Πανελλαδικές 2014: Ιστορία Θεωρητικής κατεύθυνσης

Πανελλαδικές 2014: Ιστορία Θεωρητικής κατεύθυνσης

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΡΙΤΗ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α.1.

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. Αγροτική μεταρρύθμιση

β. Κίνημα στο  Γουδί

γ. Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920).

Μονάδες 15

Απάντηση:

α. Αγροτική μεταρρύθμιση: Καθώς η κατοχή γης έπαυε προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού – ταξικού – κύρους, άνοιξαν οι δρόμοι για την αγροτική μεταρρύθμιση. Την κατάργηση δηλαδή των μεγάλων ιδιοκτησιών και την κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες. (Σχολικό βιβλίο σελ. 42)

β. Κίνημα στο  Γουδί: Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα, και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Στις 15 Αυγούστου 1909 εκδηλώθηκε κίνημα στο Γουδί, το οποίο έγινε από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματα  του  μέσω  της  Βουλής.  […]  Στις  15  Μαρτίου  1910  ο  Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του». (Σχολικό βιβλίο σελ. 86-88)

γ. Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920): «Η Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) αποτέλεσε τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας και δικαίωσε την τολμηρή πολιτική του Βενιζέλου. Η μικρή Ελλάδα των παραμονών των Βαλκανικών πολέμων γίνεται με την υπογραφή της Συνθήκης «η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών». Το όραμα της Μεγάλης Ιδέας φαίνεται να γίνεται απτή πραγματικότητα.» (Σχολικό βιβλίο σελ. 96) και «Τον Ιούλιο του 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών, που μεταξύ άλλων όριζε ότι η περιοχή της Σμύρνης θα βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση και κατοχή για πέντε χρόνια. Ύστερα από την περίοδο αυτή θα μπορούσαν οι κάτοικοι με δημοψήφισμα να αποφασίσουν την προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα.» (Σχολικό βιβλίο σελ.144)

ΘΕΜΑ Α.2.

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος  δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:

α. Η πολιτική και κοινωνική επιρροή των σοσιαλιστικών ομάδων και των εργατικών ομαδοποιήσεων, στο τέλος του 19^ου αιώνα, ήταν σαφώς μεγαλύτερη στην Ελλάδα από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές.

β.  Στο  τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης (στην Κρήτη) και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών.

γ.  Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την Κωνσταντινούπολη.

δ . Το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα.

ε.  Μετά τη διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων ανέλαβε να εισπράξει η Εθνική Τράπεζα.

Μονάδες 10

Απάντηση:

α.  ΛΑΘΟΣ  (Σχολικό βιβλίο σελ.46)

β.  ΣΩΣΤΟ   (Σχολικό βιβλίο σελ.210)

γ.  ΣΩΣΤΟ   (Σχολικό βιβλίο σελ.151-152)

δ.  ΣΩΣΤΟ  (Σχολικό βιβλίο σελ.53)

ε.  ΛΑΘΟΣ  (Σχολικό βιβλίο σελ.157)

ΘΕΜΑ Β.1.

Να αναφερθείτε: α) στην οργάνωση των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, σε επίπεδο ηγεσίας, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα (μονάδες 7) και β) στους λόγους για τους οποίους δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα, κατά την ίδια περίοδο. (μονάδες  6)

Μονάδες 13

Απάντηση:

α. Η οργάνωση των κομμάτων ήταν εμφανής μόνο στο επίπεδο της ηγεσίας. Τη σημαντικότερη θέση μετά τον αρχηγό την είχε η κοινοβουλευτική ομάδα. Οι βουλευτές είχαν σημαντική θέση, διότι λόγω της μεγάλης πλειοψηφίας που χρειάζονταν η Βουλή για να έχει απαρτία και να παίρνει αποφάσεις, οι βουλευτές και μόνο με την απουσία τους (ή την απειλή της) μπορούσαν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στην κομματική ηγεσία. Έτσι, η κεντρική οργάνωση του κόμματος δεν είχε τη δυνατότητα να αρνηθεί στους βουλευτές την εκπλήρωση επιθυμιών, π.χ. διορισμών, ευνοϊκών ρυθμίσεων υπέρ της εκλογικής περιφέρειας. (Σχολικό  βιβλίο  σελ.  84)

β. Αντίθετα με άλλες χώρες της Ευρώπης, στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα[1][1]. Στην Ελλάδα πολλές κοινωνικοοικονομικές αντιθέσεις αμβλύνονταν μέσω των πελατειακών σχέσεων και με τη μεγάλη, συγκριτικά με άλλες χώρες, κοινωνική κινητικότητα[2][2]. Τα δυο μεγάλα κόμματα δεν προσπάθησαν να δώσουν ένα τοπικό ή κοινωνικό – ταξικό στίγμα. Παρατηρείται επίσης σχετική αυτονομία της πολιτικής ελίτ από την κοινωνία[3][3]. Όμως, όλα τα κόμματα απευθύνονταν ιδιαίτερα στους αγρότες, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού. (Σχολικό  βιβλίο  σελ.  84)

ΘΕΜΑ Β 2

Να αναφερθείτε: α) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου για το ποντιακό ζήτημα, κατά το συνέδριο Ειρήνης (1918 - 1919) στο Παρίσι (μονάδες 6) και β) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανού Καραβαγγέλη, κατά το 1921, για το ίδιο  ζήτημα. (μονάδες 6)

Μονάδες 12

Απάντηση:

α. Η πρόταση του Ελ. Βενιζέλου προκάλεσε μεγάλη απογοήτευση στους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι στα διάφορα συνέδρια που πραγματοποίησαν στο Μπακού, στο Κρασνοντάρ, στο Βατούμ και στη Μασσαλία, διαμαρτυρή­θηκαν έντονα για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Πολλά ποντιακά σω­ματεία έστειλαν τότε τηλεγραφήματα στο Παρίσι για να μεταπείσουν τον πρωθυπουργό, τον οποίο επισκέφθηκε μάλιστα τον Απρίλιο του 1919 ο μητρο­πολίτης Χρύσανθος. Μετά τη διεξοδική ενημέρωση που έλαβε ο Έλληνας πρωθυπουργός από τον Χρύσανθο, για το Ποντιακό Ζήτημα, αποφάσισε να ενισχύσει τις προσπάθειες των Ποντίων και έδωσε την έγκριση του στο μη­τροπολίτη να συνεχίσει την προσπάθεια ενημέρωσης όλων των πολιτικών που έλαβαν μέρος στη Συνδιάσκεψη. Οι περισσότεροι από αυτούς, με εξαίρεση τους Άγγλους αντιπροσώπους, είδαν με πολλή κατανόηση τα αιτήματα των Ελληνοποντίων. Συγκεκριμένα, στην πρόταση του μητροπολίτη να γίνει ο Πό­ντος ανεξάρτητο κράτος υπό ελληνι­κή εντολή, ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Ουίλσον απάντησε: «Είναι θαυμάσια όσα μου λέτε. Ο Πόντος πρέπει να γίνει ανεξάρτητος. Μίαν ψήφον έχω εις την Συνδιάσκεψιν, αλλά θα την διαθέσω υπέρ τον λαού σας». (Σχολικό βιβλίο σελ. 251)

β. Στις 10 Μαρτίου 1921 ο μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός πρότεινε στον υπουργό εξωτερικών Μπαλτατζή συνεργασία με τους Κούρδους και τους Αρμένιους εναντίον του κινήματος του Κεμάλ. Η κυβέρνηση του Γούνα­ρη, απομονωμένη και από τους συμμάχους, δεν πήρε καμιά πρωτοβουλία, ενώ οι Πόντιοι απογοητευμένοι, με πρωτοβουλία του Γερμανού Καραβαγγέλη, διοργάνωσαν δύο Συνέδρια, στην Κωνσταντινούπολη στις 17 Αυγούστου 1921 και στην Αθήνα στις 4 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. (Σχολικό βιβλίο σελ. 252-253)

ΟΜΑΔΑ  ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ.1.

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να αναφερθείτε:

α) στις εκλογικές αναμετρήσεις του Νοεμβρίου 1910 (αμέσως μετά την παραίτηση Δραγούμη) και του Μαρτίου του 1912, καθώς και στον συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων που προέκυψαν από αυτές (μονάδες 15) και

β) στη στάση του Βενιζέλου ως πρωθυπουργού της Ελλάδας στο Κρητικό ζήτημα μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου 1912. (μονάδες 10)

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[ … ] Στις 6 Οκτωβρίου [1910] ορκίσθηκε η κυβέρνηση υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος ανέλαβε και τα υπουργεία των Στρατιωτικών και των Ναυτικών […] Στις 8 Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός ανέπτυξε στο κοινοβούλιο τις    βασικές κυβερνητικές θέσεις. […] Όταν […] στις 9 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε η συζήτηση γύρω από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβερνήσεως, […] ο νέος πρωθυπουργός έσπευσε να επιζητήσει την ψήφο εμπιστοσύνης […]. Όταν διαπιστώθηκε η έλλειψη απαρτίας*  […] ο Βενιζέλος υπέβαλε στο βασιλιά την παραίτησή του και εισηγήθηκε […] τη διάλυση του σώματος. […] Και ο Γεώργιος Α΄, διαισθανόμενος το εντεινόμενο λαϊκό ρεύμα υπέρ του Βενιζέλου δε δίστασε να δεχθεί την εισήγηση του πρωθυπουργού. Στις 12 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε […] η προκήρυξη νέων  εκλογών […]. Η πρωτοβουλία του ανώτατου άρχοντα προκάλεσε τη ζωηρή αντίδραση των παλαιών κομμάτων. Ο Γ. Θεοτόκης, ο Δ. Ράλλης και ο Κ. Μαυρομιχάλης, επικεφαλής  των  τριών ισχυρότερων κομματικών σχηματισμών, αποφάσισαν να καταγγείλουν τη βίαιη διάλυση της βουλής και να απόσχουν από την επικείμενη εκλογική αναμέτρηση. Η ερμηνεία  της δραματικής αποφάσεως των τριών ηγετών ήταν εντούτοις στην ουσία συνυφασμένη λιγότερο με την καταγγελία της βασιλικής πρωτοβουλίας και περισσότερο με τη συνειδητοποίηση του πολιτικού αδιεξόδου όπου είχαν περιπέσει. […] Έτσι σε θέση  αδυναμίας, η ηγεσία του παλαιού πολιτικού κόσμου κατέφυγε  στο μέτρο  της  αποχής, με  την  ελπίδα  ότι  στο άμεσο μέλλον θα ήταν δυνατό να επιχειρήσει την τελική αναμέτρηση σε πεδίο περισσότερο πρόσφορο. Διερωτάται κανείς αν ο παλαιός πολιτικός κόσμος είχε καταστεί ανίκανος να σταθμίσει τη βαρύτητα των νέων καθοριστικών παραγόντων της ελληνικής δημόσιας ζωής ή αν είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στην πιθανή φθορά της νέας κυβερνήσεως.

Ιστορία  του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ΄: Νεώτερος Ελληνισμός από το 1881 ως το 1913,

Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000², σ. 273 -274 .

* απαρτία: ο αριθμός στη σύνθεση μελών (συνέλευσης, συμβουλίου κλπ που απαιτείται, προκειμένου να θεωρηθεί έγκυρη μια συνεδρίαση ή το αποτέλεσμά της.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[… ] Ο Βενιζέλος και οι Φιλελεύθεροι και πάλι θριάμβευσαν. [εκλογές Μαρτίου 1912] […] Τα παλιά κόμματα, τα οποία είχαν απόσχει στις εκλογές [Νοέμβριος 1910], τώρα κατόρθωσαν να αναδείξουν  βουλευτές μόνο εκεί όπου αποδεδειγμένα οι υποψήφιοί τους ήταν προσωπικότητες πρώτου μεγέθους. Και πάλι,  όμως,  πολλοί  αρχηγοί  μόλις  και  μετά  βίας  πέτυχαν  να εκλεγούν, ενώ  άλλοι,  όπως  ο Δ. Ράλλης και ο Α. Ζαΐμης, κατάφεραν να καταλάβουν κάποια έδρα στη νέα Βουλή μόνο σε αναπληρωματικές εκλογές, σε άλλες περιοχές. […] Στη νέα Βουλή […] άσκησαν  την  αντιπολίτευση  οι παλιοί ηγέτες Γ. Θεοτόκης, Δ. Ράλλης, Κ. Μαυρομιχάλης και οι νέοι πολιτικοί ηγέτες Δ. Γούναρης, Π. Τσαλδάρης και λίγο αργότερα ο Ν. Δημητρακόπουλος.

Η Βουλή αυτής της περιόδου υπήρξε εκείνη που επί ημερών της η Ελλάδα θριάμβευσε, αν και άρχισε το έργο της κάτω από δραματικές, πραγματικά, συνθήκες, που είχε δημιουργήσει η τελευταία ανάφλεξη του Κρητικού Ζητήματος.

Η Κρήτη         σκόπιμα είχε διενεργήσει εκλογές την ίδια μέρα με την Ελλάδα, με σκοπό να αποστείλει τους εκπροσώπους της στη νέα ελληνική Βουλή, αφού μετά το κίνημα των Νεότουρκων το νησί είχε κηρύξει την ένωση με  την  Ελλάδα.  Μάλιστα, τα αποτελέσματα  ήταν εντελώς διαφορετικά από αυτά στην Ελλάδα, καθώς το κόμμα του Ε. Βενιζέλου εξέλεξε μόνο 23 βουλευτές σε σύνολο 69. Η Τουρκία όμως παραμόνευε για να  βρει αφορμή και να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας.

Ο Βενιζέλος, βλέποντας ότι δεν ήταν καιρός για πολεμικές περιπέτειες, αρνήθηκε  κατηγορηματικά  στους  βουλευτές από την Κρήτη να εισέλθουν στην ελληνική Βουλή. […] Η άρνηση αυτή δεν ήταν κα θόλου εύκολη για τον παλαιό αγωνιστή και επαναστάτη. Τέσσερις μέρες παρέμεινε κλεισμένος στο ξενοδοχείο «Φρύνη» του Παλαιού Φαλήρου, στο οποίο διέμενε.

Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 5: 1882 - 1974,

National Geographic, σ.  42.

Απάντηση:

Γ1.α.

 «Ο Βενιζέλος πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης μετά την παραίτηση της Κυβέρνησης Δραγούμη (6 Οκτωβρίου 1910). Επειδή, όμως, αντιμετώπιζε προβλήματα με την εξασφάλιση ψήφου εμπιστοσύνης, σε συνεννόηση με το βασιλιά Γεώργιο Α' προχώρησε σε διάλυση της Βουλής και προκήρυξη νέων εκλογών. Αυτό το διάβημα αναστάτωσε τα παλαιά κόμματα τα οποία, θεωρώντας αντισυνταγματική την κίνηση του βασιλιά, αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910. Σ' αυτές οι Φιλελεύθεροι κέρδισαν τη συντριπτική πλειονότητα των εδρών: 307, σε σύνολο 362. Ο Βενιζέλος ήταν πλέον ελεύθερος να προχωρήσει στο μεταρρυθμιστικό του έργο» (Σχολικό βιβλίο σελ. 90)

ΚΕΙΜΕΝΟ Α:

Στις 6 Οκτωβρίου 1910 ορκίστηκε η κυβέρνηση Βενιζέλου με τον ίδιο να αναλαμβάνει  και  τα  υπουργεία  των  Στρατιωτικών  και  των  Ναυτικών.  Στις  8 Οκτωβρίου έγιναν οι προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού, ενώ μία μέρα μετά (9 Οκτωβρίου) η αδυναμία απόκτησης ψήφου εμπιστοσύνης οδήγησε το Βενιζέλο στην παραίτησή του και στη διάλυση της Βουλής. Στις 12 Οκτωβρίου προκηρύχθηκαν νέες εκλογές από τις οποίες απείχαν ύστερα από απόφαση των αρχηγών τους (Γ. Θεοτόκη, Δ. Ράλλη, Κ. Μαυρομιχάλη) με πρόφαση τη διάλυση της Βουλής, ενώ στην πραγματικότητα είχαν αντιληφθεί το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο είχαν φτάσει, προσδοκώντας ότι στο μέλλον θα μπορούσαν να αντιπαρατεθούν με νέους όρους.

 «Το ρεύμα που είχε το κόμμα του Βενιζέλου φάνηκε και στις επόμενες εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Ανέδειξε 145 βουλευτές, ενώ τα άλλα κόμματα μόνο 36. Σ' αυτές τις εκλογές φάνηκε ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων τάχθηκε υπέρ του κόμματος των Φιλελευθέρων, επειδή οι καινοτομίες που είχαν εισηγηθεί γέννησαν την ελπίδα για την επίλυση σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων.» (Σχολικό βιβλίο σελ. 91)

ΚΕΙΜΕΝΟ Β:

Ο Βενιζέλος και οι Φιλελεύθεροι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912 πέτυχαν θριαμβευτική  νίκη  έναντι  των  παλαιών κομμάτων  τα οποία εξέλεξαν βουλευτές μόνο σε περιφέρειες που είχαν αναγνωρισμένες προσωπικότητες. Ακόμη και οι αρχηγοί     των παλαιών κομμάτων δύσκολα κατάφεραν να      εκλεγούν. Έτσι αντιπολίτευση στη νέα Βουλή άσκησαν από κοινού παλιοί και νέοι πολιτικοί ηγέτες.

Γ1.β.

«Αλλά ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό του αισθητήριο γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το πλήρωμα του χρόνου. Στις επίμονες παρακλήσεις των συμπατριωτών του Κρητών απαντούσε αρνητικά και  φαινόταν δυσάρεστος. Η σταθερή άρνηση του να επιτρέψει την είσοδο Κρητών  βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. Αναταραχή εκδηλώθηκε στα τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί Επαναστατική Συνέλευση (3 Ιανουαρίου 1912), ενώ άρχισαν να οργανώνονται και ένοπλα τμήματα. Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει να λύσει η διπλωματία, το έλυσε ο πόλεμος. Ευθύς μετά  την  έκρηξη  των  Βαλκανικών  πολέμων  (Οκτώβριος  1912)  οι  πύλες  του ελληνικού Κοινοβουλίου άνοιξαν για τους Κρήτες βουλευτές, που έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου πατριωτικού ενθουσιασμού. Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων ανέγνωσε Ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο «η Ελλάς αποδέχεται όπως τον λοιπού ενυπάρχη κοινόν Κοινοβούλιον δια το ελεύθερον Βασίλειον και δια την νήσον Κρήτην». Αλλά ο Βενιζέλος δεν   προχώρησε περισσότερο, για να μη διαταράξει τις σχέσεις του με τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις, εν όψει και του πολέμου που είχε αρχίσει. Αρκέστηκε να αποστείλει στην Κρήτη ως Γενικό Διοικητή το φίλο του Στέφανο Δραγούμη, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 12 Οκτωβρίου 1912» (Σχολικό βιβλίο σελ. 219)

ΚΕΙΜΕΝΟ Β:

Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές του 1912 ήταν αυτή που διαχειρίστηκε το Κρητικό Ζήτημα. Μάλιστα εσκεμμένα είχαν διενεργηθεί ταυτόχρονα εκλογές και στην Κρήτη αποσκοπώντας την αποστολή των νεοεκλεγμένων εκπροσώπων στο ελληνικό κοινοβούλιο καθώς μετά το κίνημα των Νεοτούρκων είχαν κηρύξει την ένωση με την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα όμως των εκλογών δεν ήταν αντίστοιχο με το ελληνικό  αφού το  κόμμα του Βενιζέλου εξέλεξε 23 από τους 69 βουλευτές της κρητικής Βουλής. Υπό το φόβο ωστόσο μιας ενδεχόμενης τουρκικής επίθεσης ο Βενιζέλος δεν δέχτηκε την είσοδο των Κρητών βουλευτών στην ελληνική Βουλή, μια απόφαση δύσκολη για τον κρητικό ηγέτη.

ΘΕΜΑ Δ.1.

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τον πίνακα και τα κείμενα που σας δίνονται, να παρουσιάσετε:

α) τις επιπτώσεις από την άφιξη και την εγκατάσταση των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας (μονάδες 13) και

β) τη συμβολή τους στην αγροτική οικονομία της χώρας. (μονάδες 12)

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

[… ] Στη Θράκη, όπου ο ελληνικός πληθυσμός είχε υποστεί δραστική μείωση μετά  τη  βουλγαρική κατοχή το 1913, η εγκατάσταση των προσφύγων ήταν άμεση προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος. Το 1924, το ελληνικό στοιχείο έφτασε το 62,1% του πληθυσμού, ενώ, τέσσερα χρόνια αργότερα ένας στους τρεις κατοίκους της Θράκης ήταν πρόσφυγας. […] Όπως επισήμανε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος σε λόγο του το 1929, «… δεν υπήρξε ποτέ εθνικόν ελληνικόν κράτος εξίσου μεγάλον, όπως αυτό το οποίον έχουμε σήμερον (…) και μάλιστα τόσον  ομοιογενές ».

Γιώργος  Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες», 

στο  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 1770-2000,  τ. 7ος, 

Ελληνικά γράμματα,  Αθήνα 2003, σ. 92.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

[… ] Οι κυβερνήσεις […] εκτελούν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, κυρίως σε τρεις περιοχές, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και της Θεσσαλονίκης:  διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων και μεγάλων ποταμών, όπως του  Αξιού, του Στρυμόνα κλπ., που με τις πλημμύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε μεγάλο βάθος, αποξηραίνουν λίμνες […] και τις γαίες τις παραδίδουν σε ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς. Ο Γερμανός Stephan Ronhart […] γράφει «Σήμερα η Ελλάδα, αφότου  δέχθηκε  στο  έδαφός της τα πλήθη των προσφύγων, περικλείει στα σύνορά της ένα σχεδόν απόλυτα ομογενή από άποψη γλώσσας και θρησκείας λαό 6.550.000  ψυχών». Και σε άλλο σημείο: «Ο ελληνισμός σώζοντας τους πρόσφυγές του από την καταστροφή και  την εξουθένωση έσωσε ο ίδιος τον εαυτό του και ανορθώθηκε πάλιν ηθικά, ενώ σύγχρονα συναρμολόγησε σφικτά ολόκληρο τον εθνικό του κορμό […]» .

Απ.  Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, σ. 383- 385 στο

Αξιολόγηση των μαθητών της Γ΄ τάξης του Ενιαίου Λυκείου

στο μάθημα Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας,

τχ. Β, ΚΕΕ, Αθήνα 2000, σ. 205-206.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

[… ]  Δόθηκε ιδιαίτερη ώθηση σε τομείς της γεωργίας, όπως η αμπελουργία και η  μεταξοσκωληκοτροφία ιδιαίτερα στις περιοχές  Αξιούπολης, Βέροιας, Έδεσσας, Αριδαίας,  Φλώρινας, και στη ροδοκαλλιέργεια για ροδέλαιο στις περιοχές Έδεσσας, Βέροιας και Δράμας. Παράλληλα, οι πρόσφυγες […] φύτεψαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης που δεν προσβάλλονταν από τη φυλλοξήρα.  […]

Ρ. Αλβανού, «Οι πρόσφυγες και η αγροτική επανάσταση του Μεσοπολέμου»  

στο Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ,

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Οκτώβριος 2011, Αθήνα σ. 64.

ΠΙΝΑΚΑΣ

Παραγωγή  δημητριακών, καπνού και βάμβακος (σε χιλιάδες τόννους)

Έτος	Δημητριακά	Καπνός	Βαμβάκι
1921	624,8	23,3	3,8
1922	534,8	19,8	5,0
1923	602,3	37,8	8,0
1924	683,0	50,2	10,2
1925	708,7	60,8	10,5

(Πηγή: Foreign Office, 371: Annual reports on Greece, 1920-25

Τhe Statesman’s  Year -Book,  1919-27.)

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΕ΄: Νεώτερος Ελληνισμός από το 1913 ως το 1941,

Eκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000², σ. 297.

* Όλα τα κείμενα αποδόθηκαν σε μονοτονικό· διατηρήθηκε, όμως, η ορθογραφία τους.

Απάντηση:

Δ1.α.

 «Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας. Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους, ενώ το 1928 μόλις 6%. Ο ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε, ενώ η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως. Η κυριότερη όμως μεταβολή στην εθνολογική σύσταση λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων συνέβη στη Μακεδονία. Το ποσοστό των μη Ελλήνων ορθοδόξων που ήταν 48% το 1920, έπεσε στο 12% το 1928. Η ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Εξάλλου, αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, κάποιες από αυτές παραμεθόριες, εποικίστηκαν από πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώθηκαν οι νέες περιοχές που ενώθηκαν με την Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό.» (Σχολικό βιβλίο σελ. 166-167)

ΚΕΙΜΕΝΟ Α:

Τη δραματική μείωση του ελληνικού πληθυσμού στη Θράκη το 1913 αποκατέστησε η έλευση και εγκατάσταση των προσφύγων, ώστε το 1924 το 62,1% του πληθυσμού να αποτελείται από Έλληνες, ενώ το 1928 σχεδόν το 30% των κατοίκων της Θράκης ήταν πρόσφυγες. Ο λόγος του Βενιζέλου το  1929   τονίζει  την εδαφική και πληθυσμιακή αύξηση του ελληνικού κράτους αλλά και την ομοιογένειά του.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β:

Την ομοιογένεια του ελληνικού πληθυσμού σε επίπεδο γλώσσας και θρησκείας επισημαίνει και ο S. Ronhart.

Δ1.β.

 «Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων.

Κατ' αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Σε μία δεκαετία (1922-1931) οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50%, η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. Οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας. Η έλλειψη  γεωργικών  εκτάσεων  προς  διανομή  στους  πρόσφυγες  υποχρέωσε  το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στη Μακεδονία, και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα). Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν από πρόσφυγες που ήταν ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους.» (Σχολικό βιβλίο σελ. 167-168)

ΚΕΙΜΕΝΟ Β:

Τα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα κυρίως στη Μακεδονία αύξησαν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, οι οποίες παραχωρήθηκαν σε ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ:

Στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας δόθηκε έμφαση στην καλλιέργεια   ρόδων, στην αμπελουργία και στη σηροτροφία. Οι πρόσφυγες καλλιέργησαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης ανθεκτικότερα στη φυλλοξήρα.

ΠΙΝΑΚΑΣ:

Στην  περίοδο  του  1922  παρατηρείται  μείωση  της  παραγωγής  δημητριακών  και καπνού σε σχέση με την παραγωγή του 1921 και μόνο το βαμβάκι παρουσιάζει αύξηση,  ενώ  από  το  1923  –  έτος  έλευσης  των  προσφύγων  –  υπήρξε  σταδιακή αύξηση της αγροτικής παραγωγής.

Πηγη: http://sygxrono-karditsa.blogspot.gr

---

[1][1] Ταξικό κόμμα: Είναι το κόμμα που εκπροσωπεί κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά τα συμφέροντα μιας κοινωνικής τάξης.

[2][2] Κοινωνική κινητικότητα: η μετάβαση από μια κοινωνική τάξη σε μια άλλη. Για παράδειγμα, ένας αγρότης που γίνεται εργάτης σε ένα αστικό κέντρο. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζει ένα στοιχειώδες εισόδημα και δεν εξωθείται σε δυναμικές διεκδικήσεις.

[3][3] Αυτονομία της πολιτικής ελίτ από την κοινωνία: οι κοινωνικές και ταξικές διαμάχες δεν αντανακλώνται στο χώρο της πολιτικής. Για παράδειγμα, η διαμάχη μεταξύ αστών και γαιοκτημόνων ή οι αντιθέσεις μεταξύ των κυρίαρχων τάξεων και των αγροτών δεν επηρέασαν σοβαρά, τα χρόνια που κυριαρχούσαν τα κόμματα του Τρικούπη και Δηλιγιάννη την πολιτική ζωή της χώρας.

 Επιμέλεια: Ο.ΕΦ.Ε.