Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Μ Α Τ Ω Ν Π Α Ν Ε Λ Λ Α Δ Ι Κ Ω Ν Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ω Ν 2 0 1 0
ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 21/05/2010
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1.
Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Στη Στήλη Ι περισσεύουν τρία ονόματα.
Στήλη Ι
1. Χαρίλαος Τρικούπης
(1916-1918)
2. Μητροπολίτης Χρύσανθος
3. Σεβαστός Κυμινήτης
4. Γεώργιος Θεοτόκης
της Κρήτης
5. Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ε. Αιτήματα της «Νέας Γενιάς»
6. Ιωάννης Σφακιανάκης
7. Κ. Κωνσταντινίδης
8. Αλέξανδρος Ζαΐμης
Στήλη ΙΙ
α. Διοίκηση Τραπεζούντας
β. Χάρτης της Δημοκρατίας του Πόντου
γ. Αρχή της δεδηλωμένης
δ. Ίδρυση της Πολιτοφυλακής
Μονάδες 10
Α2.
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Εθνικόν Κομιτάτον
β. Ομάδα των Ιαπώνων
γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας Μονάδες 15
Β1.
Ποιοι συνασπίστηκαν γύρω από τον Βενιζέλο στην αντιπαράθεσή του με τον πρίγκιπα Γεώργιο (μονάδες 5) και ποια ήταν η αντίδρασή τους στην προκήρυξη των εκλογών στο τέλος του 1904; (μονάδες 5) Μονάδες 10
Β2.
Ποιες συνταγματικές τροποποιήσεις ψήφισε η Ελληνική Βουλή το 1911 (μονάδες 8) και ποιους νόμους η κυβέρνηση Βενιζέλου στο ίδιο χρονικό διάστημα; (μονάδες 7) Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στην αποζημίωση των Ελλήνων ανταλλάξιμων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν και στις διαδικασίες προσδιορισμού αυτής. Μονάδες 25
Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων
Τα περιουσιακά στοιχεία που εθεωρείτο ότι επιδέχονταν αποζημίωση ήταν: α) τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά, β) τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και γ) οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων τα οποία έχασε ο ανταλλάξιμος. Ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων βρέθηκαν εκπρόθεσμοι, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής (αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία, Κωνσταντινουπολίτες) είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλουν δήλωση λόγω ασθένειας, φυλάκισης ή ανηλικιότητας (περίπτωση ορφανών). Η προκαταβολή θα δινόταν σε εκείνους που δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί, με τη διευκρίνιση ότι η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ (Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων) ή του ελληνικού κράτους δεν θα εθεωρείτο ως αποκατάσταση.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της αποζημίωσης, χωρίς να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιών με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. [...] Το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Παρά την πρόσκαιρη ανακούφιση, η προσωρινή αυτή λύση δεν έκλεισε το ζήτημα. Οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν την πλήρη αποζημίωση όπως εξάλλου προέβλεπε η σύμβαση της Λοζάνης, με αποτέλεσμα το θέμα να λάβει διαστάσεις και να γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.
Για την οριστική εκτίμηση των εγκαταλειφθεισών περιουσιών συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, μία ή περισσότερες για καθεμία από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Τα ποικίλα προβλήματα που ανέκυψαν επέβαλαν αρχικά τη δημιουργία 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, και στη συνέχεια, το Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών (Εφετεία της Ανταλλαγής), 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ος Τόμος: Ο Μεσοπόλεμος (1922-1940), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 84-85.
Δ1.
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς (μονάδες 5), την οργάνωση (μονάδες 5) και το έργο (μονάδες 15) της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932. Μονάδες 25
Κείμενο
Το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία με διατάξεις που ήταν από τις πιο προωθημένες της εποχής.[...]
Η κύρια αποστολή που ανατέθηκε στη νέα τράπεζα ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος. Για να την εκπληρώσει η τράπεζα διέθετε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και δικαιούνταν, σύμφωνα με το καταστατικό της, να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Το καταστατικό προέβλεπε ότι το εκδοτικό προνόμιο μπορούσε να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. [...]
[...] Το καταστατικό όριζε το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο 40%. Το κάλυμμα περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. [...]
Η διοίκηση της τράπεζας ανετίθετο στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτό αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Τουλάχιστον τρία από τα μέλη του εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. […]
Η κυβέρνηση διατηρούσε επίσης το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην τράπεζα. Πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίσθηκαν οι Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός αντιστοίχως, οι οποίοι κατείχαν ως τότε αυτές τις θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. […]
Το Πρωτόκολλο της Γενεύης ρητώς προόριζε τη νέα τράπεζα να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να συγκεντρώσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
Χρ. Χατζηϊωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Β΄, Μέρος 1ο: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2002, σσ. 262-263.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1. 1. γ, 2. α, 5. ε, 7. β, 8.δ
Α2. α. Εθνικόν Κομιτάτον: Πολιτικός σχηματισμός στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864, με περιορισμένη απήχηση βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 77:
«Το Εθνικόν Κομιτάτον...οθωμανική αυτοκρατία»
β. Ομάδα των Ιαπώνων: βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ., 86:
«Το μοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο...διαλύθηκε το 1908»
γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας: βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 248:
«Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας...εθνικής τους συνείδησης.
Β1. Βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 210:
«Κάτω από τις συνθήκες ... το προμήνυμα της Επανάστασης του Θερίσου»
Β2. Βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 90 – 91:
«Το πρώτο εξάμηνο του 1911... για κοινοβουλευτικές συζητήσεις κλπ»
Γ1. Όπως προέβλεπε η Ελληνοτουρκική Σύμβαση Ανταλλαγής πληθυσμών της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923), οι ανταλάξιμοι είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν στη νέα τους πατρίδα την κινητή τους περιουσία και να αποζημιωθούν για την ακίνητη περιουσία που είχαν εγκαταλείψει, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 150: «είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν...που εγκατέλειψαν φεύγοντας». Το έργο της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίων ανέλαβε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ, 151-152: «Με βάση...των ανταλλαξίμων» και σελ. 160: «Όπως είδαμε... η Μικτή Επιτροπή». Το Ελληνικό κράτος προχώρησε στην ίδρυση ειδικών υπηρεσιών που θα βοηθούσαν το έργο αυτό, ενώ στη συνέχεια, επειδή η διαδικασία της εκτίμησης των περιουσιών προχωρούσε αργά, αποφασίστηκε η καταβολή μιας προκαταβολής στους πρόσφυγες – δικαιούχους, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ, 160: «Για να βοηθήσει...αποκατασταθεί». Σύμφωνα με το παράθεμα, οι πρόσφυγες θα εισέπρατταν αποζημίωση για τα εξής περιουσιακά στοιχεία:
α. τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά
β. τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα
γ. οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων που έχασε ο ανταλλάξιμος.
Ένας σημαντικός, όμως, αριθμός προσφύγων δεν πρόλαβε να καταθέσει αίτηση-δήλωση για αποζημίωση, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής, όπως π.χ. συνέβη με όσους ήταν αιχμάλωτοι στην Τουρκία, πρόσφυγες από τη Ρωσία, ή Κωνσταντινουπολίτες, είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλλουν δήλωση λόγω ασθενείας, φυλάκισης, ή ανηλικιότητας, όπως συνέβαινε στην περίπτωση των ορφανών.
Για το ζήτημα της προκαταβολής, οριζόταν ότι σ’ αυτήν είχαν δικαίωμα όσοι πρόσφυγες δεν είχαν μέχρι τότε αποζημιωθεί. Η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ ή του ελληνικού κράτους δεν εθεωρείτο ως αποκατάσταση, συνεπώς όσοι πρόσφυγες είχαν στεγασθεί σε αυτούς διατηρούσαν το δικαίωμα είσπραξης της προκαταβολής. Το Ελληνικό κράτος, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία απόδοσης της προκαταβολής χωρίς παράλληλα, να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, προχώρησε στην έκδοση ομολογιών με την εγγύηση τους ελληνικού δημοσίου. Έτσι, μόνο το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά, ενώ το υπόλοιπο 80% δόθηκε σε ομολογίες. Η προσωρινή αυτή λύση, αν και βοήθησε πρόσκαιρα στην αντιμετώπιση πολλών από τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες, δεν θα μπορούσε να τους ικανοποιήσει. Επικαλούμενες τα σχετικά άρθρα της Σύμβασης της Λοζάνης, οι οργανώσεις τους ασκούσαν πιέσεις για την καταβολή της πλήρους αποζημίωσης στους δικαιούχους ανταλλάξιμους. Όπως ήταν αναμενόμενο, το ζήτημα αυτό πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις και έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Για την οριστική εκτίμηση των περιουσιών βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 160: «Για την οριστική ...ανέκυπταν». Πιο συγκεκριμένα, συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες επιτροπές, που αντιστοιχούσαν ανά μία ή περισσότερες σε καθεμιά από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Για την επίλυση των προβλημάτων που δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, συστάθηκαν αρχικά 52 Δευτεροβάθμιες επιτροπές, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, ενώ στην συνέχεια, τον Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιες επιτροπές-γνωστές και ως εφετεία της Ανταλλαγής- 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.
Η κατάληξη της υπόθεσης της αποζημίωσης, ωστόσο, δεν υπήρξε ευτυχής για τους πρόσφυγες, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 161: «Με την πάροδο... τούρκικη πλευρά». Το οριστικό κλείσιμο της υπόθεσης επέφερε ουσιαστικά η Συμφωνία της Άγκυρας (10 Ιουνίου 1930), που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 161-162: «ο συμψηφισμός... και του 1933»
Δ1. Οι συνθήκες που αντιμετώπιζε το Ελληνικό κράτος στα μέσα της δεκαετίας του 1920 καθιστούσαν αναγκαία την ίδρυση μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 53: «Το 1927...πολιτικής». Σύμφωνα με το παράθεμα, το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος καθόριζε με ακρίβεια τους σκοπούς και τις αρμοδιότητες της, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ανεξαρτησία της από την πολική εξουσία, που κατοχυρωνόταν με διατάξεις από τις πιο προωθημένες της εποχής. Η νέα τράπεζα είχε ως κύριο σκοπό την εγγύηση της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. Για να εκπληρώσει αυτό το έργο, η τράπεζα είχε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων, καθώς και το δικαίωμα να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Μάλιστα, προβλεπόταν από το καταστατικό ότι το προνόμιο της έκδοσης μπορούσε να ανακληθεί οποιαδήποτε στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. Οριζόταν επίσης ότι το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων θα ανερχόταν στο 40%. Το κάλυμμα αυτό συνιστούσε το απόθεμα της τράπεζας και περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό.
Σε ότι αφορά στην οργάνωση, τη διοίκηση της τράπεζας ανέλαβε διοικητικό συμβούλιο, που αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη από τα οποία τρία τουλάχιστον εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. Ως πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίστηκαν ο Αλέξανδρος Διομήδης και ο Εμμανουήλ Τσουδερός, στελέχη έμπειρα στον τραπεζικό τομέα καθώς μέχρι τότε κατείχαν τις αντίστοιχες θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. Η νέα τράπεζα προοριζόταν από το πρωτόκολλο της Γενεύης να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Με άλλα λόγια το Ελληνικό κράτος είχε την υποχρέωση να συγκεντρώσει και να αναθέσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Με αυτά τα εφόδια, σε σύντομο χρονικό διάστημα η Τράπεζα της Ελλάδος κατάφερε να πετύχει αρκετούς από τους παραπάνω στόχους, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 53: «Παρά τις αντιδράσεις ... το 1929».
Πηγη: www.horizontes.gr
ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 21/05/2010
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1.
Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Στη Στήλη Ι περισσεύουν τρία ονόματα.
Στήλη Ι
1. Χαρίλαος Τρικούπης
(1916-1918)
2. Μητροπολίτης Χρύσανθος
3. Σεβαστός Κυμινήτης
4. Γεώργιος Θεοτόκης
της Κρήτης
5. Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ε. Αιτήματα της «Νέας Γενιάς»
6. Ιωάννης Σφακιανάκης
7. Κ. Κωνσταντινίδης
8. Αλέξανδρος Ζαΐμης
Στήλη ΙΙ
α. Διοίκηση Τραπεζούντας
β. Χάρτης της Δημοκρατίας του Πόντου
γ. Αρχή της δεδηλωμένης
δ. Ίδρυση της Πολιτοφυλακής
Μονάδες 10
Α2.
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Εθνικόν Κομιτάτον
β. Ομάδα των Ιαπώνων
γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας Μονάδες 15
Β1.
Ποιοι συνασπίστηκαν γύρω από τον Βενιζέλο στην αντιπαράθεσή του με τον πρίγκιπα Γεώργιο (μονάδες 5) και ποια ήταν η αντίδρασή τους στην προκήρυξη των εκλογών στο τέλος του 1904; (μονάδες 5) Μονάδες 10
Β2.
Ποιες συνταγματικές τροποποιήσεις ψήφισε η Ελληνική Βουλή το 1911 (μονάδες 8) και ποιους νόμους η κυβέρνηση Βενιζέλου στο ίδιο χρονικό διάστημα; (μονάδες 7) Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στην αποζημίωση των Ελλήνων ανταλλάξιμων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν και στις διαδικασίες προσδιορισμού αυτής. Μονάδες 25
Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων
Τα περιουσιακά στοιχεία που εθεωρείτο ότι επιδέχονταν αποζημίωση ήταν: α) τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά, β) τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και γ) οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων τα οποία έχασε ο ανταλλάξιμος. Ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων βρέθηκαν εκπρόθεσμοι, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής (αιχμάλωτοι, πρόσφυγες από τη Ρωσία, Κωνσταντινουπολίτες) είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλουν δήλωση λόγω ασθένειας, φυλάκισης ή ανηλικιότητας (περίπτωση ορφανών). Η προκαταβολή θα δινόταν σε εκείνους που δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί, με τη διευκρίνιση ότι η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ (Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων) ή του ελληνικού κράτους δεν θα εθεωρείτο ως αποκατάσταση.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία της αποζημίωσης, χωρίς να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, αποφασίστηκε η έκδοση ομολογιών με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. [...] Το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά και το υπόλοιπο σε ομολογίες. Παρά την πρόσκαιρη ανακούφιση, η προσωρινή αυτή λύση δεν έκλεισε το ζήτημα. Οι προσφυγικές οργανώσεις αξίωναν την πλήρη αποζημίωση όπως εξάλλου προέβλεπε η σύμβαση της Λοζάνης, με αποτέλεσμα το θέμα να λάβει διαστάσεις και να γίνει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης.
Για την οριστική εκτίμηση των εγκαταλειφθεισών περιουσιών συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, μία ή περισσότερες για καθεμία από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Τα ποικίλα προβλήματα που ανέκυψαν επέβαλαν αρχικά τη δημιουργία 52 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, και στη συνέχεια, το Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιων Επιτροπών (Εφετεία της Ανταλλαγής), 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ος Τόμος: Ο Μεσοπόλεμος (1922-1940), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 84-85.
Δ1.
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς (μονάδες 5), την οργάνωση (μονάδες 5) και το έργο (μονάδες 15) της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του 1932. Μονάδες 25
Κείμενο
Το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία με διατάξεις που ήταν από τις πιο προωθημένες της εποχής.[...]
Η κύρια αποστολή που ανατέθηκε στη νέα τράπεζα ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος. Για να την εκπληρώσει η τράπεζα διέθετε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και δικαιούνταν, σύμφωνα με το καταστατικό της, να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Το καταστατικό προέβλεπε ότι το εκδοτικό προνόμιο μπορούσε να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. [...]
[...] Το καταστατικό όριζε το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο 40%. Το κάλυμμα περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. [...]
Η διοίκηση της τράπεζας ανετίθετο στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτό αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Τουλάχιστον τρία από τα μέλη του εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. […]
Η κυβέρνηση διατηρούσε επίσης το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην τράπεζα. Πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίσθηκαν οι Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός αντιστοίχως, οι οποίοι κατείχαν ως τότε αυτές τις θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. […]
Το Πρωτόκολλο της Γενεύης ρητώς προόριζε τη νέα τράπεζα να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να συγκεντρώσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
Χρ. Χατζηϊωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Β΄, Μέρος 1ο: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2002, σσ. 262-263.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1. 1. γ, 2. α, 5. ε, 7. β, 8.δ
Α2. α. Εθνικόν Κομιτάτον: Πολιτικός σχηματισμός στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864, με περιορισμένη απήχηση βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 77:
«Το Εθνικόν Κομιτάτον...οθωμανική αυτοκρατία»
β. Ομάδα των Ιαπώνων: βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ., 86:
«Το μοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο...διαλύθηκε το 1908»
γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας: βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 248:
«Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας...εθνικής τους συνείδησης.
Β1. Βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 210:
«Κάτω από τις συνθήκες ... το προμήνυμα της Επανάστασης του Θερίσου»
Β2. Βλ. σχολ. εγχειρίδιο σελ, 90 – 91:
«Το πρώτο εξάμηνο του 1911... για κοινοβουλευτικές συζητήσεις κλπ»
Γ1. Όπως προέβλεπε η Ελληνοτουρκική Σύμβαση Ανταλλαγής πληθυσμών της Λοζάνης (30 Ιανουαρίου 1923), οι ανταλάξιμοι είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν στη νέα τους πατρίδα την κινητή τους περιουσία και να αποζημιωθούν για την ακίνητη περιουσία που είχαν εγκαταλείψει, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 150: «είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν...που εγκατέλειψαν φεύγοντας». Το έργο της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίων ανέλαβε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ, 151-152: «Με βάση...των ανταλλαξίμων» και σελ. 160: «Όπως είδαμε... η Μικτή Επιτροπή». Το Ελληνικό κράτος προχώρησε στην ίδρυση ειδικών υπηρεσιών που θα βοηθούσαν το έργο αυτό, ενώ στη συνέχεια, επειδή η διαδικασία της εκτίμησης των περιουσιών προχωρούσε αργά, αποφασίστηκε η καταβολή μιας προκαταβολής στους πρόσφυγες – δικαιούχους, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ, 160: «Για να βοηθήσει...αποκατασταθεί». Σύμφωνα με το παράθεμα, οι πρόσφυγες θα εισέπρατταν αποζημίωση για τα εξής περιουσιακά στοιχεία:
α. τα ακίνητα κάθε είδους, αστικά και αγροτικά
β. τα κινητά αγαθά που δεν πουλήθηκαν επί τόπου ούτε μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα
γ. οι καλλιεργημένοι αγροί μαζί με τα προϊόντα τους, συμπεριλαμβανομένων και των εσόδων που έχασε ο ανταλλάξιμος.
Ένας σημαντικός, όμως, αριθμός προσφύγων δεν πρόλαβε να καταθέσει αίτηση-δήλωση για αποζημίωση, είτε γιατί ήλθαν στην Ελλάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής, όπως π.χ. συνέβη με όσους ήταν αιχμάλωτοι στην Τουρκία, πρόσφυγες από τη Ρωσία, ή Κωνσταντινουπολίτες, είτε γιατί δεν μπορούσαν να υποβάλλουν δήλωση λόγω ασθενείας, φυλάκισης, ή ανηλικιότητας, όπως συνέβαινε στην περίπτωση των ορφανών.
Για το ζήτημα της προκαταβολής, οριζόταν ότι σ’ αυτήν είχαν δικαίωμα όσοι πρόσφυγες δεν είχαν μέχρι τότε αποζημιωθεί. Η απλή υποτυπώδης στέγαση στους οικισμούς της ΕΑΠ ή του ελληνικού κράτους δεν εθεωρείτο ως αποκατάσταση, συνεπώς όσοι πρόσφυγες είχαν στεγασθεί σε αυτούς διατηρούσαν το δικαίωμα είσπραξης της προκαταβολής. Το Ελληνικό κράτος, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία απόδοσης της προκαταβολής χωρίς παράλληλα, να επιβαρυνθεί πολύ ο κρατικός προϋπολογισμός, προχώρησε στην έκδοση ομολογιών με την εγγύηση τους ελληνικού δημοσίου. Έτσι, μόνο το 20% της προσωρινής αποζημίωσης δόθηκε σε μετρητά, ενώ το υπόλοιπο 80% δόθηκε σε ομολογίες. Η προσωρινή αυτή λύση, αν και βοήθησε πρόσκαιρα στην αντιμετώπιση πολλών από τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες, δεν θα μπορούσε να τους ικανοποιήσει. Επικαλούμενες τα σχετικά άρθρα της Σύμβασης της Λοζάνης, οι οργανώσεις τους ασκούσαν πιέσεις για την καταβολή της πλήρους αποζημίωσης στους δικαιούχους ανταλλάξιμους. Όπως ήταν αναμενόμενο, το ζήτημα αυτό πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις και έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Για την οριστική εκτίμηση των περιουσιών βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 160: «Για την οριστική ...ανέκυπταν». Πιο συγκεκριμένα, συστάθηκαν 1.114 Πρωτοβάθμιες επιτροπές, που αντιστοιχούσαν ανά μία ή περισσότερες σε καθεμιά από τις 934 χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας. Για την επίλυση των προβλημάτων που δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, συστάθηκαν αρχικά 52 Δευτεροβάθμιες επιτροπές, 31 στην Αθήνα και 21 στην επαρχία, ενώ στην συνέχεια, τον Μάιο του 1927, 20 Δευτεροβάθμιες επιτροπές-γνωστές και ως εφετεία της Ανταλλαγής- 8 στην Αθήνα και 12 στην επαρχία.
Η κατάληξη της υπόθεσης της αποζημίωσης, ωστόσο, δεν υπήρξε ευτυχής για τους πρόσφυγες, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 161: «Με την πάροδο... τούρκικη πλευρά». Το οριστικό κλείσιμο της υπόθεσης επέφερε ουσιαστικά η Συμφωνία της Άγκυρας (10 Ιουνίου 1930), που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 161-162: «ο συμψηφισμός... και του 1933»
Δ1. Οι συνθήκες που αντιμετώπιζε το Ελληνικό κράτος στα μέσα της δεκαετίας του 1920 καθιστούσαν αναγκαία την ίδρυση μιας κεντρικής κρατικής τράπεζας, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 53: «Το 1927...πολιτικής». Σύμφωνα με το παράθεμα, το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος καθόριζε με ακρίβεια τους σκοπούς και τις αρμοδιότητες της, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ανεξαρτησία της από την πολική εξουσία, που κατοχυρωνόταν με διατάξεις από τις πιο προωθημένες της εποχής. Η νέα τράπεζα είχε ως κύριο σκοπό την εγγύηση της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. Για να εκπληρώσει αυτό το έργο, η τράπεζα είχε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων, καθώς και το δικαίωμα να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Μάλιστα, προβλεπόταν από το καταστατικό ότι το προνόμιο της έκδοσης μπορούσε να ανακληθεί οποιαδήποτε στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. Οριζόταν επίσης ότι το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων θα ανερχόταν στο 40%. Το κάλυμμα αυτό συνιστούσε το απόθεμα της τράπεζας και περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό.
Σε ότι αφορά στην οργάνωση, τη διοίκηση της τράπεζας ανέλαβε διοικητικό συμβούλιο, που αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη από τα οποία τρία τουλάχιστον εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. Ως πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίστηκαν ο Αλέξανδρος Διομήδης και ο Εμμανουήλ Τσουδερός, στελέχη έμπειρα στον τραπεζικό τομέα καθώς μέχρι τότε κατείχαν τις αντίστοιχες θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. Η νέα τράπεζα προοριζόταν από το πρωτόκολλο της Γενεύης να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Με άλλα λόγια το Ελληνικό κράτος είχε την υποχρέωση να συγκεντρώσει και να αναθέσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Με αυτά τα εφόδια, σε σύντομο χρονικό διάστημα η Τράπεζα της Ελλάδος κατάφερε να πετύχει αρκετούς από τους παραπάνω στόχους, βλ. σχολ. εγχειρ. σελ. 53: «Παρά τις αντιδράσεις ... το 1929».
Πηγη: www.horizontes.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου