ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».

Ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία, ακόμη και χωρίς τη θεμιτή, επιτέλους, από πολλές απόψεις, επιθυμία της υστεροφημίας, υπήρξε, για πολλούς αιώνες, ένα θαυμάσιο ιδανικό, που οι προγενέστεροι το επρόβαλλαν στους μεταγενέστερους. Ακόμη τότε η «ανθρωπιά», μολονότι δεν έπαυε να είναι κοινή απαίτηση, δεν είχε καταντήσει κοινόχρηστος όρος. Ήταν η σπάνια, η υψηλή παρουσία, όπου μόνο μερικές εκλεκτές φύσεις κατόρθωναν να φτάσουν. Και ακόμη, μια καθημερινή άσκηση που ο καθένας την επιθυμούσε για τον εαυτό του, θεωρώντας την αυτονόητο χρέος του, χωρίς να συλλογίζεται ότι θα μπορούσε και διαφορετικά να την αξιοποιήσει.

Το γεγονός ότι η απαίτηση της «ανθρωπιάς» έχει γίνει κοινός τόπος σήμερα δεν είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Δείχνει πως η οικουμενική ψυχή αισθάνεται βαθύτερα την ταλαιπωρία του ανθρώπου και αναζητεί διέξοδο.

Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει. Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.

Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται,  αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγμα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.

Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί   παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά  ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους

«ανθρώπους» να παρουσιάσει.

I.Μ.Παναγιωτόπουλος, Ο Σύγχρονος Άνθρωπος.

Οι Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 1988. 18η έκδοση (Διασκευή).

A1.    Να  γράψε τ ε  στο  τε τράδ ιό  σας  την  πε ρίλη ψη  του  κειμένου  που  σας  δόθηκε

(100-120  λέξε ις ).

Μονάδ ε ς  25

Β 1.    Να αναπτύξετε σε μία παρά γραφο 100 έως 120 λέξ εων το π εριεχ όμεν ο του αποσπάσματος που ακολουθεί : «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν  αφήνει  τόπο  για  ευγενικά  αισθήματα.  Κάτι  περισσότερο:  τα  ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.».

Μονάδ ε ς  10

Β 2.    α )  Να   βρε ί τε   δύο   τρόπους   αν άπτυ ξη ς   στην   πρώτ η   πα ρά γρα φ ο   του κειμένου ( Η «ανθρωπιά» …  «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδ ε ς 6

β )  Ποια νοη μ ατική σύνδεση εκφ ρ ά ζ ουν οι δ ι αρθ ρ ωτικές λέ ξε ις :

έτ σ ι ( στην τέτα ρτη πα ρά γραφ ο )

                ωστόσο  ( στην  έκτη  πα ρά γραφ ο ).

Μονάδ ε ς 4

Β 4.    α )  Να    αιτιολογήσετε    τη    χρήση    των    εισ α γω γικών    στ ι ς    παρακ ά τω περιπτώσ εις :

«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής»  ( στην πρώ τ η πα ρά γραφ ο )

«Ερυθρού Σταυρού»  ( στην  πρώτη  παράγραφο ).

Μονάδ ε ς 2

β )  Να εντο πίσετε στο κείμενο τρ ει ς εκφράσεις με μεταφο ρική σημασία .

Μονάδ ε ς 3

Γ 1.    Σε άρθρο σα ς, που θα δημοσιευτ εί σε τοπική εφημερίδα , να αναφερθείτε σε φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλ λει μμα ανθρωπιάς στ ην επ οχ ή μας, αλλά και  σε  δραστ ηριότ ητες ,  ατομικές  και  συλλογικές,  που  αποσκοπούν  στ ο ν περιορι σμό αυτού του ελλ είμματος ( 500-600 λέξεις).

Μονάδ ε ς  40

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Α.  Το κείμενο αναφέρεται στην ανθρωπιά. (Θέμα του κειμένου) Αρχικά, σημειώνεται ότι η ανθρωπιά είναι μια έννοια ευρέως διαδεδομένη στην σύγχρονη εποχή και σημαίνει την θλίψη για τα προβλήματα των συνανθρώπων. (1η) Στην συνέχεια, επισημαίνεται ότι ο ανθρωπιστής είναι άνθρωπος ανιδιοτελής, αλλά σε προηγούμενες περιόδους δεν ήταν διαδεδομένη η αξία του. (2η) Επιπροσθέτως, τονίζεται ότι η διάδοσή της στην σύγχρονη εποχή δηλώνει την ύπαρξη ενός παγκόσμιου πνεύματος συμπάθειας. (3η) Ωστόσο, η ανθρωπιά έχει παραποιηθεί σε μεγάλο βαθμό  την σύγχρονη εποχή (4η) διότι επικρατεί η πλεονεξία. (5η) Τέλος, υπογραμμίζεται ότι η ανθρωπιά συνδέεται με την θέληση, την πράξη, την ανεκτικότητα και την ενεργητικότητα.

Α

Το κείµενο πραγµατεύεται τη σηµασία που δίνουµε στον όρο ανθρωπιά στην εποχή µας .Αρχικά επισηµαίνεται η διαφοροποίηση µεταξύ του ανθρωπιστή ως ενός ανθρώπου που έκανε ευεργεσίες και του απλού αλληλέγγυου ανθρώπου που βοηθά τον συνάνθρωπο .Συγκρίνεται επιπλέον το περιεχόµενο του  υψηλού      ανθρωπιστικού  ιδανικού    στο  παρελθόν  µε το  σύγχρονο  κοινό  κι επιτακτικό αίτηµα για ανθρωπιά ,καταδεικνύοντας έτσι την αναγκαιότητα για διέξοδο   από τα σηµερινά προβλήµατα. Ωστόσο   η λέξη ανθρωπιά   υφίσταται παραποιήσεις µε αποτέλεσµα ο καθένας µας να εννοεί διαφορετικά πράγµατα µε αυτή. Αυτή  η σηµασιολογική φθορά της λέξης σχετίζεται µε την απουσία   της ανάλογης συµπεριφοράς και της επικράτησης του ατοµικισµού. Τελικά όµως η ανθρωπιά είναι πρωτίστως θέληση για κατανόηση του άλλου, είναι απάρνηση του

ατοµικού συµφέροντος και προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια.

Β1. Να αναπτύξετε σε µία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόµενο του αποσπάσµατος που  ακολουθεί:  «Η  ανθρώπινη  λαιµαργία, η  δίψα  της  ευζωίας  δεν  αφήνει  τόπο  για  ευγενικά αισθήµατα.    Κάτι    περισσότερο:    τα    ευγενικά    αισθήµατα    θεωρούνται    ξεπερασµένα.». Μονάδες 10

«Η ανθρώπινη λαιµαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήµατα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήµατα θεωρούνται ξεπερασµένα.». Αποτελεί γεγονός πως οι προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου περιστρέφονται γύρω από το κυνήγι της υλικής ευδαιµονίας και των χρηµάτων. Στην προσπάθειά του αυτή, ο άνθρωπος συχνά χρησιµοποιεί ως

µέσο τον συνάνθρωπο. Η αγένεια τείνει να «νοµιµοποιηθεί» στις συνειδήσεις» των ανθρώπων και

οι ευγενικές συµπεριφορές αντιµετωπίζονται µε καχυποψία και δυσπιστία. Την ίδια στιγµή, οι επιθυµίες του, µοιάζουν µε κατάλογο χωρίς τέλος. Βέβαια, υπάρχουν και εκείνοι που «φροντίζουν» προκειµένου οι πλασµατικές ανάγκες του να µην έχουν τέλος, ωστόσο, σίγουρα τα πράγµατα θα ήταν πολύ διαφορετικά, εάν ήταν φορέας ανθρωπιστικής παιδείας. Το ήθος, οι αξίες και τα ιδανικά, θα τον καθοδηγούσαν και θα συνέβαλλαν στη διαµόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων βασισµένων στην ειλικρίνεια, τον σεβασµό και την ευγένεια.

Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειµένου (Η «ανθρωπιά»

…    «εν    πολέµω    και    εν    ειρήνη»)    και    να    δικαιολογήσετε    την    απάντησή    σας.

Μονάδες 6

Ο συγγραφέας στη πρώτη παράγραφο του κειµένου, χρησιµοποιεί συνδυασµό µεθόδων ανάπτυξης.

Χρησιµοποιεί τον ορισµό και τα παραδείγµατα.

Αρχικά ορίζει την «ανθρωπιά» (Και µε την «ανθρωπιά» εννοούµε… του κάθε ανθρώπου.»

Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»

Γένος της έννοιας: «συµπόνια», «συµµετοχή».

Ειδοποιοός διαφορά: «µε τον έναν… κάθε ανθρώπου»

Στη  συνέχεια  µας  παραθέτει  µε  τη  µορφή  παραδείγµατος,  τη  περίπτωση  του  ιδρυτή  του

«Ερυθρού Σταυρού» που διευκρινίζει τι θα πει ανθρωπιά («Ο Ντυνάν, για παράδειγµα… και εν

ειρήνη.»)

Ενδεικτικές λέξεις/φράσεις που βοηθούν στον εντοπισµό των µεθόδων, είναι για τον ορισµό το

ρήµα «εννοούµε», ενώ για τα παραδείγµατα η φράση «για παράδειγµα».

β) Ποια νοηµατική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις:

Πρόκειται για διαρθρωτικές λέξεις, οι οποίες συµβάλλουν στη συνοχή του κειµένου.

έτσι (στην τέταρτη παράγραφο): Αποτέλεσµα – συµπέρασµα.

ωστόσο (στην έκτη παράγραφο). Αντίθεση.

Μονάδες 4

Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

αναλίσκεται: εξαντλείται, στερεύει.

οικουµενική: παγκόσµια, καθολική. διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, παραποιήσεις. ολωσδιόλου: πλήρως, εντελώς.

ευζωίας: ευηµερίας, καλοζωίας.

Μονάδες 5

β) Να γράψετε ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

κοινόχρηστος: ιδιωτικός, προσωπικός.

συµµετοχή: αποχή

αυτοακυρώνεται: αυτοεπιβεβαιώνεται, επικυρώνεται.

γνώση: άγνοια, αδαηµοσύνη. αδιάκοπης: ασυνεχούς, διακοπτόµενης. Μονάδες 5

Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:

«αυτός είναι µεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο)

«Ερυθρού Σταυρού» (στην πρώτη παράγραφο).

Μονάδες 2

Τα εισαγωγικά στη πρώτη περίπτωση («αυτός είναι µεγάλος ανθρωπιστής») χρησιµοποιούνται για να µεταφέρουν αυτούσια τα λεγόµενα ενός τρίτου προσώπου. Στη δεύτερη περίπτωση, η φράση

«Ερυθρός Σταυρός» τοποθετείται σε εισαγωγικά γιατί αποτελεί όνοµα-επωνυµία οργανισµού.

β) Να εντοπίσετε στο κείµενο τρεις εκφράσεις µε µεταφορική σηµασία.

«αναζητεί διέξοδο» (στη τρίτη παράγραφο).

«αποστεώνεται» (στη πέµπτη παράγραφο).

«ακτινοβολεί παντού» (στην έκτη παράγραφο).

Μονάδες 3

Γ. Το επικοινωνιακό πλαίσιο της έκθεσης είναι το άρθρο σε τοπική εφηµερίδα. Εκτός από τον απαραίτητο τίτλο, θετική θεωρείται η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, καθώς ο συντάκτης απευθύνεται στην τοπική κοινωνία στην οποία ανήκει. Ενδεχοµένως και η χρήση µε φειδώ των ερωτήσεων µε σκοπό τον προβληµατισµό των αναγνωστών προσιδιάζει σε ένα κείµενο τέτοιου είδους.

Ενδεικτικός τίτλος: «(Απ)ανθρωπιά στις µέρες µας»

Ενδεικτικός πρόλογος

Το µοντέλο της σύγχρονης εποχής θεωρεί πρώτιστη αξία την ατοµική καλοπέραση και ευζωία. Έτσι οι κάτοικοι των δυτικών κοινωνιών ασχολούνται µε την προσωπική τους ευχαρίστηση, χωρίς να αντιλαµβάνονται τις επιπτώσεις της συµπεριφοράς αυτής σε διεθνές, κρατικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Ακόµα και σήµερα, δηλαδή, στην εποχή που η χώρα µας διανύει µια από τις πιο δύσκολες στιγµές της, είναι φανερό το έλλειµµα ανθρωπιάς.

Φαινόµενα που αποδεικνύουν το έλλειµµα ανθρωπιάς (αναφέρονται ενδεικτικά θεµατικές ενότητες µε τις οποίες θα µπορούσε να ασχοληθεί  ο υποψήφιος)

Δεν µπορούµε να ισχυριστούµε πως τα ανθρωπιστικά ιδεώδη στην εποχή µας βρίσκονται σε

ικανοποιητικό επίπεδο. Η καθηµερινή πραγµατικότητα επιβεβαιώνει ότι διέρχονται βαθιά κρίση.

Επισηµαίνουµε καταστάσεις και γεγονότα της εποχής µας που επαληθεύουν την άποψη αυτή.

•     Κύριο µέληµα του ατόµου είναι το υλικό κέρδος, ο υλικός ευδαιµονισµός. Η καταναλωτική

µανία δεν αφήνει πολλά περιθώρια ανθρωπιάς. Οι άνθρωποι εκµεταλλεύονται τους συνανθρώπους

τους και για να κερδίσουν υιοθετώντας την απάνθρωπη αντίληψη: «ο θάνατός σου η ζωή µου».

•     Οι    διαπροσωπικές    σχέσεις    κατάντησαν    υπολογιστική    προσέγγιση•    αποβλέπουν

αποκλειστικά και µόνο στο υλικό συµφέρον. Το χαµόγελο της καλόβουλης διάθεσης αντιµετωπίζεται µε καχυποψία• η αυθόρµητη προσέγγιση αποτελεί είδος «εν ανεπαρκεία»• το ξάνοιγµα της καρδιάς θεωρείται επικίνδυνη επιπολαιότητα. Η έννοια «φιλία» έχει χάσει σε πολύ

µεγάλο βαθµό το εννοιολογικό της περιεχόµενο.

•     Οι  ηθικές  αξίες  υφίστανται  την  πιο  σκληρή  δοκιµασία. Αρετές,  όπως  η  ειλικρίνεια,  η συνέπεια, η αντικειµενικότητα, η δίκαιη στάση απέναντι στους συνανθρώπους µας, η ανιδιοτέλεια, η ζεστή καρδιά ηχούν παράταιρα στην εποχή µας. Ο άνθρωπος έγινε εγωιστής, ατοµιστής, σκληρός και αδιάφορος για το συνάνθρωπο. Μένει ασυγκίνητος από τον πόνο του διπλανού του, δεν τον εγγίζει το δράµα του και κωφεύει στις παρακλήσεις του.

•     Η  µοναξιά, η  εσωστρέφεια  και  η  αποµόνωση. Το  άγχος  της  αβεβαιότητας  δηµιουργεί

φοβερά ψυχικά αδιέξοδα. Ο άνθρωπος δε βρίσκεται κοντά στο συνάνθρωπο, για να τον βοηθήσει στο ξεπέρασµα των δυσκολιών του.

•     Οι οίκοι ευγηρίας πολλαπλασιάζονται µε ταχύτατους ρυθµούς. Η οικογένεια περνά κρίση και δεν µπορεί να µιλά κανείς για οικογενειακή θαλπωρή. Πολλοί νέοι δεν αντιµετωπίζουν τους

ηλικιωµένους µε σεβασµό και δεν αναγνωρίζουν την προσφορά τους. Όταν καταστούν ανίκανοι για εργασία, τους στοιβάζουν σε οίκους ευγηρίας, για να απαλλαγούν από τη φροντίδα που επιβάλλει η

ηλικία τους.

•     Η τεχνολογία µεταβάλλει τον άνθρωπο σε εξάρτηµά της. Η ανισοµερής ανάπτυξη του

τεχνικού και ηθικοπνευµατικού πολιτισµού αποπροσωποποίησε τον άνθρωπο. Η ειδίκευση τον αλλοτρίωσε, τον απευαισθητοποίησε, τον µετέβαλε σε µια απλή εξειδικευµένη παραγωγική µονάδα που «γνωρίζει τα πάντα για το τίποτα». Ο στοχασµός και ο ευρύτερος προβληµατισµός για τον άνθρωπο είναι έννοιες ασύµβατες µε την σηµερινή νοοτροπία του ανθρώπου.

•     Η αποστασιοποίηση του ανθρώπου από την προσπάθεια για επίλυση των κοινωνικών και πολιτικών προβληµάτων. Οι άνθρωποι σε µεγάλο ποσοστό έγιναν καιροσκόποι. Δε θεωρούν υποχρέωση και καθήκον τους τη συµµετοχή στο κοινωνικο-πολιτικό «γίγνεσθαι», αλλά την έχουν συνδυάσει  µε το  αν  τους  αποφέρει  υλικό  κέρδος.  Στη  νοοτροπία,  βέβαια,  αυτή  των  πολιτών συµβάλλουν ουσιαστικά και οι κοινωνικές αδικίες, η αναξιοκρατία, η πολιτική υποκρισία και ο πολιτικός αµοραλισµός.

•     Η  όξυνση  των  φαινοµένων  κοινωνικής  παθογένειας:  βία,  έγκληµα,  περιθωριοποίηση,

αναρχία, φανατισµός.

•     Τα ανθρώπινα δικαιώµατα παραβιάζονται σε πολλά κράτη του πλανήτη µας. Τυραννικά καθεστώτα φυλακίζουν αντιφρονούντες και τα σκληρά βασανιστήρια βρίσκονται σε ηµερήσια διάταξη.

•     Πολεµικές συγκρούσεις παρατηρούνται σε πολλά σηµεία του πλανήτη µας. Τα οικονοµικά

συµφέροντα και η δηµιουργία σφαιρών επιρροής οδηγούν σε αιµατηρές συρράξεις και ο άνθρωπος κατάντησε ασήµαντη ύπαρξη.

•     Ο  κοινωνικός  και  φυλετικός  ρατσισµός  είναι  εµφανέστατος  στην  εποχή  µας.  Οµάδες ατόµων δεν γίνονται αποδεκτές, περιθωριοποιούνται και αποµονώνονται. Το χρώµα, η θρησκεία

και η καταγωγή αποτελούν ακόµη στην εποχή µας κριτήρια για εκµετάλλευση, παραγκωνισµό και καταπίεση πολλών ατόµων.

•     Η   απόσταση   που   χωρίζει   τα   άτοµα   των   αναπτυγµένων   χωρών   από   εκείνα   των υπανάπτυκτων. Υπάρχουν ανεπίτρεπτες οικονοµικές ανισότητες στον κόσµο. Στις υπανάπτυκτες

χώρες αγωνιούν οι γονείς να βρουν τρόπους να αυξήσουν τις θερµίδες των παιδιών τους, ενώ στις αναπτυγµένες παρατηρείται ακριβώς η αντίθετη αγωνία, πώς δηλαδή θα χάσουν οι νέοι τις θερµίδες που απέκτησαν από την καταναλωτική τους βουλιµία.

•     Τα τεράστια, επίσης, κονδύλια που διατίθενται για εξοπλισµούς φανερώνουν την αναλγησία

των αναπτυγµένων χωρών απέναντι στους ανθρώπους του τρίτου κόσµου.

•     Δηµιουργούνται  οικολογικά  προβλήµατα,  εξαιτίας  της  απληστίας  του  ανθρώπου.  Η

θεοποίηση του κέρδους οδήγησε στην υπερεκµετάλλευση και στο βιασµό της φύσης. Ο άνθρωπος

µε  σύµµαχο  την  τεχνολογία  προχωρά  ακάθεκτος  στην  «αφαίµαξη»  όλο  και  περισσότερων

στοιχείων από τη φύση, που η αναπλήρωσή τους θεωρείται αδύνατη. Η ενέργεια αυτή θεωρείται και ανήθικη, γιατί στρέφεται ενάντια στη ζωή του ανθρώπου, που κανείς δεν δικαιούται να τη θέσει σε κίνδυνο. Ο άνθρωπος της εποχής µας δεν συνειδητοποίησε ότι δεν κλη¬ρονοµήσαµε τη γη από τους προγόνους µας, αλλά τη δανειστήκαµε από τους απογόνους µας.

•     Η έλλειψη ανθρωπιάς φαίνεται ακόµη και στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Οι ειδήσεις για τη δυστυχία του κόσµου παρουσιάζονται στο κοινό µε αναισθησία και κυνικότητα. Κάθε φορά που παρακολουθούµε τα δελτία ειδήσεων, παρελαύνουν µπροστά µας εικόνες διαµελισµένων συνανθρώπων µας, σκηνές φόνου και, γενικότερα, εικόνες ανείπωτης φρίκης. Όλα αυτά παρουσιά- ζονται µε εκπληκτική άνεση και πολλές φορές µε ψυχρό τρόπο από µερικούς δηµοσιογράφους, οι οποίοι µέσα από την παρουσίαση της φρίκης επιδιώκουν την προβολή τους. Τι άλλο φανερώνουν αυτά παρά αναισθησία και απανθρωπιά;

Ενδεικτική µεταβατική παράγραφος

Τα φαινόµενα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη συµµετοχής και δραστηριοποίησης των πολιτών

κάθε κοινότητας και δήµου. Καθένας από εµάς δύναται να λάβει δράση ούτως ώστε να αντιµετωπιστεί το έλλειµµα ανθρωπιάς τόσο σε ατοµικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Δραστηριότητες ατοµικές και συλλογικές που αποσκοπούν στον περιορισµό του ελλείµµατος ανρθωπιάς

Επισηµαίνουµε  τους  κυριότερους  παράγοντες,  που  µπορούν  να  ευαισθητο¬ποιήσουν  τους

ανθρώπους σχετικά µε τα ανθρωπιστικά ιδανικά και να τους πα¬ρακινήσουν για την υλοποίησή τους.

•     Η οικογένεια. Ο ηθικοπλαστικός ρόλος της οικογένειας είναι αναµφισβήτητος. Οι πρώτες εγγραφές  ευαισθησίας  στα  νεαρά  άτοµα  γίνονται  στο  οικογε¬νειακό  περιβάλλον.  Οφείλει,

εποµένως, η αγωγή να αποβλέπει στην ευαισθητο¬ποίηση απέναντι στο συνάνθρωπο και στη συνειδητοποίηση ότι: «ο άνθρωπος µπορεί να γίνει για τον άνθρωπο θεός».

•     Η Παιδεία. Να έχει ανθρωποκεντρικό περιεχόµενο. Να µη στοχεύει µόνο στον παραγωγικό άνθρωπο, γιατί η αντίληψη αυτή οδηγεί στο να εξειδικεύεται το άτοµο, πριν ακόµη ολοκληρωθεί

ως προσωπικότητα. Η ισόρροπη, επίσης, ανάπτυξη του τεχνικού και του ηθικοπνευµατικού πολιτισµού αποτελεί αναγκαιότητα, γιατί µόνο µε τον τρόπο αυτό θα περιοριστεί η µηχανοκρατία

και θα µείνουν περιθώρια να βρει ο άνθρωπος τον εαυτό του, την ευαισθησία και την ανθρωπιά του.

•     Ο επαναπροσδιορισµός αξιών. Οι άνθρωποι πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους. Το κέρδος να µη θεωρείται αυτοσκοπός, ιδεολογία, κύριο µέληµα, µοναδική επιδίωξη. Μόνο

τότε ο άνθρωπος θα αποβάλει την απληστία, την καταναλωτική µανία, την εκµετάλλευση και θα θεσπίσει το µέτρο ως τρόπο ζωής. Θα του δοθεί ακόµη η ευκαιρία να ασκήσει αυτοκριτική, να δει

καλύτερα τον προορισµό του, να ευαισθητοποιηθεί και να γίνει συνάνθρωπος. Ίσως τότε αρετές,

όπως η αγάπη, ο αλτρουισµός, η ειλικρίνεια, η συµπαράσταση, η ανιδιοτέλεια, δε θα αποτελούν πια

φραστικά πυροτεχνήµατα, αλλά θα γίνονται πράξη στην καθηµερινή µας ζωή.

•     Η προώθηση των αναγκαίων όρων της κοινωνικής ζωής. Το άτοµο να µάθει να διαλέγεται,

να συνεργάζεται, να αναγνωρίζει την προσφορά των συνανθρώπων του, να νιώθει και να κατανοεί τις ανάγκες των άλλων, να αποβάλει τον εγωισµό, τον ατοµισµό και να αισθάνεται µέλος του κοινωνικού συνόλου. Με τις πιο πάνω αρετές θα διαµορφώσει υγιή κοινωνική συνείδηση και θα ευαισθητοποιείται σε θέµατα ανθρωπιάς.

•     Να θεσπιστούν δηµοκρατικοί τρόποι διακυβέρνησης, έτσι ώστε να επικρατεί αξιοκρατία, ισονοµία και να κατοχυρώνονται τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Τα άτοµα ζώντας σε µια ευνοµούµενη πολιτεία εθίζονται σ’ έναν ανθρώπινο τρόπο συµπεριφοράς και συνεργασίας.

•     Να ευαισθητοποιηθούν τα άτοµα σε θέµατα ειρήνης, µέσω των ειρηνιστικών και άλλων οργανώσεων, γιατί µόνο έτσι θα ασκηθούν πιέσεις, για να επιτευχθεί η ειρηνική συµβίωση των λαών.

•     Το άτοµο να συνειδητοποιήσει πως είναι πολίτης του κόσµου. Η συνειδητοποίηση της

αντίληψης αυτής θα το καταστήσει ενεργό πολίτη, που θα αγωνίζεται, για να απαλύνει τον πόνο των δεινοπαθούντων συνανθρώπων του.

•    Τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης µπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στην προσπάθεια προώθησης των ανθρωπιστικών ιδανικών. Με την προβαλλόµενη θεµατογραφία τους έχουν τη

δυνατότητα  να   διαµορφώσουν  στους   θεατές,  ακροατές   ή  αναγνώστες   τους   ανθρωπιστική συνείδηση. Αν δεν αποβλέπουν µόνο στο κέρδος και στον εντυπωσιασµό, µπορούν να αποτελέσουν

σχολείο που θα καλλιεργεί το ανθρωπιστικό ιδεώδες και µέσω αυτών είναι δυνατόν να υποδεικνύονται οι προσφορότεροι τρόποι, για να γίνονται οι άνθρωποι συνάνθρωποι.

•     Οι  πνευµατικοί  άνθρωποι  έχουν  τη  δυνατότητα  µε  τα  έργα  τους  να  διοχετεύουν ανθρωπιστικές αξίες και να προβάλλουν ιδανικά. Για να θεωρούνται άξιοι της αποστολής τους,

οφείλουν να µην κωφεύουν, όταν καταρρακώνεται η αξιοπρέπεια του συνανθρώπου και ο ανθρώπινος πόνος και η δυστυχία πληµµυρίζουν την εποχή µας.

•     Εθελοντισµός: Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο  του  ή  τη  γνώση  του  για  χρήσιµες  δράσεις  προς  όφελος  άλλων,  χωρίς  να  περιµένει

αντάλλαγµα. Με αυτή την έννοια ο εθελοντισµός ταυτίζεται µε τη φιλανθρωπία, όπως χρησιµοποιήθηκε κατά την κλασική εποχή κυρίως για να αποδώσει µια καινούργια αρετή, την

αγάπη για το συνάνθρωπο. Όσο όµως και αν επιδιώχθηκε από όλους να ταυτιστούν οι δύο έννοιες,

ο εθελοντισµός συνεχίζει να εµπνέει περισσότερο, ειδικά στη σηµερινή εποχή που κυριαρχεί ο

ατοµικισµός.

Ενδεικτικός επίλογος

Συµπερασµατικά, είναι ανάγκη να οµολογήσουµε ότι το έλλειµµα ανθρωπιάς ναρκοθετεί την

κοινωνική ζωή και δυναµιτίζει την πρόοδο του ανθρώπου σε όλους τους τοµείς δραστηριότητάς του. Απαιτείται, εποµένως, άτοµα και πολιτεία να αφυπνιστούν έγκαιρα και να δραστηριοποιηθούν αποφασιστικά για την αντιµετώπισή της. Οφείλουµε, ωστόσο, να αντιληφθούµε ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αναληφθεί, δε θα τελεσφορήσει, αν δεν υπάρξει ένας επαναπροσδιορισµός αξιών στη σύγχρονη κοινωνία. Χρειάζεται, λοιπόν, να επαναφέρουµε στη ζωής µας τις ανθρωπιστικές αξίες και  να  επανατοποθετήσουµε τον  άνθρωπο  στη  θέση  που  πραγµατικά του  ανήκει,  στο  κέντρο δηλαδή της ζωής.

Πηγη: νέο φροντιστήριο