Κική Δημουλά

Ερωτήσεις του ΚΕΕ για τα δύο ποιήματα της Κ. Δημουλά

1. Για το κονιάκ μηδέν αστέρων
Α. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Το ποίημα δομείται σε δύο ενότητες. Σε ποια επίπεδα χρόνου αναφέρονται αντίστοιχα και πώς συνδέονται μεταξύ τους;
2. Να επισημάνετε την τραγική ειρωνεία των στίχων 6-8 και να τη σχολιάσετε.
3. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η αίσθηση της ματαιότητας των ανθρώπινων πραγμάτων;
4. Ποιες αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται στο ποίημα και ποιο αισθητικό αποτέλεσμα προκύπτει απ’ αυτήν την τεχνική;
5. Ποια είναι η λειτουργία της φωτογραφίας στο ποίημα;

Β. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται με το περιεχόμενο του.
2. Πώς σχολιάζει η ποιήτρια το θάνατο στους τρεις πρώτους στίχους;
3. Ποια συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου ανακινεί η φωτογραφία;
4. Ποια αντίληψη της ποιήτριας για τη ζωή υποδηλώνεται στο στίχο «νέοι λιγάκι ανώφελα αγκαλιασμένοι»;
5. Τι συμβολίζει η λέξη θάλασσα στον τελευταίο στίχο;
6. Πώς εκφράζεται στο ποίημα η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας;

2. Για το σημείο αναγνωρίσεως:

Α. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Πώς δομείται το περιεχόμενο του ποιήματος;
2. Ποιος είναι ο ρόλος της επανάληψης του επιρρήματος κατευθείαν στους δύο πρώτους στίχους και γιατί τονίζεται το εγώ;
3. Ποιο κλίμα δημιουργεί η προσφώνηση του αγάλματος σε β΄ ενικό πρόσωπο και ποια αισθήματα της ποιήτριας εκφράζονται με αυτήν;
4. Το ποιητικό υποκείμενο φαίνεται να ταυτίζεται με το άγαλμα - γυναίκα. Ποια κοινά χαρακτηριστικά θα συνηγορούσαν σ’ αυτή την ταύτιση;
5. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η «αιχμαλωσία» της γυναίκας;

Β. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Η ποιήτρια χαρακτηρίζει τη γυναίκα αιχμάλωτη. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το περιεχόμενο της «αιχμαλωσίας» της;
2. Να σχολιάσετε τους στίχους 16-19, στους οποίους διακρίνεται το παράπονο του ποιητικού υποκειμένου για τη γυναίκα - άγαλμα.
3. Ποια εντύπωση δημιουργεί στο ποιητικό υποκείμενο η στάση του αγάλματος και ποιες σκέψεις του υποβάλλει;
4. Πώς συνδέεται ο Άργος με τη γυναίκα - άγαλμα;
5. Πώς αντιλαμβάνεσθε την «ελευθερία» και την «ισότητα» για την οποία αγωνίζονται οι «δούλοι», οι «νεκροί» και το «αίσθημά μας»;
6. «Σε λέω γυναίκα γιατ’ είσ’ αιχμάλωτη»: Ποια πεποίθηση για τη θέση της γυναίκας δηλώνεται σ’ αυτούς τους στίχους;
7. Με ποιο τρόπο σχολιάζει το ποιητικό υποκείμενο την προσφορά της γυναίκας στη δημιουργία (στ. 35-37);
Κ.Δημουλά, Κονιάκ μηδέν αστέρων. Φωτισμοί σε σημεία του ποιήματος

ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ[1]

Χαμένα πάνε εντελώς τα λόγια των δακρύων[2].
Όταν μιλάει η αταξία [3]η τάξη σωπαίνει
-έχει μεγάλη πείρα ο χαμός.
Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό του ανώφελου.

Σιγά σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη

να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωϊας

σε ό,τι έχει πεθάνει.


Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής
φωτογραφίας[4]

που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντός της:

νέοι ανώφελα[5] λιγάκι αγκαλιασμένοι[6]

ενώπιον ανωνύμως ευθυμούσης παραλίας.

Ναύπλιο Εύβοια Σκόπελος;

Θα πεις
και πού δεν ήταν τότε θάλασσα[7] [8].

Μπορούμε να φωτίσουμε σε μερικά σημεία του ποιήματος, παραθέτοντας στοιχεία που προέρχονται από κριτικούς αναλυτές ή και από σχόλια της ίδιας της ποιήτριας για το ποίημα, που έχει κάνει σε συνεντεύξεις. Τα παραθέτουμε αρκετά βιαστικά και πρόχειρα, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια...ενδελεχής έρευνα. Αν έχετε υπόψη σας κάποια άλλα, μπορούμε να τα προσθέσουμε.

[1] Όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος στους χώρους αυτούς των κοιμητηρίων προσφέρουν ένα μπουκαλάκι με πολύ φτηνό κονιάκ. Ενώ το κονιάκ είναι πέντε αστέρων, εκεί στα κοιμητήρια είναι, όπως το λέω, μηδέν αστέρων. Βεβαίως μηδέν αστέρων σημαίνει πως ο θάνατος δεν έχει αστέρια.
(Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)
[2] λέω ότι δεν ωφελεί να κλαίει κανείς γιατί ο χαμός ξέρει τι κάνει. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[3] "Η απώλεια κλονίζει την ευαίσθητη σχέση της με τα πρόσωπα και τα πράγματα και ανατρέπει την επιφανειακή ισορροπία που διατηρούσε κάποτε με τους άλλους" ( Γεωργιάδου-Δεληγιάννη Διαβάζοντας Κ.Δημουλά. Ελ. Γράμματα, 2001, σελ.. 19-20)

[4] "Η φωτογραφία είναι από τα κύρια θέματα της Κικής Δημουλά.[...] Κάθε φωτογραφία, και η πιο ταπεινή, είναι η παρουσία μιας απουσίας. [...]Τα "όσα έχουν πεθάνει" μπορεί να μην υπάρχουν όλα σε φωτογραφία, αλλά όσα υπάρχουν σε φωτογραφία σίγουρα έχουν πεθάνει. Η στιγμή πεθαίνει στο στιγμιότυποΗ φωτογραφία είναι παγωμένο παρελθόν. Σύμβολο μνήμης - παραπάνω: η ίδια η μνήμη τυπωμένη στο χαρτί [...] Για τη Δημουλά οι φωτογραφίες είναι το νερό της μνήμης, αντίδοτο του νερού της Άρνας, του νερού της λησμονιάς. [...] Ιδιαίτερα στο Χαίρε Ποτέ, βιβλίο μεγάλου αποχαιρετισμού, η φωτογραφία μοιάζει να είναι ένα από τα ελάχιστα σωσίβια στον ωκεανό του Τίποτα" ( Νίκος Δήμου, Στην τετράγωνη νύχτα της φωτογραφίας: Σημειώσεις σε ποιήματα της Κικής Δημουλά, Αθήνα, Στιγμή, 1991)
[5] Πώς μπορεί κανείς να προχωρά μπροστά, όταν νιώθει πως όλα είναι μάταια;
«Ο κόσμος πρόκοψε με ανθρώπους που εν γνώσει της ματαιότητας, για να αντεπεξέλθουν τον πόνο της ματαιότητας, δημιούργησαν. Μπορείς λοιπόν να προχωράς, αρκεί να μη γονατίζεις στη σκέψη της ματαιότητας. Όλη η ζωή μας άλλωστε δεν είναι μια εκκρεμότης; Αφού είμαστε θνητοί. Επειδή είναι προσωρινός ο άνθρωπος, γίνεται ενοχλητικός και διεκδικητικός αντίπαλος. Ενώ, αν μπορούσαν να διαρκούν οι χαρές που νιώθει, θα ήταν πολύ καλύτερος». ( από συνέντευξη που βρήκαμε στο http://gym-kastr.ark.sch.gr/yliko)
[6] δεν έχω βάλει ανάμεσα σ` αυτά κόμμα θέλοντας το ένα να αφορά στο άλλο και το άλλο να αφορά στο επόμενο: και νέοι λιγάκι και ανώφελα λιγάκι και αγκαλιασμένοι λιγάκι. Και να μεταδίδεται η μια έννοια στην άλλη. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[7] ακόμα και την ξηρά τη λέω θάλασσα. Δηλαδή, σε μια εποχή ευφορίας, ευτυχισμένη ενδεχομένως εποχή, η Εύβοια και η κάθε γη ήτανε θάλασσα, δηλαδή απέραντο πράγμα. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)
[8] Η θάλασσα στην ποίηση της Κ.Δ είναι ένα μοτίβο συχνό που έχει άλλοτε απλώς το ρόλο του σκηνικού και άλλοτε πολυδιάστατη συμβολική σημασία. Έτσι, στα ποιήματά της, η θάλασσα γίνεται κατά περίσταση, συνώνυμη της απεραντοσύνης του χρόνου, της ταραγμένης ψυχής, της ανεμπόδιστης λύσης στα προβλήματα, της ευτυχίας χωρίς όρια ( "Μίλα./Έχουμε τόση θάλασσα μπροστά μας") (…)
( Γεωργιάδου-Δεληγιάννη Διαβάζοντας Κ.Δημουλά. Ελ. Γράμματα, 2001, σελ.76)
Πηγή: logotexniakatefthinsis.blogspot.com