Γιώργος Ιωάννου "Στου Κεμάλ το Σπίτι"

Στου Κεμάλ το Σπίτι

2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ­φρα­στικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματι­κές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. α) Ποιος είναι ο χώρος (στενότερος – ευρύτερος) στον οποίο εξελίσσεται η δράση;

β) Ποια είναι η οπτική γωνία της αφήγησης[1];

2. α) Η αφήγηση οργανώνεται με βάση το χρόνο. Μπορείτε να εντοπίσετε τα διαφορετικά επίπεδά του;

β) Σε ποια σημεία της αφήγησης χρησιμοποιείται η τεχνική της επιβράδυνσης και σε ποια η τεχνική της επιτάχυνσης;

3. Να χαρακτηρίσετε την ξένη από την περιγραφή της μορφής και της συμπεριφοράς της.

4. Ο αφηγητής φαίνεται να μην εκτιμά καθόλου ούτε τον τρόπο με τον οποίο εκσυγχρονίζεται η πόλη ούτε τους φορείς που έχουν αναλάβει τον εκσυγχρο­νισμό της. Σε ποια σημεία του κειμένου και με ποια εκφραστικά μέσα / τρόπους προβάλλεται αυτή η θέση του;

6. α) Σε ποιο σημείο του αφηγήματος χρησιμοποιεί ο συγγραφέας την τεχνική της προοικονομίας και τι πετυχαίνει μ’ αυτήν;

β) Πώς συνδέονται οι τελευταίες φράσεις: «Στο σπίτι αυτό καθό­ταν ένας μπέης … Κυλιόταν κάτω, όταν φεύγανε, φιλούσε το κατώφλι. Τέτοιο σπα­ραγ­μό δεν ματαείδα» με το υπόλοιπο πεζογράφημα;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. Πώς σχετίζεται ο τίτλος του αφηγήματος με το περιεχόμενό του;

2. Η κεντρική μορφή του πεζογραφήματος, η γυναίκα, κυριαρχείται από έντονη νοσταλγία. Ποια σημεία στη στάση της φανερώνουν αυτή τη νοσταλγική της διάθεση;

3. Ποιο ήταν το «μεγάλο καλό» που ευχόταν η ξένη να ανταποδώσει ο Θεός στον αφηγητή και στους δικούς του;

4. α) Πού αποδίδει αρχικά ο αφηγητής το γεγονός ότι η ξένη έμοιαζε να απολαμβάνει τα μούρα;

β) Γιατί επεκτείνεται, κατά την άποψή σας, στην αναλυτική περιγραφή του δέντρου τους και του καρπού του;

5. Για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, η γυναίκα ζητά να φυτέψει το σπόρο της μουριάς και στο δικό της περιβόλι;

6. Γιατί η ξένη αρνείται να πιεί το νερό της βρύσης;

7. Πώς αποκαλύφθηκε η τουρκική καταγωγή της γυναίκας; Επέδρασε αυτή η αποκάλυψη στα συναισθήματα που έτρεφαν γι αυτήν ο αφηγητής και οι δικοί του; Πώς δικαιολογούνται;

8. Τι έκανε την τουρκάλα να καταρρεύσει όταν επισκέφθηκε το σπίτι λίγο μετά τον πόλεμο;

9. Πώς ερμηνεύετε τη στάση της γυναίκας στο αφήγημα;

10. Με ποιο τρόπο επηρέασαν οι ιστορικές συνθήκες την εξέλιξη της προσωπι­κής ζωής της γυναίκας;

2.3. Σχολιασμός αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου:

Γ. Ιωάννου: Σ’ ένα παλιό τούρκικο σπίτι [2]

Σ’ ένα παλιό τούρκικο σπίτι

κλείστηκα μέρες και παλεύω

με τους λεκέδες του ασβέστη.

Μετρώ τα ξύλα στο ταβάνι, βρίσκω τα νερά·

δίνω ονόματα, τους δίνω την καρδιά μου.

Ύστερα παίρνει και φυσά.

Σαρώνονται χαρές και γνωριμίες.

Ξανά μονάχος με τα ξύλα και τις πέτρες.

Ίσως στεριώσω τώρα· πάλι απ’ την αρχή.

Ίσως προφτάσω να σκαλώσω τους χαμένους.

Πώς συμπεριφέρεται ο ήρωας του ποιήματος; Σας θυμίζει η στάση του τη γυναίκα του πεζογραφήματος;

3. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1. Πώς συμπεριφέρεται η γυναίκα σε κάθε μία από τις επισκέψεις της; Πώς συνδέεται η αλλαγή της διάθεσής της με τις αλλαγές του τοπίου και της πόλης;

2. Να συγκρίνετε το εξεταζόμενο πεζογράφημα με τα υπόλοιπα των Σελίδων ως προς την οργάνωση του υλικού της αφήγησης[3].

3. Τι συμβολίζουν για την ξένη τα μούρα , το νερό απ’ το πηγάδι της αυλής και το κατώφλι[4];

4. Πώς παρουσιάζονται στο πεζογράφημα η παλιά και πώς η μοντέρνα πόλη; Ποια είναι η βασική διαφορά τους, κατά τον αφηγητή;

---

[1] Σχετικά με την οπτική γωνία της αφήγησης βλ. Έκφραση – Έκθεση Α΄ Λυκείου. σσ. 273 κ.ε.

[2] Ιωάννου Γ., ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΔΕΝΤΡΑ και κάποια άλλα ποιήματα 1954-1963, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1973, σ. 40.

[3] Για να απαντήσουν οι μαθητές στην ερώτηση πρέπει να διακρίνουν ότι στο πεζογράφημα αυτό η αφήγηση είναι ευθύγραμμη, χωρίς εμβόλιμες αφηγήσεις, δευτερεύοντα περιστατικά και παρεκβάσεις, σε αντίθεση με τη συνήθη τακτική του συγγραφέα.

[4] Τα μούρα, το νερό από το πηγάδι και το κατώφλι της αυλής είναι ό,τι έχει επιβιώσει από το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε η γυναίκα και συμβολίζουν αυτά που τη δένουν με το παρελθόν και τις ρίζες της, από τις οποίες αποκόπηκε βίαια.