ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαπραγματευόμενοι την οροθετική γραμμή

Όσο αποδεκτό είναι να ιεραρχούμε τα σχολικά ιδρύματα ανάλογα με τις επιδόσεις τους, τόσο καταστροφικό είναι να καταστήσουμε το σχολείο ένα εργοστάσιο παραγωγής πελατών κι όχι ελεύθερων ανθρώπων. Οι επιχειρήσεις που καραδοκούν με επιμονή κυνηγού τις ελλείψεις της δημόσιας εκπαίδευσης – κι ο Θεός ξέρει πόσο πολλές είναι – κάνουν τη δουλειά τους. Όμως η αποστολή του Κράτους είναι να διαφυλάξει για το παιδί ένα χώρο ελεύθερο από κάθε θρησκευτική, ιδεολογική ή εμπορική επιρροή έτσι που να προσφέρει στους πάντες, αδιακρίτως, μια ποιοτική μόρφωση.

Οι χώρες μας έχουν άμεση ανάγκη από μια μεγάλη μεταρρύθμιση στον τομέα της εκπαίδευσης η οποία, υπερμεγέθης και πολυέξοδη, παράγει τόσο άγνοια όσο και γνώση, τόσο ανισότητες όσο και επιτυχία. Όμως αυτή τη μεταρρύθμιση δε θα μας την εξασφαλίσει ο ιδιωτικός τομέας, όποιες κι αν είναι οι προτεινόμενες μέθοδοι, όπως η διδασκαλία κατ’ οίκον, το επίδομα εκπαίδευσης, η αγορά κάποιων ειδικών υπηρεσιών από την οικογένεια ή το just in time open learning, η ανοιχτή εκπαίδευση την κατάλληλη ώρα όπου μαθαίνει κανείς όλα τα πράγματα που πρέπει να ξέρει σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Το σχολείο δεν είναι μια επιχείρηση μινιατούρα μήτε οι μαθητές του λυκείου επαγγελματικό σώμα, αν επάγγελμα σημαίνει αμειβόμενη δραστηριότητα. Το σχολείο δεν υπόκειται σε κριτήρια κέρδους αλλά απόδοσης και διάδοσης γνώσεων. Έστω κι αν αποτελεί τόπο χρήσιμων γνώσεων που θα αποφέρουν αργότερα χρηματικό κέρδος, οφείλει να συνεχίσει να προσφέρει δωρεάν τη γνώση που συνδέεται με την προσωπική τελείωση.

Για ποιο λόγο να μαθαίνει κανείς μουσική, φιλοσοφία, ζωγραφική, νεκρές γλώσσες, αν πρόκειται να γίνει αργότερα μηχανικός, χρηματομεσίτης ή αστροναύτης; Επειδή έτσι από την παιδική μας ηλικία μάς ξεκλειδώνονται κάποιες πόρτες που, όταν θα μεγαλώσουμε, θα αποφασίσουμε μόνοι μας αν θα τις ανοίξουμε ή αν θα τις αφήσουμε κλειστές. επειδή έτσι προσφέρεται στον καθένα η απίστευτη δυνατότητα να ξεφύγει από τη μονοτονία της μιας και μόνης επαγγελματικής δραστηριότητας, του ενός και μόνου προφίλ, προπάντων όταν είχε την τύχη να μυηθεί από έναν καθηγητή πάνω από τα κοινά μέτρα. Ο κόσμος είναι πιο πλούσιος από τη μικρή μου ύπαρξη, υπάρχουν και άλλες υπέροχες, ασυνήθιστες πραγματικότητες που θα τις εγκαταλείψω: ιδού το μήνυμα του σχολείου που μας δίνει ένα διπλό μάθημα ταπεινότητας και περιέργειας. Το σχολείο παραμένει μια πολυτέλεια στις ωφελιμιστικές κοινωνίες μας, επειδή συντηρεί το πνεύμα της φιλομάθειας, της ενασχόλησης με τη μελέτη που δεν «χρησιμεύει» σε τίποτα. Εξ ου και το μίσος που γεννά σε εκείνους που θέλουν να το προσαρμόσουν στις απαιτήσεις της αγοράς ή ορισμένων ιδιωτών.

Επιβάλλεται, λοιπόν, να το καταστήσουμε ιερό, να το προστατεύσουμε από τον κίνδυνο να καταποντιστεί μέσα σε μια «φιλελεύθερη» –με την κακή έννοια του όρου–κοινωνία, να αλωθεί από τα ιδιωτικά συμφέροντα, τους διαφημιστικούς ιούς και γενικά από την ομοιομορφία, την αμνησία, τη βλακεία, που είναι οι μάστιγες της δημοκρατίας των μαζών. Το όριο ανάμεσα στο εμπορικό και το μη-εμπορικό πρέπει να προσδιορίζεται και να επαναπροσδιορίζεται ακατάπαυστα με συλλογικές και τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Εναπόκειται στην κάθε γενιά να αποφασίσει αν θα βγάλει στον πλειστηριασμό αυτούς τους συμβολικούς χώρους, αυτά τα εχέγγυα της κοινωνικής συνοχής που είναι η δικαιοσύνη, η δημόσια διοίκηση, ο πολιτισμός, η οικολογία, η εκπαίδευση, οι δημόσιες υπηρεσίες, η κάθε γενιά θα μετακινήσει τον κέρσορα ανάλογα με τις επιθυμίες της, θα αποφασίσει για τα ρίσκα που είναι διατεθειμένη να αναλάβει, για τις απαγορεύσεις που θα διατηρήσει, για την αντίσταση που θα προβάλει στις παράλογες απαιτήσεις ατόμων ή λόμπι2. Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτό που διακυβεύεται είναι η ποικιλομορφία της ζωής μας.

(Πασκάλ Μπρυκνέρ, «Η μιζέρια του πλούτου», εκδόσεις Αστάρτη, Αθήνα, 2002)

Λεξιλόγιο:

1 οροθετική γραμμή (κυρ.): η εδαφική γραμμή που αποτελεί σύνορο μεταξύ όμορων χωρών, (μτφ.): μεταίχμιο.

2 λόμπι: ομάδα προσώπων που ασκούν πολιτική επιρροή και επηρεάζουν παρασκηνιακά την πολιτική κατάσταση.

Θέματα:

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100 λέξεις.

Β1. Να μελετήσετε το κείμενο και να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:

α. « …η ομοιομορφία, η αμνησία, η βλακεία είναι οι μάστιγες της δημοκρατίας των μαζών»: να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το περιεχόμενο της παραπάνω διαπίστωσης.

β. Τι εννοεί ο Μπρυκνέρ με τη φράση: «Το σχολείο δεν υπόκειται σε κριτήρια κέρδους αλλά απόδοσης και διάδοσης γνώσεων».

Β2. Να πλαγιοτιτλοφορήσετε τις παραγράφους του κειμένου.

Β3. Να επισημάνετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της 3ης παραγράφου.

Β4. Να παραθέσετε έναν μονολεκτικό συνώνυμο όρο για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου: τελείωση, αλωθεί, ακατάπαυστα.

Γ. Ως τελειόφοιτοι, έχετε διαπιστώσει πως οι περισσότεροι μαθητές στις τελευταίες λυκειακές τάξεις αδιαφορούν για τα μαθήματα που δε θα τους φανούν «χρήσιμα» στις εξετάσεις. Στο πλαίσιο μιας σχολικής εκδήλωσης εκφωνείτε μια ομιλία, στην οποία διερευνάτε τις αιτίες και τις συνέπειες της χρησιμοθηρικής αντιμετώπισης της γνώσης από τους νέους και προτείνετε συγκεκριμένες λύσεις, ώστε η γνώση να μην αντιμετωπίζεται ωφελιμιστικά.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ "Διαπραγματευόμενοι την οροθετική γραμμή"

Α. Ο Μπρυκνέρ εξετάζει το θέμα της προστασίας θεσμών όπως το σχολείο από οποιαδήποτε συμφέροντα. Αρχικά αναφέρει ότι, παρά τις προσπάθειες ιδιωτών να εκμεταλλευτούν τις «αδυναμίες» του εκπαιδευτικού συστήματος, το σχολείο οφείλει να παραμείνει αποκλειστικά χώρος μόρφωσης. Επισημαίνει την αναγκαιότητα του εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης και της διατήρησης της δωρεάν παιδείας. Στη συνέχεια υπογραμμίζει πως η αξία του σχολείου έγκειται στη δημιουργία ολοκληρωμένων και όχι μονοδιάστατων προσωπικοτήτων και γι’ αυτό είναι επικριτέα η εμπορευματοποίησή του. Καταλήγοντας, τονίζει πως κάθε γενιά έχει την ευθύνη να διατηρήσει αλώβητους τους θεσμούς και τις αξίες της, γιατί έτσι προστατεύει την ίδια της τη ζωή. (98 λέξεις)

Β1. α. «Η ομοιομορφία, η αμνησία, η βλακεία είναι οι μάστιγες της δημοκρατίας των μαζών». Στη σύγχρονη εποχή που αλλάζει ριζικά η ανθρώπινη δραστηριότητα αναδομούνται και οι νόρμες συμπεριφοράς. Αυτές οι αλλαγές συχνά πυροδοτούνται από την έξαρση του φαινομένου της μαζοποίησης. Οι άνθρωποι, από ελεύθερα όντα, γίνονται μέλη μιας αγέλης που καθοδηγείται και κατευθύνεται από ένστικτο ή από αποφάσεις άλλων. Τα άτομα χάνουν την ατομικότητά τους και αποδέχονται τη φαλκίδευση της ατομικής τους ελευθερίας. Έτσι, γίνονται όλοι ίδιοι, ξεχνούν τα στοιχεία του εαυτού τους που τους καθιστούν οντότητες ξεχωριστές και ενεργούν απερίσκεπτα και άβουλα καθοδηγούμενοι από τις αποφάσεις και τις προτιμήσεις της μάζας.

β. «Το σχολείο δεν υπόκειται σε κριτήρια κέρδους αλλά απόδοσης και διάδοσης γνώσεων». Αυτό σημαίνει ότι όσοι εμπλέκονται στο θέμα της μόρφωσης –εκπαιδευτικοί και μαθητές– δε θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το σχολείο χρησιμοθηρικά. Από τη μία, οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να βλέπουν την εκπαίδευση ως έναν χώρο που τους αποφέρει κέρδη και να εργάζονται μηχανικά και χωρίς κανένα ενδιαφέρον δημιουργώντας μονοδιάστατους ανθρώπους, καθώς και να μην εκμεταλλεύονται προς όφελός τους τις «αδυναμίες» του εκπαιδευτικού συστήματος. Από την άλλη, οι μαθητές οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως το σχολείο είναι ένα εκκολαπτήριο ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και όχι ένας μηχανισμός κατασκευής μελλοντικών ειδικευμένων με σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά αναμφισβήτητη πνευματική μονομέρεια. Πρέπει να καταλάβουν πως το σχολείο προσφέρει και μεταδίδει γνώση για όλη τους τη ζωή και όχι μόνο τα εφόδια για την κοινωνικο-οικονομική τους επιτυχία.

Β2.

1η παράγραφος: Το σχολείο ως χώρος μόρφωσης και όχι ως επιχείρηση.

2η παράγραφος: Η αναγκαιότητα της προσφοράς δωρεάν γνώσης και ολοκλήρωσης του ατόμου μέσω του σχολείου.

3η παράγραφος: Η αξία του σχολείου έγκειται στην προσφορά γενικής παιδείας.

4η παράγραφος: Η προστασία του χώρου της εκπαίδευσης από ιδιωτικά συμφέροντα.

5η παράγραφος: Η ευθύνη της νέας γενιάς να διαφυλάξει την ποικιλομορφία της ζωής.

Β3. Θεματική περίοδος: «Για ποιο λόγο… αστροναύτης;».

Σχόλια – λεπτομέρειες-: «Επειδή, έτσι… σε τίποτα».

Περίοδος-κατακλείδα: «Εξ ου… ορισμένων ιδιωτών».

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης.

Β4. τελείωση = αρτίωση, αλωθεί = κυριευθεί, ακατάπαυστα = ασταμάτητα.

Γ. Ενδεικτικές απαντήσεις:

Α΄ ζητούμενο:

- Η εξειδίκευση και ο έντονος καταμερισμός της εργασίας στη σύγχρονη εποχή δημιουργούν την αντίληψη στους νέους πως το μόνο που χρειάζονται να αποκομίσουν από το σχολείο είναι οι γνώσεις που τους εξασφαλίζουν την επαγγελματική αποκατάσταση.

- Η παιδεία ακολουθεί το τεχνοκρατικό και υλιστικό πρότυπο και δημιουργεί από νωρίς μονοδιάστατους ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται παρά μόνο για την εξασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής επιτυχίας.

- Το ίδιο το εξεταστικό σύστημα έχει μετατραπεί σε ένα «κυνήγι» σωστών και λανθασμένων απαντήσεων και απομνημόνευσης-γεγονός που όχι μόνο κάνει τους νέους αδιάφορους απέναντι στη γενική παιδεία και μόρφωση, αλλά τους ωθεί να ακολουθήσουν πιστά αυτό, ώστε να μπορέσουν να πετύχουν στον μοναδικό τους πλέον στόχο, που είναι η εισαγωγή σε κάποια σχολή.

- Το εκπαιδευτικό σύστημα ευνοεί τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό και τη βαθμοθηρία και μετατρέπει τους μαθητές σε ανταγωνιστικά όντα, ανίκανα να αντιμετωπίσουν τη σύγχυση των αξιών και να οργανώσουν την κρίση και τη στάση ζωής τους.

- Το έντονο σχολικό πρόγραμμα και ο ρυθμός που επιβάλλει συχνά στερούν από τα παιδιά τη χαρά που προσφέρει η ανάγνωση ενός βιβλίου. Το παιδί και ο έφηβος που τρέχουν από το σχολείο στα ιδιαίτερα και έχουν να μελετήσουν και να κάνουν εργασίες στο σπίτι για την άλλη μέρα ζουν ένα κουραστικό σχολικό πρόγραμμα, το οποίο συνήθως εξισώνει την έννοια του βιβλίου με τη μελέτη και τη σκληρή δουλειά. Το αποτέλεσμα είναι να αποξενώνεται το παιδί από το βιβλίο και να επιδιώκει άλλες δραστηριότητες στον ελεύθερό του χρόνο. Αλλά και οι γονείς, από την πλευρά τους, μερικές φορές κάνουν το σφάλμα να εξισώνουν την ανάγνωση βιβλίων με την απόκτηση μιας συγκεκριμένης πληροφορίας ή ως μορφωτικό εφαλτήριο, με αποτέλεσμα να μην έχουν διδάξει στο παιδί τους τη χαρά της ανάγνωσης και την απόλαυση της εξερεύνησης του κόσμου των λέξεων και των ιδεών.

Β΄ ζητούμενο:

- Δημιουργούνται μονοδιάστατοι άνθρωποι, ανίκανοι να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε θέμα προκύπτει πλην αυτού στο οποίο έχουν ειδικευτεί.

- Οι μαθητές χάνουν τη χαρά της δημιουργίας και της απόκτησης χρήσιμων γνώσεων –πέραν αυτών που χρειάζονται για την επαγγελματική τους αποκατάσταση– και δε συνειδητοποιούν πως η ευκαιρία να τους παρέχονται δωρεάν ποικίλες γνώσεις ίσως να μην τους ξαναδοθεί ποτέ ξανά.

- Αδυνατούν να ανακαλύψουν κλίσεις και ταλέντα που ενδεχομένως έχουν σε τομείς διαφορετικούς αυτών στους οποίους επιλέγουν να αφοσιωθούν με στόχο την οικονομική τους επιτυχία.

- Οι μαθητές, μεγαλώνοντας με την αντίληψη πως το σχολείο τούς προετοιμάζει μόνο για την επαγγελματική τους αποκατάσταση, δεν αποκτούν βιώματα ανθρωπιάς και ηθικές αξίες αλλά γίνονται σκληρά, χωρίς ηθικές αξίες ανταγωνιστικά όντα.

- Περιορίζεται η κοινωνική αγωγή των μαθητών και δεν ολοκληρώνονται οι διαδικασίες κοινωνικοποίησής τους, καθώς είναι αδιάφοροι για τις απαιτήσεις, τους κανόνες και τις εμπειρίες του ευρύτερου συνόλου και απορροφούνται από τη συστηματική ενασχόληση με τα βασικά μαθήματα.

Γ΄ ζητούμενο:

- Είναι ανάγκη να καθιερωθεί ένα νέο σύστημα εισαγωγής σε Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. της χώρας ή να βελτιωθεί το υπάρχον, για να μπορέσει το σχολείο της μέσης εκπαίδευσης να παρέχει ουσιαστικές και γενικές γνώσεις που να καλύπτουν, αλλά και να ελκύουν, το ενδιαφέρον του μαθητή.

- Πρέπει να γίνει αναπροσαρμογή του παρόντος συστήματος αξιολόγησης και βαθμολόγησης.

- Να διδάσκονται σε περισσότερες διδακτικές ώρες και με μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους εκπαιδευτικούς μαθήματα όπως η κοινωνιολογία, η πληροφορική, η αισθητική αγωγή κτλ.

- Να επεκταθούν δραστηριότητες του σχολείου όπως οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, οι πολιτιστικές πρωτοβουλίες, οι φιλανθρωπικές γιορτές κτλ.

- Να ανανεωθούν και να εκσυγχρονιστούν τα σχολικά εγχειρίδια.

- Να καλλιεργείται μέσω των διδασκόντων το ανθρωπιστικό πρότυπο όχι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά, ώστε να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι το σχολείο δημιουργεί και πρέπει να δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες και όχι άρτιους υποψήφιους εργαζόμενους.

Πηγη: dimichri65.blogspot.com