Ενδοσχολική Βία – Σχολικές Ποινές (Έκθεση Γ’ Λυκείου)

Η απελπισία γενεσιουργός αιτία της ενδοσχολικής βίας 

Από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ) η σχολική βία στη χώρα μας περιλαμβάνει καταστροφές σχολικού εξοπλισμού, βανδαλισμούς, λεκτική και σωματική βία (ξυλοδαρμούς), εκφοβισμούς και αποκλεισμούς από τις παρέες. Στα αστικά κέντρα εμφανίζεται το μεγαλύτερο ποσοστό. Μαθητές με χαμηλή βαθμολογία εμπλέκονται περισσότερο σε παρόμοια περιστατικά, είτε ως θύτες είτε ως θύματα. Τα αγόρια είναι συχνότερα δράστες και θύματα σχολικού εκφοβισμού, με εξαίρεση τη περίπτωση σεξουαλικής προσβολής όπου θύματα είναι κυρίως τα κορίτσια.

Η σχολική βία ως βία «που εκφράζει αίτημα» χρειάζεται πάνω απ΄ όλα μία απάντηση ανοχής, διαλόγου, στήριξης και διαθεσιμότητας και όχι εύκολες ακυρωτικές λύσεις τύπου αποδιοπομπαίου τράγου. Στόχος του κάθε σχολείου και της εκπαίδευσης είναι η κοινωνικοποίηση των μαθητών και η ανάδειξη της ατομικότητας μέσα από τη συλλογικότητα, τη συνεργασία της ομάδας, την αποδοχή του διαφορετικού. Ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται, γιατί απλούστατα δεν έχει τεθεί ποτέ. Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να κάνει την αυτοκριτική του και να εκσυγχρονιστεί απαντώντας στην ανάγκη δημιουργίας ενός ομαδο-συνεργατικού συστήματος εκπαίδευσης όπου ο ρόλος του μαθητή θα μεταβληθεί από μία παθητική στάση ατομικής αποδοχής γνώσεων σε μία ενεργητική αναζήτηση και επεξεργασία γνώσεων, έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων σε ομαδική βάση.

Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα με την στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης οδηγεί στην τυποποίηση της γνώσης και στην αδυναμία να αναπτύξει ο μαθητής μία προσωπική σχέση με αυτή και μέσω αυτής με τους συμμαθητές του. Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους και τους οδηγεί σε σταδιακή συρρίκνωση της εικόνας εκτίμησης του εαυτού τους, σε αδυναμία να εκφράσουν τη ματαίωση και το θυμό τους. Η ανεπάρκεια και η κρίση του εκπαιδευτικού συστήματος οδηγεί σε διάφορα επεισόδια (βίαιες συμπεριφορές και συγκρούσεις) που αναδεικνύουν τις δυσκολίες κοινωνικοποίησης και ενσωμάτωσης των μαθητών. Έτσι, η σχολική βία αναγορεύεται σε αίτημα-πρόφαση-αντίδραση.

Το σχολικό περιβάλλον, για να αποκτήσει πρωτίστως σχέσεις συνοχής, αλληλεγγύης και ανθρωπισμού, πρέπει να εκπαιδεύει στα πλαίσια της ομάδας και όχι να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός εκπαιδευτικού μονόδρομου με στόχο την βαθμολογική αξιολόγηση του μαθητή από το δάσκαλο όπως γίνεται σήμερα. Ένα ομαδο-συνεργατικό σύστημα εκπαίδευσης αποβλέπει στο να κινητοποιήσει τον μαθητή με την ενεργητική ισότιμη συμμετοχή του στα πλαίσια της μαθητικής ομάδας με στόχο την κριτική επεξεργασία, κατανόηση, παρουσίαση και αφομοίωση της διδακτέας ύλης. Ο ρόλος του καθηγητή παραμένει το ίδιο αναγκαίος και σημαντικός καθώς κατευθύνει και συντονίζει τις μαθητικές ομάδες στα νέα τους καθήκοντα, αξιολογεί και εμπλουτίζει το έργο τους. Η ανάπτυξη δυναμικής στα πλαίσια μιας σχολικής ομάδας απαντά στις πρωταρχικές και επιτακτικές ανάγκες των νέων για επικοινωνία, αυτοπραγμάτωση, δημιουργική έκφραση και αυτοαξιολόγηση.

Ασφαλώς, η βία των μαθητών και των νέων έχει πολλές αιτίες πέραν της μονοδιάστατης σχολικής φίμωσης/ντρεσαρίσματος που υφίστανται. Παράγοντες όπως η οικογενειακή αποξένωση, η στέρηση σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι απρόσωπες σχέσεις γειτονίας, το έλλειμμα φυσικού και κοινωνικού ζωτικού χώρου, η αλλοτρίωση και παθητικοποίηση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, της τηλεόρασης και των Η/Υ, η μαζική προβολή και η ηρωοποίηση της βίας, η αύξηση της φτώχειας, της εγκληματικότητας και του κοινωνικού ρατσισμού αποτελούν μερικές από τις βασικότερες αιτίες της νεανικής και σχολικής βίας. Όμως, το σχολείο είναι το βασικό εργαστήρι διάπλασης των νέων ανθρώπων και το ουσιαστικότερο μέσο παρέμβασης που διαθέτει η κοινωνία για την ισορροπημένη και υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξή τους. Εάν δεν αξιοποιηθεί σωστά ο εργαλειακός του χαρακτήρας-κλειδί, τότε η νεολαία και η κοινωνία δεν θα μπορέσουν να αναπτύξουν αντιστάσεις στην κλιμακούμενη βία.

Άρθρο της Μίτσης Σχοινά, κλινικής ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η αρθρογράφος μελετά το πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας . Υποστηρίζει πως μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρει το εκπαιδευτικό σύστημα, που εξαιτίας της ανεπάρκειάς του αδυνατεί να επιτύχει την κοινωνικοποίηση και ολοκλήρωση των νέων. Το υπάρχον σύστημα καταδικάζει το μαθητή στη μονομέρεια, στη χαμηλή αυτοεκτίμηση και συναισθηματική καταπίεση, οδηγώντας τον στη βίαιη αντίδραση. Για την άμβλυνση του προβλήματος κρίνει αναγκαίο τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό του συστήματος, βάση του οποίου πρέπει να αποτελέσει η συνεργασία και αλληλεγγύη μαθητή- δασκάλου. Ο τελευταίος καλείται να αναλάβει το ρόλο του συντονιστή στοχεύοντας στην αυτοπραγμάτωση του νέου. Τέλος, εστιάζει και σε αίτια που εντοπίζονται στο χώρο της οικογένειας και στην κοινωνία, προβάλλοντας ως επιτακτική την ανάγκη παρέμβασης του σχολείου για το θωρακισμό των νέων.

Β.Παραγωγή λόγου:

«Με αφορμή την ανάρμοστη συμπεριφορά που επέδειξαν κάποιοι μαθητές του σχολείου σας και την τιμωρία που τους επιβλήθηκε, διοργανώνεται από το σύλλογο διδασκόντων συζήτηση στην αίθουσα εκδηλώσεων με θέμα την αναγκαιότητα ύπαρξης και επιβολής ποινών στο χώρο του σχολείου, προκείμενου να διασφαλιστεί η ομαλή του λειτουργία. Ως εκπρόσωπος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου να καταθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με το ρόλο και την αποτελεσματικότητα των σχολικών ποινών».

Επικοινωνιακό πλαίσιο: πρόκειται για εισήγηση επομένως απαιτείται προσφώνηση και αποφώνηση του ακροατηρίου.

 Δεδομένα: «Με αφορμή την ανάρμοστη συμπεριφορά... να διασφαλιστεί η ομαλή του λειτουργία».

Ζητούμενα: Ο ρόλος και η αποτελεσματικότητα των σχολικών ποινών.

Ρόλος σχολικών ποινών.

Η ύπαρξη και η επιβολή ποινών κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του σχολείου.
Το σχολείο, όπως και κάθε κοινωνικό σύνολο διέπεται από κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά των μελών του και προβλέπει ποινές για όσους δε συμμορφώνονται σε αυτούς. Στόχος της ποινής είναι να θέτει όρια, να εθίζει τους μαθητές στο σεβασμό των κανόνων που ισχύουν και να συμπεριφέρονται υπεύθυνα και ώριμα. Με την πειθαρχία αποτρέπεται η ανάρμοστη συμπεριφορά και διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία της σχολικής κοινότητας. Η πειθαρχία είναι απαραίτητο στοιχείο μέσα στη σχολική τάξη ώστε να διασφαλιστεί η μαθησιακή ατμόσφαιρα που είναι απαραίτητη για τη διδασκαλία κα τη μάθηση αλλά και γενικότερα έξω από την τάξη στη σχολική ζωή. Σχετίζεται άμεσα με το έργο της αγωγής, με την κοινωνικοποίηση των μαθητών και την εσωτερίκευση από αυτούς αρχών και αξιών που θα τους βοηθήσουν να συγκροτήσουν την προσωπικότητά τους, να αποκρυσταλλώσουν ηθικά κριτήρια και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο ομαλά και δημιουργικά.

Ωστόσο οι ποινές δεν πρέπει να αποτελούν την εύκολη λύση.

Συχνά, η ανάρμοστη συμπεριφορά των μαθητών ωφελείται σε βαθύτερα αίτια τα οποία είναι μάταιο να επιχειρούμε να τα αντιμετωπίσουμε με την επιβολή κυρώσεων. Η προβληματική επικοινωνία μεταξύ γονέων παιδιών αλλά και εκπαιδευτικών μαθητών, οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, η έλλειψη ενδιαφέροντος για το μάθημα, η απουσία συνεργατικού κλίματος μέσα στη σχολική τάξη είναι μερικοί από τους λόγους που ωθούν τους μαθητές στην εκδήλωση αρνητικής συμπεριφοράς.

Οι φορείς της εκπαίδευσης έχουν χρέος να αντιμετωπίσουν τους παράγοντες που ευθύνονται για την αρνητική συμπεριφορά με άλλα μέσα και όχι με την επιβολή κάποιας ποινής. Αντί για τον εκφοβισμό είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται ο διάλογος, να γίνεται αναφορά στις επιπτώσεις που θα έχει η ανάρμοστη συμπεριφορά στο μαθητή, να παρέχονται δυνατότητες δημιουργικής έκφρασης των μαθητών και φυσικά να είναι εφικτή η στελέχωση της εκπαίδευσης με ειδικούς επιστήμονες.

Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι η συχνή επιβολή κυρώσεων εκλαμβάνεται από τους μαθητές ως αδικία ή απόρριψη, επιφέροντας έτσι αποτελέσματα αντίθετα από τα αναμενόμενα.

Προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότητα των ποινών.

Η επιβολή ποινών εγκυμονεί κινδύνους. Ενδεχομένως να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα και να καταστρέψει τις καλές διαπροσωπικές σχέσεις εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων.

Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαίο να χρησιμοποιούνται ως έσχατη λύση.

Όταν ο εκπαιδευτικός βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να επιβάλει κάποια ποινή, είναι σκόπιμο να τηρούνται κάποιες βασικές αρχές:

Οι ποινές που προβλέπονται για τους μαθητές που παραβιάζουν κανόνες θα πρέπει να είναι ανάλογες των πράξεων και της εν γένει συμπεριφοράς τους. Θετικό είναι να επιβάλλονται εφόσον έχουν προηγηθεί συστάσεις και προειδοποιήσεις.

Είναι ανεπίτρεπτο να επιβάλλονται κυρώσεις χωρίς προηγουμένως να έχει αναλυθεί ο σκοπός της επιβολής τους, χωρίς διάλογο ανάμεσα σε όσους εμπλέκονται και χωρίς παράλληλα παιδαγωγικά μέτρα, προκειμένου να αποτραπεί η επανάληψη της παράβασης.

Οι προβλεπόμενες ποινές δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέσα εκφοβισμού αλλά ως συμφωνημένες συνέπειες μέσω του κανονισμού που επιβάλλονται, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του σχολείου.

Ιδιαίτερα σημαντικό για τους μαθητές είναι η επιβολή ποινών να μη συνδυάζεται με την προσβολή της αξιοπρέπειάς τους. Οι επιπλήξεις είναι σκόπιμο να γίνονται αρχικά κατ' ιδίαν και στη συνέχεια, εφόσον δεν υπάρχει συμμόρφωση, δημόσια, πάντοτε όμως με σεβασμό στην προσωπικότητα των μαθητών.

Η εφαρμογή των ποινών δεν πρέπει με κανένα τρόπο να συμβάλει στη δημιουργία ενός αυταρχικού σχολείου που αγνοεί την ψυχολογία της εφηβείας και βασίζεται σε απλές σωφρονιστικές τιμωρητικές πρακτικές. Εκείνο που έχουμε ανάγκη είναι ένα σχολείο που θα αγωνίζεται αδιάλειπτα για την ανάπτυξη στους έφηβους μαθητές μιας αυτόνομης εσωτερικής ηθικής, μιας ηθικής προσωπικών αξιών που θα τους βοηθήσει σε όλα τα επίπεδα της ζωής τους να είναι ολοκληρωμένες πνευματικές προσωπικότητες με ισχυρές αντιστάσεις στις κάθε είδους βλαπτικές συμπεριφορές.

 πηγή: Παλμός του Αιγαίου