ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Είναι γεγονός πως η ειδίκευση είναι απαραίτητη, είναι αντικειμενική νομοτέλεια. Όσο μεγαλύτερη  εμβάθυνση  γίνεται  σε    έναν τομέα, τόσο μεγαλύτερο είναι  το όφελος των ανθρώπων. Η μονόπλευρη όμως ενασχόληση με ένα αντικείμενο, με μια μόνο πλευρά του, μπορεί να οδηγήσει στην τυποποίηση, στη ρουτίνα, στην αποσπασματικότητα.  Όταν η  εξειδίκευση γίνεται αυτοσκοπός απογυμνώνεται το επιστημονικό έργο από την κοινωνική του ουσία, αποσυνδέεται από την κοινωνική του εφαρμογή. Μπορεί πολύ εύκολα να δικαιολογηθεί και η αντιανθρωπιστική χρήση της επιστήμης, η σύνδεσή της με μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Στο όνομα μιας τεχνοκρατικής αντίληψης απογυμνώνεται η επιστήμη απ’ την ανθρωπιστική της ουσία. Ταυτόχρονα, καθώς ο ίδιος ο επιστήμονας αποξενώνεται πολύπλευρα απ’ τους άλλους ανθρώπους, αποξενώνεται κι από τον ίδιο του τον εαυτό. Γίνεται μονοδιάστατος.

Αντίθετα, ο επιστήμονας που γνωρίζει την ουσία του έργου του έχει διαφορετικές απαιτήσεις και από τον ίδιο του τον εαυτό και από το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται. Κοινωνικά ευαισθητοποιημένος συμβάλλει μέσα από την επιστήμη του στην κοινωνική εξέλιξη. Δεν εννοεί την πολύπλευρη μόρφωση ως αθροιστική ενασχόληση με διάφορες τέχνες ή με άλλους τομείς του επιστητού, αλλά ως ουσιαστική ανάγκη ζωής, ως προϋπόθεση για την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, για την ιστορική δικαίωση του έργου  του.

Χρειάζεται, όμως, εδώ να θίξουμε και μια άλλη πλευρά που έχει αναδείξει η ίδια η ανάπτυξη της επιστήμης σήμερα. Είναι γνωστό πως όσο μεγαλύτερη είναι η κατάκτηση ενός γνωστικού τομέα, τόσο πιο πολύ γίνεται φανερή η σύνδεσή του με άλλους τομείς της επιστήμης. Η τάση για εξειδίκευση μετατρέπεται στο διαλεκτικά αντίθετό της, στη γενίκευση μέσω της ανάπτυξης των σύνθετων επιστημών (π.χ κυβερνητική, πληροφορική, βιοχημεία, αστροναυτική  κ.τ.λ).

Η  παραδοσιακή  αντίληψη  για  την  εξειδίκευση  έχει  αρχίσει  να  ανατρέπεται μπροστά στα νέα δεδομένα. Για να μπορέσει ένας επιστήμονας να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις  χρειάζεται να έχει επίγνωση της ενότητας της γνώσης και της πολυμορφίας της. Οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις έχουν γίνει από ανθρώπους με ευρείς ορίζοντες σκέψης, πλούτο γνώσεων και ενδιαφερόντων. Ο Αϊνστάιν έλεγε πως ο Ντοστογιέφσκι τον ωφέλησε πολύ περισσότερο απ’ όσο ο Γκάους.

Το βασικό στοιχείο της προσφοράς ενός επιστήμονα έγκειται στο να συμβάλει μέσα από το έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται   πάνω   απ’όλα   η   προσωπική   συνειδητοποίηση   και   η   ευθύνη   του επιστήμονα για το κοινωνικό αποτέλεσμα του έργου του. Το επιστημονικό έργο δεν είναι κοινωνικά ουδέτερο.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η  πρώτη επιλογή αφορά τον ίδιο τον επιστήμονα. Είναι δική του ευθύνη το αν θα γίνει διαβασμένο ανδράποδο, υπάκουο σε κάθε λογής αντιανθρωπιστικές επιδιώξεις  ή αν, μετουσιώνοντας τις ειδικευμένες γνώσεις του σε γνώση, συνδέσει τα όσα γνωρίζει με το κοινωνικό όφελος. Είναι δική του επιλογή αν θα υπηρετήσει με τις γνώσεις του ιδιοτελή συμφέροντα ή αν θα επιλέξει το δρόμο της υψηλής ευθύνης που διακρίνει τον άνθρωπο ο οποίος έχει συνείδηση της κοινωνικής προσφοράς του έργου του.

Είναι όμως και θέμα γενικότερο το πώς θα δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινωνικοί όροι οι οποίοι θα διευκολύνουν τις επιλογές ενός επιστήμονα και θα εξουδετερώσουν τις πιέσεις οι οποίες πιθανόν ασκούνται πάνω του.

(Κείμενο της Αιμιλίας Καραλή, από το βιβλίο Λόγος, τεχνική και τέχνη στην έκθεση,

εκδόσεις Στάχυ, 1993, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο)

Βοηθητικά στοιχεία: J. C. F. Gauss, Γερμανός μαθηματικός και φυσικός επιστήμονας.

Παρατηρήσεις

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80- 100 λέξεις .    (Μονάδες 25)

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων την άποψη: «Το βασικό στοιχείο της προσφοράς ενός επιστήμονα έγκειται στο να συμβάλει μέσα απ’ το έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Για να γίνει αυτό κατορθωτό χρειάζεται πρώτα απ’ όλα η προσωπική συνειδητοποίηση και η ευθύνη του επιστήμονα για το κοινωνικό αποτέλεσμα του έργου του».    (Μονάδες 12)

Β.2.α.  Να  βρείτε  τη  συλλογιστική  πορεία  της  τέταρτης  (4ης)  παραγράφου  (Η παραδοσιακή αντίληψη...... Γκάους). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 6)

Β.2.β.  Να  εντοπίσετε    τους    τρόπους    συνοχής    ανάμεσα  στην  1η   και  τη  2η παράγραφο του κειμένου. (Μονάδες 6)

Β.3.α. Να γράψετε τα αντώνυμα των λέξεων: αποσυνδέεται, αθροιστική, επίγνωση, εξέλιξη, όφελος. (Μονάδες 5)

Β.3.β. μονόπλευρη, αντίληψης συμβάλλει.   Να αναλύσετε στα συνθετικά τους τις πιο πάνω λέξεις. Επίσης, από το δεύτερο συνθετικό αυτών να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη.(μονάδες 6)

Γ. Παραγωγή κειμένου

Στο  κείμενο  που  διαβάσατε  διατυπώνεται  η  άποψη  ότι  η  σύγχρονη  επιστήμη έχει   χάσει   τον  προσανατολισμό  της   και   έχει  απομακρυνθεί   από  τη  βασική επιδίωξή  της,  που  δεν  είναι  άλλη  από  την  εξυπηρέτηση  του  ανθρώπου.  Σε επιστολή  που  θα  στείλετε  σε  διακεκριμένο  επιστήμονα  του  καιρού  μας  να αναφέρετε  περιπτώσεις  κατά  τις  οποίες  ορισμένοι  επιστήμονες  λειτούργησαν και εξακολουθούν να λειτουργούν ενάντια στις ανθρωπιστικές αξίες και τον άνθρωπο. Επίσης, να αναφέρετε τα εφόδια που οφείλουν να διαθέτουν οι επιστήμονες  για  να  συνεισφέρουν  στην  επίλυση  των  σημαντικών  προβλημάτων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη  ανθρωπότητα (500-600 λέξεις).

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80- 100 λέξεις.

Η επιστημονική ειδίκευση είναι αναγκαία και χρήσιμη στο βαθμό που δε γίνεται αυτοσκοπός, αφού το έργο του συνειδητοποιημένου επιστήμονα προσανατολίζεται στο κοινό καλό. Όμως, όσο βαθύτερα  όμως  αυτός  διερευνά έναν γνωστικό τομέα, τόσο ευκρινέστερα διακρίνει τη σύνδεσή του με άλλους επιστημονικούς τομείς. Έτσι δημιουργούνται σήμερα οι σύνθετες επιστήμες, ενώ το αίτημα της ειδίκευσης αντικαθίσταται απ’ αυτό της γνωστικής ενότητας, αφού για τις νέες ανακαλύψεις απαιτούνται διευρυμένοι ορίζοντες. Χρέος του επιστήμονα είναι να μη γίνει αποκλειστικά   ένας φορέας γνώσεων, χρήσιμος και εξαγοράσιμος, αλλά μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που θα συμμετέχει στην κοινωνική ζωή και θα στοχεύει στην ανθρώπινη απελευθέρωση.

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων την άποψη: «Το βασικό στοιχείο της προσφοράς ενός επιστήμονα έγκειται στο να συμβάλει μέσα απ’ το έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Για να γίνει αυτό κατορθωτό χρειάζεται πρώτα απ’ όλα η προσωπική συνειδητοποίηση και η ευθύνη του επιστήμονα για το κοινωνικό αποτέλεσμα του έργου του».

Ο επιστήμονας έχει ύψιστο καθήκον να συμβάλει μέσα απ’ το έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου από ό,τι τον καταδυναστεύει, την άγνοια, τη δεισιδαιμονία, τις  ασθένειες, το φόβο.    Για να συμβεί  όμως  αυτό, οφείλει    να συνειδητοποιήσει βαθιά την ευθύνη που έχει αναλάβει   απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και να εργάζεται μόνο για το κοινό όφελος, χωρίς να προτάσσει το προσωπικό του συμφέρον ή τη φιλοδοξία του. Καθήκον  του  πρέπει  να είναι  να θέτει τις γνώσεις του  και  την  εμπειρία  του στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και να λειτουργεί με γνώμονα την πρόοδο και την ευημερία της. Η συνειδητοποίηση αυτής  της τεράστιας ευθύνης του απέναντι στην  κοινωνία,  την  εθνική  και  την παγκόσμια, είναι μονόδρομος για την ορθή άσκηση του έργου του.

Β.2.α.  Να  βρείτε  τη  συλλογιστική  πορεία  της  τέταρτης  (4ης)  παραγράφου  (Η παραδοσιακή αντίληψη...... Γκάους). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι παραγωγική. Ξεκινά με μια γενική διαπίστωση (η παραδοσιακή αντίληψη για την εξειδίκευση αρχίζει να ανατρέπεται μπροστά στα νέα δεδομένα). Στη συνέχεια, προχωρά επεξηγώντας την (ο επιστήμονας  πρέπει να  έχει  επίγνωση  της  ενότητας  της  γνώσης)  και φέρνοντας παραδείγματα που την υποστηρίζουν (το παράδειγμα του Αϊνστάιν).

Β.2.β.  Να  εντοπίσετε    τους    τρόπους    συνοχής    ανάμεσα  στην  1η   και  τη  2^η παράγραφο του κειμένου.

Η συνοχή ανάμεσα στην 1η και τη 2η παράγραφο εξασφαλίζεται με τους εξής τρόπους:

 τη χρήση της διαρθρωτικής λέξης αντίθετα, που δείχνει και τη νοηματική αντίθεση ανάμεσα σε αυτές τις δύο παραγράφους.

 την    επανάληψη    λέξεων-    φράσεων    κλειδιών:    επιστήμονας,    επιστήμη, κοινωνική-κοινωνικά.

Β.3.α. Να γράψετε τα αντώνυμα των λέξεων: αποσυνδέεται, αθροιστική, επίγνωση, εξέλιξη, όφελος.

Αντώνυμες λέξεις

 αποσυνδέεται αντων. συνδέεται

 αθροιστική αντων.  μερική, αποσπασματική

 επίγνωση αντων. άγνοια

 εξέλιξη αντων. οπισθοδρόμηση, υποχώρηση

 όφελος αντων. βλάβη, ζημία

Β.3.β. μονόπλευρη, αντίληψης συμβάλλει.  Να αναλύσετε στα συνθετικά τους τις πιο πάνω λέξεις. Επίσης, από το δεύτερο συνθετικό αυτών να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη.

 Μονόπλευρη: μόνος (-η, -ο) + πλευρά, πολύπλευρος –η –ο

 αντίληψη: αντί + λήψη (από το ρήμα λαμβάνω), αιμοληψία

 συμβάλλει: συν + βάλλω, διαβολή

Γ. Παραγωγή κειμένου

Στο  κείμενο  που  διαβάσατε διατυπώνεται η άποψη  ότι η  σύγχρονη  επιστήμη έχει χάσει τον προσανατολισμό της και έχει απομακρυνθεί από τη βασική επιδίωξή  της,  που  δεν  είναι  άλλη  από  την  εξυπηρέτηση  του  ανθρώπου.  Σε επιστολή που θα στείλετε σε διακεκριμένο επιστήμονα του καιρού μας να αναφέρετε  περιπτώσεις  κατά  τις  οποίες  ορισμένοι  επιστήμονες  λειτούργησαν και εξακολουθούν να λειτουργούν ενάντια στις ανθρωπιστικές αξίες και τον άνθρωπο.  Επίσης,  να  αναφέρετε  τα  εφόδια  που  οφείλουν  να  διαθέτουν  οι επιστήμονες     για     να     συνεισφέρουν     στην     επίλυση     των     σημαντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ανθρωπότητα (500-600 λέξεις)

Πειραιάς, 30.12. 2010

 Προσφώνηση (ενδεικτικά: Αξιότιμε κ. Γραμματικάκη)

 Πρόλογος

Πομπός: μαθητής /μαθήτρια

Αποδέκτης:  ένας  επιστήμονας,  του  οποίου  το  έργο  παρακολουθούμε  και μας προκαλεί ενδιαφέρον.

Μπορούμε  να  εκφράσουμε  την  εμπιστοσύνη  μας   στη  σημαντική  συμβολή των  επιστημόνων  αναφορικά  με  την  πρόοδο  και  την  ευημερία  της ανθρωπότητας, την αποδέσμευση του ανθρώπου από την πλάνη και τη δεισιδαιμονία,  την  άνοδο  του     βιοτικού  επιπέδου,  την  ανακούφιση  από τον πόνο, την οργάνωση των κοινωνιών, τη νομοθεσία, τα τεχνολογικά επιτεύγματα.

Εν τούτοις,  δεν  λείπουν  και  περιπτώσεις  κατά  τις  οποίες  οι  επιστήμονες λειτουργούν ενάντια στον άνθρωπο και τις ανθρωπιστικές αξίες.

Κύριο μέρος

α) Ενδεικτικές περιπτώσεις

 Έρευνες   φυσικών / θετικών   επιστημόνων   χρησιμοποιήθηκαν   για   την κατασκευή    όπλων,    συμβατικών    ή    πυρηνικών,    συντελώντας    στην απώλεια  εκατομμυρίων  ανθρώπινων  ζωών  και  εξακολουθούν  ακόμα  και στη  σύγχρονη  εποχή  να  παρέχουν  τεχνογνωσία  για  την  τελειοποίηση των μέσων του  μαζικού αφανισμού.

 Πολλοί      επιστήμονες,      ιδίως      θεωρητικών      επιστημών      (ιστορικοί, κοινωνιολόγοι,   ανθρωπολόγοι,   γλωσσολόγοι),   στήριξαν   με τις   εργασίες τους  απολυταρχικά  και  ολοκληρωτικά  καθεστώτα,  δικαίωσαν  την απάνθρωπη   δράση   τους   και   συνέβαλαν   στη   διαιώνιση   της   εξουσίας τους.

 Συχνά,    η    επιστήμη    και    η    τεχνολογία    χρησιμοποιούνται    από    τα προηγμένα κράτη για την κατάκτηση της παγκόσμιας ηγεμονίας, τη διεύρυνση   των   ανισοτήτων   ανάμεσα   στους   προηγμένους   και   τους λιγότερο  ανεπτυγμένους λαούς.

 Η    υπέρμετρη    και    αλόγιστη    τεχνολογική    ανάπτυξη    οδήγησε    στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, με συνέπεια να απειλείται η  ανθρώπινη ζωή και κάθε  άλλη μορφή   ζωής στον πλανήτη

Η  άκρατη  εμπορευματοποίηση  της  επιστήμης  και  η  αντιμετώπισή  της αποκλειστικά   ως   μέσο   πλουτισμού:   η   εκμετάλλευση   της   ανθρώπινης ανάγκης, της αγωνίας και του πόνου από ορισμένους επιστήμονες, που λειτουργούν  παραβιάζοντας  ηθικές  αξίες  και  επιστημονική  δεοντολογία (π.χ. ιατρικά πειράματα  φαρμακοβιομηχανιών).

Σε  πολλές  περιπτώσεις  επιστήμονες  διάφορων  ειδικοτήτων  παραμένουν αδρανείς απέναντι σε φαινόμενα πολύμορφης παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων.

β)  Τα    εφόδια    που    οφείλουν    να    διαθέτουν    οι    επιστήμονες    για    να συνεισφέρουν      στην      επίλυση      των      σημαντικών      προβλημάτων      της ανθρωπότητας.

Τα επιστημονικά εφόδια του επιστήμονα.

 Άψογη    επιστημονική    κατάρτιση  -  άριστη    γνώση    του    επιστημονικού κλάδου στον  οποίο  κάθε επιστήμονας  ειδικεύεται.

 Ορθή   χρήση   των  αντίστοιχων  για  κάθε   επιστήμη  μεθόδων:  αποφυγή πρόωρων συμπερασμάτων και του υποκειμενισμού καθώς και της μονοδιάστατης σκέψης. Παραγωγή πρωτότυπου ερευνητικού έργου και στέρεα τεκμηρίωση των  συμπερασμάτων.

 Συνεχής    εξειδίκευση    και   ενημέρωση    γύρω    από    τις    εξελίξεις    που σημειώνονται  στον  επιστημονικό  του  κλάδο.  Αυτό  μπορεί  να  επιτευχθεί με   τη   συστηματική   επαφή   με   την   εθνική   ή   και   την   ξενόγλωσση βιβλιογραφία, τη  συμμετοχή  σε συνέδρια, τη  διεπιστημονική έρευνα.

Τα ηθικά εφόδια  του επιστήμονα.

 Διαμόρφωση      ακέραιης,      ηθικά      συγκροτημένης      προσωπικότητας.

Παράλληλα    με    την    επιστημονική    κατάρτιση,    είναι    ανάγκη         ο επιστήμονας  να  αποκτήσει  και  ηθική  και  κοινωνική  συνείδηση,  η  οποία δεν   θα   αγνοεί, αλλά,   αντιθέτως,   θα   προλαμβάνει   πιθανές   επιζήμιες συνέπειες του επιστημονικού έργου. Ο επιστήμονας συχνά καλείται να αντιμετωπίσει   σοβαρά   ζητήματα   υπαρξιακής   διάστασης,   στα   οποία οφείλει  να  απαντήσει  έχοντας  καλλιεργήσει  ηθικά  κριτήρια  και αντιστάσεις.

 Ανθρωπιστική  συνείδηση  και   σεβασμός  στην  αξία  και  την  αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Συνειδητοποίηση της αντίληψης   ότι οποιοδήποτε επιστημονικό   και   τεχνολογικό   επίτευγμα   θα   πρέπει   να   υπηρετεί   τον άνθρωπο  και  τις  ανάγκες του  και  να  μην  απεργάζεται  την  καταστροφή ή τη δυστυχία του.

 Ισχυρές  αντιστάσεις  απέναντι  στην  εξουσία,  κάθε  μορφής,  απέναντι  στις πιέσεις  που  ενδεχομένως  αυτή  θα  του  ασκήσει,  απέναντι  στα συμφέροντα  που  θα  του  προτάξει,  απέναντι  στις  δελεαστικές  προτάσεις που θα  του  διατυπώσει.

 Ενδιαφέρον   για   τις   πολιτικές   και   κοινωνικές   εξελίξεις,   ώστε   να   μην λειτουργεί αποκομμένος από την κοινωνία στην οποία ζει και δραστηριοποιείται.

Επίλογος

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ανθρωπότητα είναι πολλά και σημαντικά.   Πόλεμοι, κοινωνικές   και   οικονομικές   ανισότητες,   οικολογική καταστροφή, εξαθλίωση πληθυσμών, περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων. Η συμβολή   των  επιστημόνων  στην   αντιμετώπιση   πολλών  από  αυτά αποδεικνύεται καίριας  σημασίας.

Αποφώνηση (ενδεικτική)

 Με σεβασμό

ΥΠΟΓΡΑΦΗ.