ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
1. Τι είναι περίληψη;
Είναι ο εντοπισμός, μέσω αφαιρετικής διαδικασίας, των ουσιωδών στοιχείων της δομής του κειμένου, αφού παραλειφθούν τα επουσιώδη και η σύνδεση τους σε ένα νέο πιο σύντομο κείμενο, που θα αποδίδει πλήρως το νοηματικό περιεχόμενο του αρχικού κειμένου (δομή – αποδεικτικούς στόχους).
2. Που βασίζεται η περίληψη;
Η ικανότητα για τη δημιουργία μιας περίληψης, βασίζεται στην γνωστή καταγραφής σημειώσεων από ένα κείμενο είτε με μορφή ενοτήτων – πλαγιότιτλων, είτε με τη μορφή γενικής διάρθρωσης – πλάνου του κειμένου.
Η τεχνική αυτή μας βοηθά να κατανοούμε σε βάθος το κείμενο, επιλέγοντας τα πιο νοηματοφόρα στοιχεία του που διαμορφώνουν άλλωστε τη δομή και τους στόχους του.
3. Πώς προετοιμάζεται η περίληψη;
Α. Διαβάζουμε μια φορά προσεχτικά το κείμενο, υπογραμμίζοντας τις διαρθρωτικές – συνδετικές λέξεις* που θα μας βοηθήσουν στη διαμόρφωση της διάρθρωσης – διαγράμματος του κειμένου.
* Διαρθρωτικές λέξεις είναι οι λέξεις που ενώνουν μικρότερα ή μεγαλύτερα μέρη του λόγου και με τις οποίες δηλώνεται:
 Το αίτιο – αποτέλεσμα: επειδή, γιατί, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο κ. λ. π.
 Η αντίθεση – εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά κ. λ. π.
 Η χρονική σχέση: ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ κ. λ. π.
 Όρος, προϋπόθεση: αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, κ. λ. π.
 Η επεξήγηση: με άλλα λόγια, δηλαδή, για να γίνω σαφέστερος κ. λ. π.
 Η έμφαση: είναι αξιοσημείωτο, θα ήθελα να τονίσω κ. λ. π.
 Το παράδειγμα: π. χ. , λ. χ., για παράδειγμα, κ. λ. π.
 Η απαρίθμηση επιχειρημάτων, η εισαγωγή καινούριας ιδέας: πρώτο… δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο θέμα κ. λ. π.
 Η δοσμένη διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο μπορεί να χωριστεί σε…δύο μέρη, αρχικά κ. λ. π.
 Το συμπέρασμα: για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, συμπερασματικά κ. λ. π

Β. Στην δεύτερη ανάγνωση, προσπαθούμε, να χωρίσουμε το κείμενο σε νοηματικές ευρύτερες ενότητες, που συνθέτουν τη δομή του κειμένου στις οποίες δίνουμε πλαγιότιτλους υπογραμμισμένους.
Γ. Σε κάθε νοηματική ενότητα ελέγχω τις παραγράφους με τον ακόλουθο τρόπο:
1. Καταγράφω το θέμα που παρουσιάζεται στη θεματική περίοδο.
2. Διακρίνω – υπογραμμίζω και σημειώνω στο πλάι τα σημαντικά σχόλια που αφορούν το θέμα της παραγράφου, χρησιμοποιώντας στην καταγραφή μου λέξεις κλειδιά του συγγραφέα τα οποία βάζω σε εισαγωγικά.

Δ. Όταν γίνεται σύγκριση, καθορίζουμε τα συγκρινόμενα αντικείμενα – θέματα – έννοιες καθώς και τα διαφορετικά σχόλια που γίνονται για το καθένα.
4. Πώς γράφεται η περίληψη
Ακολουθώντας τις σημειώσεις που κρατήσαμε στα πλάγια του κειμένου δηλαδή (βασική δομή ενοτήτων, επιμέρους σημαντικά σχόλια κάθε μιας ενότητας) προσπαθούμε να τις συνθέσουμε σε γραπτό κείμενο, προσθέτοντας εισαγωγικές φράσεις και ρήματα σύνδεσης.

Εισαγωγικές φράσεις: - Ο συγγραφέας στον πρόλογο…
- Το κείμενο αρχίζει με μια εισαγωγή…
- Το πρώτο (δεύτερο, τρίτο…) θέμα που αναπτύσσει αφορά / διαπραγματεύεται…
- Το θέμα που αναπτύσσεται σε πρώτο επίπεδο…
- Στη συνέχεια παρουσιάζει και την άποψη ότι…
- Σε δεύτερο επίπεδο ο συγγραφέας κρίνει σκόπιμο να…
- Δεν παραλείπει, βέβαια, να τονίσει / να αναφέρει…
- Τέλος, ο συγγραφέας καταλήγει…
- Τοποθετείται τελικά / συμπερασματικά λέγοντας… και άλλες παρόμοιες.

Ρήματα σύνδεσης: - παρουσιάζει - διεισδύει
- αναφέρει - προσεγγίζει
- αναφέρεται - πλησιάζει το πρόβλημα
- κρίνει - συντάσσεται με την άποψη - συγκρίνει - συμφωνεί με την άποψη
- διακρίνει - αντιτάσσεται με την άποψη
- επισημαίνει - διαφωνεί με την άποψη
- τονίζει - καταδικάζει την άποψη / θέση
- σημειώνει - είναι υπέρμαχος
- σχολιάζει - είναι αντίθετος
- αναπτύσσει
- πραγματεύεται
- αναλύει και άλλες παρόμοιες
5. Τι πρέπει να προσέχουμε όταν γράφουμε την περίληψη;
Κατά τη συγγραφή μιας περίληψης πρέπει να προσέχουμε τα εξής στοιχεία:
1. Πρέπει να παρουσιάζουμε με πιστότητα τις ιδέες του κειμένου ώστε να αποδώσουμε το νόημα του.
2. Δεν πρέπει να προσθέτουμε προσωπικές απόψεις καθώς και οποιαδήποτε κριτική που είναι φυσικό να αλλοιώνει το αρχικό κείμενο.
3. Δεν σχολιάζουμε, απλά καταγράφουμε συνοπτικά τις ιδέες του κειμένου.
4. Αποφεύγουμε την υπερβολική γενίκευση, δίνοντας σε σωστή αναλογία τις γενικές θέσεις και τα παραδείγματα.
5. Δεν μεταφέρουμε – αντιγράφουμε μεγάλες φράσεις του κειμένου, αλλά αποδίδουμε με δικά μας λόγια το νόημα κρατώντας μόνο τις λέξεις – κλειδιά (με ιδιαίτερο νοηματικό βάρος) του συγγραφέα τις οποίες βάζουμε σε εισαγωγικά.
6. Η περίληψη δεν πρέπει να είναι ένα μηχανιστικό κείμενο, αλλά να έχει ποιότητα ως προς το χρησιμοποιούμενο λεξιλόγιο, την επιλογή εκφράσεων και τη συνολική μορφή (συντακτικό – ορθογραφία – καλλιγραφία – στίξη) που παρουσιάζει.
6. Πόση πρέπει να είναι η έκταση της:
 Η έκταση της περίληψης ποικίλλει και δεν είναι σταθερή.
 Ωστόσο στην πραγματικότητα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες:
Α. έκταση αρχικού κειμένου: πολλοί υποστηρίζουν ότι πρέπει η περίληψη να είναι το 1/3 του αρχικού κειμένου.
Β. ποιότητα ύφους: αν το κείμενο είναι μεστό σε νοήματα ή πιο χαλαρά γραμμένο με πολλά παραδείγματα.
Γ. σκοπός για τον οποίο γράφουμε την περίληψη: π. χ. απόδοση μόνο των βασικών στοιχείων της δομής ή απόδοση του γενικότερου νοήματος του κειμένου.

7. Πώς διαμορφώνεται η περίληψη ενός κειμένου:
 Διαβάζουμε προσεχτικά ολόκληρο το κείμενο και επισημαίνουμε το νοηματικό του κέντρο, το βασικό θέμα προβληματισμού του συγγραφέα. Αυτό μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως αρχή περίληψης. Συνήθως το νοηματικό κέντρο βρίσκεται στον τίτλο του κειμένου, στον πρόλογο του ή και στην αρχή του κυρίου μέρους. Αν όχι, τότε εξάγεται ως συμπέρασμα από όλο το κείμενο.
 Στη συνέχεια κρατούμε σημειώσεις σε κάθε παράγραφο του κειμένου: επισημαίνουμε τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες – τα κύρια στοιχεία της: φράσεις ή λέξεις – κλειδιά. Έτσι, βρίσκουμε και το θέμα της →πλαγιότιτλους παραγράφου. Συνήθως το θέμα – πλαγιότιτλος βρίσκεται στη θεματική περίοδο της παραγράφου.
 Έπειτα , χρησιμοποιώντας τον πλαγιότιτλο και τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες κάθε παραγράφου, αποδίδουμε με δικές μας σύντομες φράσεις συνοπτικά την κάθε παράγραφο. Η σύνθεση που προκύπτει από αυτήν την εργασία κατά παράγραφο αποτελεί το κείμενο της περίληψης.

 Αν χρησιμοποιήσουμε μόνο τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου →συνοπτική περίληψη.
 Αν χρησιμοποιήσουμε και τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες →εκτενής περίληψη.

ΟΔΗΓΙΕΣ
Α. Τι πρέπει να θυμόμαστε:
 Μπορούμε να κάνουμε αναφορά στο συγγραφέα, αν έχουμε σκοπό να επισημάνουμε το σκοπό, το θέμα που αναλύει. Π. χ. «Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναλύει τις διαφορές διαφήμισης και προπαγάνδας».
 Κατά κανόνα η περίληψη γράφεται σε τρίτο πρόσωπο (Ο συγγραφέας… αναλύει…)
 Χρησιμοποιούμε ενεργητική σύνταξη, όταν επιθυμούμε να προβάλουμε το υποκείμενο, το πρόσωπο που δρα, δηλαδή υποκείμενο είναι ο συγγραφέας. Βλέπε το προηγούμενο παράδειγμα..
 Χρησιμοποιούμε την παθητική σύνταξη, όταν προβάλλουμε το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου. Τότε υποκείμενα γίνονται οι έννοιες του κειμένου και παραλείπεται η αναφορά στο υποκείμενο, δηλαδή το συγγραφέα. Π.χ. «Στο άρθρο αυτό αναλύονται οι διαφορές προπαγάνδας και διαφήμισης». Αποκτά ποικιλία η πλοκή του λόγου: μεταβάλλεται σε υποκείμενο η έννοια που συνήθως παριστάνεται ως αντικείμενο, εφόσον αυτή κρίνεται το κύριο στοιχείο της πρότασης δεν ονομάζεται ρητά το υποκείμενο, όσες φορές κανείς δε θέλει ή δεν μπορεί να το ονομάσει, όπως συμβαίνει αυτό πολλές φορές με τα απρόσωπα ρήματα (Ιονίζει, αστράφτει…) που δηλώνουν απλώς το συμβάν χωρίς να το συσχετίζουν με το υποκείμενο.

Β. Τι πρέπει να αποφεύγουμε:
 Το σχολιασμό, την επιδοκιμασία ή την αποδοκιμασία μας για τις θέσεις του κειμένου.
 Την αναλυτική αναφορά σε παραδείγματα και σε δευτερεύοντα στοιχεία, κάνοντας μια συνοπτική αναφορά σε αυτά: π. χ. «Ο συγγραφέας τεκμηριώνει με παραδείγματα την ανισότητα του άντρα και της γυναίκας στον εργασιακό χώρο και ειδικότερα τη μειωμένη δυνατότητα της γυναίκας για επαγγελματική ανέλιξη».
 Την αυτούσια μεταφορά φράσεων του συγγραφέα. Αν χρειαστεί να μεταφέρουμε μια ολόκληρη φράση χωρίς αλλαγή, τη δίνουμε σε εισαγωγικά. Αυτό δε σημαίνει ότι δε χρησιμοποιούμε λέξεις του κειμένου. Τις διανθίζουμε όμως και με συνώνυμες άλλων λέξεων του κειμένου, με δικές μας μικρές φράσεις, με διαρθρωτικές – συνδετικές λέξεις και έτσι, ούτε προδίδουμε το πνεύμα του συγγραφέα ούτε τον μιμούμαστε και τον αντιγράφουμε απόλυτα.
 Την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση, παραλείποντας ουσιώδη στοιχεία.
 Την περιφραστική έκφραση.
 Τις εκφράσεις με καλολογική σημασία, π. χ. παρομοιώσεις, μεταφορές, κοσμητικά επίθετα κ. λ. π.
 Εκφράσεις που συμπληρώνουν το κύριο νόημα για λόγους έμφασης κ. λ. π. όπως ρητορικές ερωτήσεις κ. α.

8. Τι φωνής είναι τα ρήματα σύνδεσης στην περίληψη ενεργητικής ή παθητικής:
Α) Τα ρήματα σύνδεσης στην περίληψη μπορεί να είναι ενεργητικής φωνής όταν θέλουμε να υπερτονίσουμε το έργο που επιτελεί ο συγγραφέας, οπότε το αναφέρουμε ως υποκείμενο στις φράσεις μας.
Π. χ. Στην εισαγωγή ο συγγραφέας θέλει να αναλύσει την έννοια του επιχειρήματος και την σύνδεση του με την έννοια του λόγου.
Β) Τα ρήματα σύνδεσης στην περίληψη μπορεί να είναι παθητικής φωνής όταν θέλουμε να γενικεύσουμε τις απόψεις του συγγραφέα καθώς δεν αντικατοπτρίζουν μόνο την προσωπική του άποψη, αλλά μια γενικότερη κοινωνική θέση.
Π. χ. Στην εισαγωγή αναλύεται η έννοια του επιχειρήματος και γίνεται η σύνδεση της με την έννοια του λόγου.

ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ
1. Εκφραστική ανακρίβεια
Π. χ. →«Θα πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας που συμβάλλει στο πρόβλημα» αντί του «θα πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας, της οποίας η λανθασμένη λειτουργία…».
2. Ασάφεια
Π. χ. →η χρήση εννοιών όπως: καλό, κακό, σωστό, λάθος
3. Αοριστολογία
Π. χ. «Έχουν ήδη αρχίσει κάποιες προσπάθειες για ένα καλύτερο αύριο».
4. Μακροπερίοδος λόγος
5. Λογοτεχνισμός
6. Αδόκιμες για το γραπτό λόγο λέξεις – φράσεις
Π. χ. →Ρίχνω το επίπεδο → (αντί) υποβιβάζω
Να παρθούν μέτρα →να ληφθούν
Χαζοκούτι →τηλεόραση
7. Επανάληψη λέξεων
8. Ακυριολεξία- λανθασμένη σημασιολογία χρήση λέξεων
9. Αλλαγή προσώπου – ασυμφωνία αριθμών
10. Πλεονασμός
Π. χ. → «σήμερα, ο σύγχρονος άνθρωπος…»
11. Απολυτότητα στη διατύπωση – κινδυνολογία
Π. χ. → «κανείς δεν θέλει την ειρήνη»
12. Παρενθέσεις, Συντομογραφίες, Αριθμητική σύμβολα
13. Συχνά λάθη ορθογραφίας
Διακήρυξη, κήρυγμα
Μήνυμα
Δίλημμα
Επηρεάζω – επήρεια – επιρροή
Άμεσος – έμμεσος
Ωφελώ – ωφέλεια – ωφελιμισμός / οφείλω – όφελος
Άλλωστε – άλλοτε
Επανειλημμένα
Εύνοια – έννοια
Συνδυασμός
Παράλειψη – επανάληψη
Έλλειψη – ελλιπής
Υγεία – υγιής
14. Απαριθμήσεις (εξής: …) – Κατηγοριοποιήσεις (α…β…)
15. Α & Β ενικό πρόσωπο, Β πληθυντικό πρόσωπο
16. Ευθείες ερωτήσεις
17. «Πρέπει»
ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΟ ΠΡΕΠΕΙ:
Είναι ανάγκη, κρίνεται αναγκαίο, προβάλλει επιτακτικό το αίτημα, είναι / κρίνεται απαραίτητο, καλό είναι, χρήσιμο είναι, επιβάλλεται, αρμόζει, χρειάζεται, καθήκον – υποχρέωση αποτελεί.
ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ:
Πρωταρχική αιτία, η ρίζα του φαινομένου κυρίως βρίσκεται, στη διαμόρφωση του… σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζεται, η βασικότερη αιτία του φαινομένου είναι…
ΑΡΧΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ:
Βασική συνέπεια όλων αυτών είναι, οι πρώτες συνέπειες αυτού διαφαίνονται, επόμενο λοιπόν είναι, απόρροια αυτών είναι…
ΣΥΝΔΕΣΗ ΟΜΟΙΩΝ ΟΡΩΝ:
Εκτός από αυτό, επιπλέον, ακόμα, επίσης, αξίζει να τονιστεί ότι, οφείλουμε ακόμη, να επισημάνουμε ότι, το κυριότερο όμως απ’ όλα είναι, χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι, θα ήταν παράλειψη να μην τονίσουμε ότι, αξίζει επιπλέον να αναφερθούμε στο γεγονός ότι…
ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΓΕΝΙΚΑ:
Είναι γεγονός ότι, είναι φανερό, χωρίς αμφιβολία, αναντίρρητα, είναι αναμφισβήτητο ότι, αξίζει ακόμη να σημειωθεί αποτελεί κοινό τόπο η άποψη πως, δεν μπορεί κανείς να διατυπώσει αντίρρηση σε ότι, αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός, αναμφίβολα, παράλληλα.
ΑΡΧΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ:
Για να αρθεί το φαινόμενο, χρειάζεται πρώτα, πρωταρχικό τρόπο αντιμετώπισης αποτελεί, είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, ο βασικότερος τρόπος επίλυσης του προβλήματος είναι, το φαινόμενο θα αντιμετωπιστεί ριζικά αν.