ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΜΑΪΟΥ 2016

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ( ΝΕΟ ΣΥ ΣΤΗΜΑ )- ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ( ΠΑ ΛΑΙΟ ΣΥΣ Τ ΗΜΑ )

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)

ΟΜΑΔΑ  ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α 1

Να δώ σε τε το περιεχόμενο των α κ όλ ουθω ν όρω ν :

α .       Κόμμα  το υ  Γ .  Θεοτόκη

β .       Προσωρινή  Κυβέρνησις  της  Κρήτης  (1905)

γ .       Μικτή Επιτροπή Αντ α λλ αγ ή ς .

ΘΕΜΑ Α 2

Μονάδ ε ς  15

Να  χαρακτηρίσε τε  τις  πρ οτά σ ει ς  πο υ  ακολου θούν ,  γράφο ν τας  στο  τετράδ ιό σας , δί π λ α στο γρά μ μα που α ντι στοιχ ε ί στην κάθε πρ ότα σ η , τη λέξη Σω στό , αν η πρ ότα σ η εί ναι σωστή , ή Λάθος , αν η πρ ότα σ η εί ναι λανθ ασ μένη :

α .     Το  τελευ τ αίο  τέταρ τ ο  του  19 ου  αι ώνα  δεν  πρ οέκυψα ν  ταξικά  κόμματα στην Ελ λά δ α .

β .     Ο  Ελευθέριος  Βε νιζ έ λος  πα ραι τ ήθηκ ε  απ ό  τη  θέση  του  ως  Υπουργού

Δι και ο σύνης  της  Κ ρ ητικής  Π ο λιτε ίας  στις  18  Μαρτί ο υ  1901.

γ .     Τον  Φε β ρ ουά ρ ιο  του  1913  πραγμ α τ ο ποιήθηκ ε  η  ένωσ η  της  Κρήτης  με την Ελλάδα .

δ .     Το κόσ τ ο ς τω ν Β α λκανικών πολέμω ν κλόνισε την εθνι κ ή ο ι κο νομ ί α .

ε .     Οι προσ πάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτ ρέ ψε ι τη ν κρ ί σ η το υ

1932 ε ξ άντλησ α ν τα αποθέματα της χώρ α ς σε χρυσό και συνάλλαγμα .

Μονάδ ε ς  10

ΘΕΜΑ Β 1

Να  αναφέρετε  τους  φορε ίς  οργάνωσ η ς  της  π α λι ννόστησης  ( μονάδες  7)  και τις  συνθήκες  που  βρήκαν  οι  πρόσ φυ γες  του  πρώτ ου  διωγμού  (1914-1918),

όταν  επ έστ ρ εψ αν  στις  εστίες  τους  ( μον ά δε ς  6).

ΘΕΜΑ Β 2

Μονάδ ε ς  13

Ποια εμπόδια α ντιμετώπι σε η αστική αποκ ατ άσταση τω ν προσ φύ γων κα τά τη δεκαετία  του  1920;

ΟΜΑΔΑ  ΔΕΥΤΕΡΗ

Μονάδ ε ς  12

ΘΕΜΑ Γ 1

Με  βάση  τι ς  ιστο ρικές  σα ς  γνώσε ις  κα ι  αντ λ ώ ντ ας  στοιχεία  από  τα  κεί μ ενα που σα ς δίνο νται , να αν αφε ρ θε ίτε :

α .     στην   ασ άφ εια   του   ελληνικού   συντάγμ α τος   του   1864,   ως   προς   την αν άθεση  της  εντολής  για  σχηματισμό  κυβέρνησης ,  και  στο  πρόβλημ α που  αυτή  πρ οκα λ ούσε  ( μονάδες  8)

β .     στη  ρύθμ ιση  με  την  οποία  επιχειρήθηκε  η  επ ίλ υση  του  προβλήματος ( μονάδες   10)   και   στις   συνέπειές   της   στο   κοινοβου λευτικό   σύστημα ( μονάδες  7).

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Μονάδ ε ς  25

Λί γες  μέρες  μετά  το  όργιο  της  εκλογικής  νοθείας ,  στις  29  Ιουνί ο υ  1874, τυπώνε ται   στην   εφημερίδα   Καιροί   το   πο λιτικό   Κατη γορώ   το υ   Χαρίλαου Τρικούπη ,  υπό  το ν  οι κ ε ί ο  πλέον  τί τλο  « Τι ς  πταίε ι ;» .  [… ]  [ Σύμ φ ων α  με  τον Τρικούπη ]  απο κλε ιστικός  υπ ε ύ θ υ ν ο ς  της  παρατε ταμ έ νης  πολιτικής  κρί σ ης που  μασ τ ίζει  τον  τόπ ο  εί ναι  ο  θρ όν ος ,  « το  στοιχείον  εις  το  οποίον  δι ά  τη ς διαστροφής  των  συνταγμ ατικών  ημών  θεσμών  συνεκε ντρώ θ η  ολόκληρος  η εξουσ ί α ».  Ο  Τρικο ύ πης  αποδοκιμάζει  οποιαδήποτε  άλλη  εκδο χή ,  που  θα επέρριπτε  ευθύνες  στο  λαό  ή  στα  π ο λι τι κά  κόμματα :  για  το  Μεσολογγίτη π ο λι τι κό ,  το  μεν  έθν ο ς  βρίσκεται  μπ ρ ο στά  στο  δίλημμα  « της  υποταγής  εις την  αυθαιρεσίαν  ή  της  επαναστάσεως »,  οι  δε  π ο λι τικοί  εί ναι  αν ίκ ανο ι  να αντ ι κρού σουν   το ν   από λ υ τ α   μοναρχικό   τρόπ ο   διακυβέρνησ η ς   που   έχει επ ιλ έξ ει  το  στέμμα ,  ε κτός  από  αυ τού ς  που  συ νηγορούν  και  υποθάλπουν  τη βα σι λι κή αυταρχικότητα .

Η  αι χμηρή  π ο λι τι κή  θέση  του  Τρικο ύ πη  ολο κληρώνεται  με  το  εξής συμπέρασμα :  ο  σ χ ηματισμός  κυβερνήσεων  πλε ι ο ψ ηφίας  και  η  διαμόρφωση δικομματικού   συστήματος   είναι   η   μόνη   θεραπεία   της   νόσο υ ,   αυτή   που απομ ακ ρ ύ νει το έθν ο ς από την επανα σ τα τική , λανθασ μένη και ριψο κ ί νδ υνη , κατά τη ν άπο ψ ή το υ , προοπτική .

Ν . Μαρ ω νί τ η , « Η εποχή του Γε ω ρ γί ο υ Α΄ . Πολι τική αν α ν έ ω ση και αλ υτρωτισμός », Ιστ ο ρί α του  Νέ ο υ  Ε λληνι σμού  17 7 0 -2 00 0,  τ .5,  Αθή ν α ,  Ελλην ι κά  Γ ρ ά μμα τα ,  2003,  σ .  14.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Όπως  πλήρης  υπήρξεν  ο  προς  τα  δικαιώματα  του  λα ού  πε ρί  την  εκλογήν των  βου λ ευτών  σ ε βασμός  της  κυβερνήσεώς  μου ,  ού τως  ενδελεχής  θέλει είσθ αι η παρ ’ εμο ύ αν αγ νώ ρισ ι ς των από του γράμμ α τος και το υ πνεύμ α τος του  συντάγμ α τος  στηριζομένων  προνομιών  των  εκλε κτών  του  Έθνους .  Αι προνο μ ίαι αύτ α ι τη ς Βουλής αντα π ο κρ ίνονται προς καθ ή κοντα ε π ιβαλλόμ ε να εις αυτή ν . Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλου μ ένων παρ ’ εμού ει ς την κυ βέ ρνησ ιν το υ τόπου την δεδηλωμένην προς αυτ ο ύς εμπιστοσύνην της πλειονοψηφίας  τω ν  αντιπροσώπων  του  Έθ νο υς ,  απεκδέχομαι *  ίν α  η  Βουλή καθ ι στά  εφικτήν  την  ύπαρξιν  του  προσόντος  τούτου ,  ου  άνευ  απ οβ αίνε ι αδύν ατος η εναρμόνιος λειτουρ γ ί α του πο λιτεύμ ατος .

* απε κ δέχο μα ι : πρ οσδο κώ .

Βασιλικός    λόγ ο ς    στ η    Βο υλ ή ,    11    Αυγ ο ύ σ τ ο υ    18 75 ,    στο    Βιβλίο    μαθητή    Θέματα

Νε οελλ η ν ι κ ής  Ισ τορ ί α ς ,  Γ ’  Τάξη  Γε ν ι κού  Λυκ ε ί ο υ ,  Α θήν α ,  ΙΤ Υ Ε  « Διόφα ν τος »,  20 1 5 ,   σ .  79.

ΘΕΜΑ Δ 1

Με βάση τις ιστορικές σα ς γνώσει ς και αντ λ ών τας στ οι χε ία από τα παρακ ά τω κείμενα  που  σας  δίνονται ,  να  αναφερθεί τ ε  στις  νομ οθετικές  ρυθμ ίσε ι ς  του

1870-1871  και  του  1917  για  τη ν  επίλυση  του  αγρο τικού  ζητήματος  στ η ν

Ελλάδ α , και ε ι δ ι κό τερα :

α .     στους  στόχους  και  το  περιεχόμενο  των  ρυθμ ίσεων  ( μονάδες  15)

β .     στην  υ λ οποίησή  τους  ( μονάδες  10).

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Μονάδ ε ς  25

Οι  λόγο ι  που  ωθούν  την  κυβέρνησ η  Κουμουνδούρου  στη  σημαντική  αυτή θεσμική μ ε ταβολή εί ναι πολ λ α πλ οί .

α )  Λόγοι  οικονομι κοί :  Με  την  αγρο τική  μεταρρύθμιση  του  1871  το κράτος επ ιχ ει ρ ε ί να επαυ ξή σει τα δι κά του έσο δ α από τα ποσ ά της εξαγο ρ άς , όπως  και  των  τραπεζών  και  των  εμπ ο ρι κών  ομάδ ω ν ,  κα θώς  έρχεται  να ενισ χύσει  τις  φυτε ίες  και  το  μικρό  ή  μεσαίο  οικο γενε ιακό  κλήρ ο .  Με  την επέκταση των εξαγωγών του αγρο τ ι κο ύ προϊόντος των φυτειών , οι εμπορικές ομάδες  θα  δουν  μια  τα χ ε ία  αν άπτυ ξή  τους ,  ενώ  ταυ τ όχρονα  θα  ενισ χυθεί  ο ρόλος  το υς  στη  δανειοδότηση  των  τρεχουσώ ν  αν αγ κ ώ ν  των  νέων  τώ ρα μικροπαραγωγών .

Με τη ν πα ρα χώρ η ση της δημόσιας γης , το κρ άτος θα στερηθεί το 25% της  ακ αθ άρ ιστ η ς  παραγωγ ή ς ,  αλλά  θα  απ οκτήσει  νέ ες  πηγές  εσόδων ,  τους φόρους και τους δ α σμούς , που θα επιβληθού ν στο αυ ξημένο τώ ρα αγ ροτ ι κό προ ϊ όν  των  φυτε ιών ,  κα θώς  θα  έχουμε  μια  επέκτασ η  της  επιχειρημ α τικής δρασ τηριότητας και αύ ξηση της παραγωγής .

β )  Λόγοι κοινωνικοί :  Αν  κα ι  δεν  υπάρχει  κά π ο ιο  συγκρο τ ημένο  κίνημα ακτη μόνω ν ,   οι   κατα πα τήσει ς   των   ε θ νικών   και   εκκλησιαστικών   γαι ώ ν   εκ μέρους  μη  κλη ρού χ ων  ή  μικ ρ οϊ δι οκτητ ώ ν  σε  διάφορες  περιο χ ές  της  χώ ρας ,

ιδιαίτερα     στην     Πελοπόννησο ,     που     δημιου ργούν     εστίες     εντάσεων ,

συνηγορο ύν   για   την   προ ι κ ο δότηση   αυτών   των   κο ινωνικών   ομάδων   με

« λαχίδ ι α »*  εθνι κ ή ς  γης .  […]

Το  όλο    εγχείρη μ α  μπορούμε  να  το  δούμε  ως  ένα  μέρος  της  όλης προσπάθ ε ιας   του   Α .   Κουμουνδούρου ,   που   α γ κα λιά ζ ει   την   πε ρίοδο   1860-

1880 και αποσκ ο π ε ί με την αν άπτυ ξη της γεω ρ γίας […] στην προώθηση της εκβιομηχάνισης στην Ελλά δα .

* λα χί δι α : τε μ ά χι α γης .

Θ .  Καλ α φάτ η ς ,  « Η  αγροτική  οικονομία .  Όψ ει ς  τη ς  αγροτικής  ανά π τυξης »,  Ιστορία  το υ

Νέ ου  Ελλην ι σμ ού  17 70 -20 0 0 ,  τ .5,  Αθήν α ,  Ε λλην ι κά  Γ ρ ά μμα τα ,  20 03,  σ .  72.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Πρόθεση  των  Φι λελ ε υθέρ ων  ήταν  να  ενισ χύ σουν  το  εθνικό  φρόνημα των  χω ρικών ,  βα σι κ ή ς  πηγ ή ς  οπ λι τών  γι α  τους  επερχόμενους  πολέμου ς , αλλ ά   και   να   ενισχύσουν   την   έλξη   που   ασκούσ ε   το   ελληνικό   ε θ νικό πρόγ ραμ μ α   μεταξύ   των   ποι κ ίλων   χριστ ι αν ικών   πληθυσμών   της   Βόρειας Ελλάδ α ς .   Η   ρητή   υπόσχεση   μιας   εκτεταμ έ νης   αγροτικής   με τ α ρ ρ ύ θμι ση ς εντά σσεται στην πολιτική αυτή , η οποία εί χ ε άμεσα θετικά αποτελέσματα και προς τι ς δύο κατε υθύνσεις . Αρχικά , η απαλλο τρίωση των τσιφλικιών ( ει δικ ώ ς

βεβαίως των χρι σ τια ν ών  γαιοκτημό νων ) προ β λεπό ταν να  γίνει εκουσίως ,  με διάφορα  προγ ράμ μ ατ α  χρ ημα τ οδότ ησης  των  ακτη μόνω ν  αγο ρ αστών  και  με αρ γούς  ρυθμούς .  Η  όξυνσ η ,  όμως ,  των  εν δοα σ τι κ ώ ν  συγκρού σεων  και  ο Διχασμός του πο λιτικού κόσ μου έσπρωξε την Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης να      υ ι οθετήσει      ένα      πιο      ριζ ο σπαστ ι κό      πρόγραμμα      υποχρεωτικής απ αλλ ο τρ ίωσης .

Σ .  Δ .  Πε τμ ε ζ άς ,  « Αγ ρο τι κ ή  o ικονομ ία .  T α  όρ ια  το υ  μο ντ έλο υ  αγροτικής  αν άπ τυ ξης  το υ

19 ου  αιών α »,  στ ο  Χ .  Χατζηιωσήφ  ( επιμ .) ,  Ιστ ο ρία  τη ς  Ε λλά δα ς  του  20 ού  αιώνα .  Όψεις πο λιτι κής  και  οικ ο νομικής  ισ τορ ί ας  19 00- 1940 ,  Α θήν α ,  Βιβλιόραμα ,  2009,  σ .  21 9.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

Η  λύση  που  επελέγη  ήτ αν  η  αν απ αραγωγή ,  στη  Βόρειο  Ελ λά δα ,  του νοτι οελλαδι κ ού   κο ινω ν ικού   προτύπου ,   το   οποίο   στηριζόταν   στη   μικρή ιδ ιοκ τ ησ ία  και  την  οικο γενε ιακή  αγροτική  εκμ ε τάλλευσ η .  Το  πρότυπο  αυ τό είχε  αποδει χτεί  αρκετά  επιτυ χ ημένο ,  αν  όχι  από  οι κον ο μι κ ή  οπωσδήποτε από  πο λιτική  άπ ο ψ η ,  καθ ώ ς  είχε  συμβάλει  [...]  στη  σταθεροποίηση  της κρατικής εξουσ ί ας και του πολιτεύμ ατος .

Η δι α ν ομή γης ήταν το κυριότερο όπλο που διέθετε το ελληνικό κράτος προκειμένου  να  νομιμοποιήσει  τη ν  κυρ ι αρ χία  του  στη  Βό ρ ε ι ο  Ελλάδα .  […]

Η  αγ ροτ ι κή  μεταρρύθμιση  άρ χ ι σε  τε λικά  να  υλοποιείται  από  το  1923 και  ύστερα  [… ].  Η  γη  που  διένειμε  τότε  το  κράτος  ανήκ ε  προηγουμένως κυρίως  σε  Τούρκους  και  Β ο υλγάρου ς  που  είχ α ν  αποχωρήσει ,  στο  πλαίσιο της αν ταλ λ αγής τω ν πληθυσ μ ών , α λλά κα ι σε έ λληνες μεγαλογαιοκτήμονες .

Α .    Φραγκιάδης ,    Ελλην ι κή    οικονομία    19 ος    –    2 0 ός    αι ώνας .    Από    τον    Αγ ών α    τη ς

Αν ε ξ α ρ τ η σίας  στ η ν  Οικονομική  κα ι  Νομ ι σμ ατ ι κ ή  Ένωση  της  Ευρ ώ πη ς ,  Αθή ν α ,  Νε φέ λ η

2 007 , σσ . 1 30- 131 .

ΟΔΗΓΙΕΣ ( για τους εξεταζομέ νους)

1.      Στο  εξώφ υλλο  να  γράψ ετ ε  το  ε ξ ετα ζ ό μ ενο  μάθημα .  Στ ο  εσώφ υλλο  πάνω - πάνω να    συμπληρώσετ ε    τα    ατομικά    σας    στο ι χε ία .    Στη ν    αρχή    των απαντήσεών σας να γράψ ετ ε πάνω - πάνω την ημερομηνία κα ι το εξ εταζόμ ενο μάθημα .  Να  μην  αντιγρά ψ ετ ε  τα  θέ ματα  στο  τετ ρ ά δ ιο  και  να  μη  γρά ψ ετ ε πουθενά στις απ αντήσεις σα ς το όν ομά σας .

2.      Να  γρ άψετ ε  το  ονοματ επ ώνυμό  σα ς  στ ο  πά νω  μέ ρο ς  τω ν  φω τοα ν τι γράφ ω ν , αμέ σ ω ς μό λ ι ς σας πα ραδοθο ύν . Τυχόν ση μειώ σε ις σας πάνω στ α θέ μ ατ α δεν θα  βαθ μ ολ ο γ ηθ ο ύ ν  σε  καμία  περίπτωσ η .  Κατά  την  απ οχώρησ ή  σας ,  να παραδώσ ετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα .

3.      Να απαντήσετ ε στο τετράδι ό σας σε όλα τα θέ μα τα μόνο με μπλ ε ή μόνο με μαύρο στυ λ ό με μελάνι που δεν σβήνει .

4.     Κάθε απά ν τηση τεκμηριωμέν η εί ναι απ οδεκτή .

5.     Διάρκεια εξέ τ ασης : τρ ε ι ς (3) ώρε ς μετά τη δι α ν ο μ ή των φωτοαντιγράφων .

6.     Χρόνος δυ νατής απο χ ώρησης : 10. 00 π . μ .

ΣΑΣ ΕΥΧ ΟΜΑΣΤΕ K ΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ  Μ ΗΝΥΜΑΤΟΣ

ΠΡΟΤΕ ΙΝΟΜ ΕΝΕ Σ   ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ    ΘΕΜ ΑΤΩ Ν

ΟΜΑΔΑ  Α

Α1.

α. σ. 93: «Το κόμμα του Γ. Θεοτόκη[…]των Αντιβενιζελικών»

β. σ. 213-214: όταν η επανάσταση του Θερίσου «είχε αποκτήσει ισχυρά ερείσματα[…]  την  εφημερίδα  το  ‘’Θέρισο’’».  Μάλιστα,  «η  χωροφυλακή[…]προς τους επαναστάτες».

γ. σ. 151-152: «Με βάση το άρθρο 11[…]των ανταλλαξίμων». Μία ακόμη Μικτή Επιτροπή, η οποία συγκροτήθηκε τον Ιούνιο του 1914 και αφορούσε την εθελούσια ανταλλαγή των πληθυσμών δε λειτούργησε ποτέ.

Α2. α. Σ β. Λ γ. Λ δ. Λ ε. Σ

Β1.  σ. 142-143: «Η επιστροφή των προσφύγων[…]το δρόμο της προσφυγιάς».

Β2.  σ. 157: «Την αστική αποκατάσταση ανέλαβε[…]χρονικό διάστημα».

 ΟΜΑΔΑ  Β

Γ1.

α. σ. 78-79: «Παρά την έντονη αντίδραση[…]της αρεσκείας του». Την τακτική αυτή του Γεωργίου στηλίτευσε ο Χ. Τρικούπης στο περίφημο άρθρο του ‘’Τις πταίει’’ που δημοσίευσε η εφημερίδα Καιροί. Σύμφωνα με τη δευτερογενή ιστορική πηγή, η οποία προέρχεται από το έργο της Ν. Μαρωνίτη «Η εποχή του Γεωργίου Α΄», ο Μεσολογγίτης  πολιτικός  θεωρούσε  υπεύθυνο  της  πολιτικής  κακοδαιμονία  του τόπου και της παρατεταμένης κρίσης το παλάτι, το οποίο είχε διαστρεβλώσει το νόημα της συνταγματικής επιταγής και, αυθαιρετώντας, συγκέντρωσε ολόκληρη την εξουσία.

β. σ. 79: Όλα αυτά «μέχρι την ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης[…]κυβερνήσεις πλειοψηφίας».  Ο  Τρικούπης  ήταν  κατηγορηματικός  ως  προς  την  ενδεδειγμένη λύση: δεν μπορούν να καταλογιστούν ευθύνες στο λαό ή στα πολιτικά κόμματα. Ένα  ήταν το πραγματικό  δίλημμα στην προκειμένη περίπτωση: ή  επαναστατική αντίδραση από το λαό ή υποταγή στα βασιλικά κελεύσματα. Επιπλέον, οι πολιτικοί ηγέτες αδυνατούσαν να ορθώσουν πολιτικό ανάστημα στις αυθαιρεσίες του βασιλιά, ενώ υπήρχαν και οι πρόθυμοι που «υπέθαλπαν» τις βασιλικές επιλογές του αυταρχισμού. Συνεπώς, πάντα σύμφωνα με τον Τρικούπη, απαιτείτο να σχηματίζονται στο εξής κυβερνήσεις πλειοψηφίας και να επικρατήσει ο δικομματισμός, ως μόνη λύση στα πολιτικά αδιέξοδα. Έτσι, μάλιστα, αποτρεπόταν η επαναστατική προοπτική, εκδοχή «λανθασμένη» και «ριψοκίνδυνη».

Πράγματι,  «ο  βασιλιάς,  υπό  την  πίεση[…]του  πολιτικού  τοπίου».  Η  επίσημη αποδοχή πραγματοποιήθηκε με τον Βασιλικό λόγο, ο οποίος εκφωνήθηκε στις 11

Αυγούστου 1875. Εκεί τονιζόταν ότι από το 1863 που ανέλαβε τα υψηλά καθήκοντά

του ο Γεώργιος δεν αναμίχθηκε ποτέ στη διαδικασία εκλογής των βουλευτών σεβόμενος πάντα την ετυμηγορία του ελληνικού λαού. Επιπλέον, στο απόσπασμα της ομιλίας του Γεωργίου επισημαίνεται ότι ο βασιλιάς ήταν αποφασισμένος να τηρήσει όχι μόνο το γράμμα, αλλά και το πνεύμα του συντάγματος του 1864, το οποίο, εξάλλου, καθιέρωνε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Θεωρείται λοιπόν ως απαραίτητο προσόν, προκειμένου κάποιος να λάβει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, να διαθέτει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της Βουλής, χωρίς την οποία η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και το δημοκρατικό πολίτευμα αναιρούνται.

σ. 80: «Το διάστημα μεταξύ[…]ο δικομματισμός θεμελιώθηκαν».

Δ1.

α: σ. 25: «Η οριστική αντιμετώπιση[…]ικανοποιητικό βαθμό». Όπως αναφέρει ο Θ. Καλαφάτης η διανομή των εθνικών γαιών από την κυβέρνηση Α. Κουμουνδούρου υπαγορευόταν από ορισμένες αδήριτες ανάγκες. Πρώτα-πρώτα, οι λόγοι ήταν οικονομικοί. Και αυτό, διότι το κράτος θα αύξανε τα πενιχρά του έσοδα, αν εξαγοραζόταν μέρος των εθνικών κτημάτων. Επιπλέον, κερδισμένες απ’ αυτήν την προοπτική θα ήταν οι τράπεζες και οι μικρές εμπορικές ομάδες, αφού ενισχύονταν οι φυτείες και ο μικρός και μεσαίος οικογενειακός κλήρος. Αυτή η πολιτική θα οδηγούσε  στην  αύξηση  των  εξαγωγών  των  αγροτικών  προϊόντων,  θα αναπτύσσονταν οι εμπορικές ομάδες και με τη σειρά τους οι δανειοδοτήσεις για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών των μικροϊδιοκτητών θα αποτελούσαν λόγο υγιούς λειτουργίας της οικονομικής δραστηριότητας. Βέβαια, το κράτος με την παραχώρηση των εθνικών γαιών θα στερούνταν το 25% της ακαθάριστης παραγωγής, αλλά αυτό θα αντισταθμιζόταν με νέες πηγές εσόδων, δηλαδή τους φόρους και την λογικά προσδοκώμενη αύξηση της παραγωγής. Από την άλλη, μολονότι  δεν  είχε  κάνει  την  εμφάνισή  του  ένα  άξιο  λόγου  κίνημα  άκληρων αγροτών, ελάμβαναν χώρα καταπατήσεις εθνικών και εκκλησιαστικών καλλιεργήσιμων εδαφών από ακτήμονες ή μικροϊδιοκτήτες, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο. Αυτές οι εν δυνάμει εστίες κοινωνικών αναταραχών θα μπορούσαν να  περιορισθούν  ή  να  αποτραπούν  αν  το  κράτος  λειτουργώντας  προληπτικά διένειμε «λαχίδια» από τις εθνικές γαίες. Τέλος, ακόμη και ο δευτερογενής τομέας της βιομηχανίας θα μπορούσε να ωφεληθεί, με τις αλλαγές που επιδίωκε στον αγροτικό τομέα ο καινοτόμος Μεσσήνιος πολιτικός. Τελικά, «σύμφωνα με τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις[…]αρδευόμενα».

σ. 43-45: «Το αποφασιστικό βήμα[…]αγροτικό χώρο». Βασική επιδίωξη των Φιλελευθέρων ήταν να αποκατασταθούν οι Έλληνες χριστιανοί ακτήμονες της Μακεδονίας. Σε έναν χώρο, δηλαδή, με μεγάλη εθνική σημασία, όπου οι ποικίλες θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες δημιουργούσαν ένα μωσαϊκό με εν δυνάμει εκρηκτικές προοπτικές. Η αποκατάσταση των Ελλήνων ακτημόνων θα ενίσχυε το εθνικό φρόνημά τους, εν όψει μάλιστα του επερχομένου πολέμου 1917-1918.

β. σ. 25: Ως προς την υλοποίηση του προγράμματος του Κουμουνδούρου, «από το 1870 ως το 1911[…] εθνικής αυτής ιδιοκτησίας».

Ως προς την υλοποίηση της μεταρρύθμισης του Ελευθερίου Βενιζέλου, διαπιστώνουμε  ότι  «με  βάση  αυτά[…]σε  καθεστώς  μικροϊδιοκτησίας»(σ.  44-45). Κατ΄  αυτόν  τον  τρόπο,  όπως  διατείνεται  ο  Α.  Φραγκιάδης,  αναπαράχθηκε  στη Βόρεια Ελλάδα το μοντέλο της νότιας, πρότυπο πετυχημένο, τουλάχιστον από πολιτικής απόψεως, αφού συνέβαλε στην πολιτική και πολιτειακή σταθερότητα. Με αυτόν τον τρόπο η ελληνική παρουσία στις νέες χώρες πετύχαινε την απόλυτη νομιμοποίησή της. Μετά το 1923 οι καλλιεργούμενες γαίες που ανήκαν προηγουμένως σε  ανταλλαγέντες Βουλγάρους και Τούρκους περιήλθαν σε Έλληνες ακτήμονες αλλά και σε μεγαλογαιοκτήμονες.

 POYKAMISAS