας
		διασκέδασης, με απολύτως ελεύθερη μεταξύ τους επικοινωνία
	Ÿ	Αμοιβαία εμπιστοσύνη, εχεμύθεια, ανιδιοτέλεια
	Ÿ	Αλληλοβοήθεια, αμοιβαία εκτίμηση
	Ÿ	Ειλικρίνεια εκμυστήρευση μύχιων σκέψεων

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ:   

Ÿ     Υπάρχει  αληθινή  φιλία  μέσω  διαδικτύου;  Ο  παγκόσμιος  ιστός  προσφέρει  βέβαια

δυνατότητες, αλλά μπορεί να ενέχει επικινδυνότητα.  

Β’ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:  ΘΕΤΙΚΑ:

Ÿ     Δυνατότητα   γνωριμίας  ατόμων  απ’  όλο  τον  κόσμο,  κάθε  ηλικιακής  ομάδας,

πολιτισμικής ταυτότητας. à διαπολιτισμική φιλία

Ÿ     Ανταλλαγή παραδόσεων, ηθών, κουλτούρας, διεύρυνση οριζόντων

Ÿ     Μπορεί  κανείς  να  γνωρίσει  και  να  συνομιλήσει  με  άτομα  με  γνώμονα  κοινές

πεποιθήσεις, ενδιαφέροντα, ανησυχίες, μουσικά ακούσματα κλπ.

Ÿ     Άμεση, διαδραστική επικοινωνία, ανέξοδα και εύκολα, πολυμεσική επικοινωνία (με

ήχο, εικόνα κλπ.)

ΑΡΝΗΤΙΚΑ:

Ÿ     Συχνά  ο  «διαδικτυακός  φίλος»  είναι  υποκατάστατο  της  μοναξιάς,  τις  ώρες  που κανείς  έχει ανάγκη  συντροφικότητας.  Πρόκειται  για «συντροφιά»,  όχι για γνήσια φιλία

Ÿ     Δεν  μπορούμε  να  γνωρίσουμε  ολόπλευρα  την  προσωπικότητα  του  άλλου,  όπως

συμβαίνει με την δια ζώσης επαφή που βιώνουμε τον άλλον

Ÿ     Κίνδυνος εξαπάτησης ακόμα και αποπλάνησης

Ÿ     Κίνδυνος εκμετάλλευσης προσωπικών δεδομένων

Ÿ     Εικονικά πρόσωπα, ψεύτικες ταυτότητες

Ÿ     Ψευδής  εντύπωση  δημοφιλίας  και  αναγνωσιμότητας    à  δημιουργία  «φίλων»  για

ικανοποίηση φιλαρέσκειας του ατόμου. ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Ÿ     Ύψιστη η σημασία της φιλίας στη ζωή του ανθρώπου 

Ÿ     Ο φίλος είναι συμπαραστάτης και συνοδοιπόρος  

Ÿ     Κρίνεται  στο  πέρασμα  του  χρόνου,  μέσα  από  τα  εύκολα  και  τα  δύσκολα,  μέσα  από

τα κοινά βιώματα και εμπειρίες.

Ευχαριστώ πολύ

 schooltime