Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011: Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Ενιαίου Λυκείου

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ένα γενικό χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι το κυνήγι του χρόνου. Όλοι τρέχουν, λαχανιάζουν, αγωνιούν και πάντοτε έχουν την αίσθηση ότι δεν πρόφτασαν κάτι. Αυτή η παραφροσύνη του καιρού μας, που μας σπρώχνει συνεχώς πίσω από το χρόνο, μας εμπλέκει μέσα στη ροή του χρόνου και μας αφαιρεί τη χαρά να συνυπάρχουμε με το χρόνο (συμβαδίζοντας και συνυπάρχοντας με άνεση), εκμηδενίζει τον άνθρωπο ως προσωπικότητα και ως ανθρώπινη ουσία.

Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή του δημόσιου και ιδιωτικού μας βίου, ώστε να παγιδεύεται ο άνθρωπος μέσα στα αντικείμενα και στις απασχολήσεις. Λες και βάλαμε όλη την τέχνη και τη σοφία μας στο να συνθλίψουμε τους εαυτούς μας. Ο άδειος από τις ασχολίες χρόνος, που θα είναι δικός μας αποκλειστικά, είναι ή ελάχιστος ή ανύπαρκτος. Δεν έχουμε καιρό να συναντηθούμε με τον εαυτό μας, να αναδιπλωθούμε και να ταξιδέψουμε μέσα μας, να ονειροπολήσουμε ή να νοσταλγήσουμε, να αποχωρισθούμε απ' όλους τους εξωτερικούς περισπασμούς, σε μια αποκλειστική συνάντηση με τον εαυτό μας.

Έτσι ο χρόνος χάνεται ερήμην μας και ανακαλύπτουμε ξαφνικά την απουσία του ή με υπομνήσεις επετείων ή με μνήμες που αναβιώνουν απροσδόκητα ή με συμπτώματα βιολογικής καταπόνησης και ανημποριάς. Και διαπιστώνουμε ξαφνικά πόσο εγκληματικά αποκοπήκαμε από πρόσωπα και πράγματα. Οι στιγμές που συνιστούν την ουσιαστική μας ζωή, με την πίκρα ή τη χαρά που περικλείουν, φεύγουν ανυποψίαστα και χάνονται ανεκπλήρωτες.

∆εν είναι μόνο η εμπλοκή μας μέσα σε μια ασθμαίνουσα εποχή και ο ρυθμός του βίου που μας συμπαρασύρουν στις δολιχοδρομίες¹ μιας πρωτοφανούς εξοντώσεως. Είναι και η παθολογία του καιρού μας που συμβάλλει στην εξαθλίωσή μας. Όλοι συνθλίβουμε τον ελάχιστο χρόνο που μας μένει, για να κατοχυρώσουμε την επαγγελματική και κοινωνική μας θέση. Ο ένας τρέχει στις δεξιώσεις, ο άλλος να εξασφαλίσει γνωριμίες, ο τρίτος στις υπηρεσίες για να «κυνηγήσει» τις υποθέσεις του, ένας άλλος να δικτυωθεί σε μια ομάδα ή έναν όμιλο που θα τον στηρίξει κ.λπ. Επιδιώκουν οι άνθρωποι θέσεις και πάλι άλλες θέσεις και συμμετοχές σε συμβούλια και σε επιτροπές, επιδιώκουν γνωριμίες, που κοστίζουν χρόνο και ταπείνωση, προσπαθούν να επιβάλουν ένα −συχνότατα− μίζερο εαυτό, που με άγχος βαδίζει στη φθορά.

Και όλα αυτά ξεκινούν (πέρα από την ανθρώπινη κενοδοξία) από μια αβεβαιότητα, από την ανασφάλεια του ανθρώπου. Και τρέχουν οι «τλήμονες θνητοί»² να εξασφαλίσουν εύνοιες και χρήμα. Και ο χρόνος εκδικείται για το θάνατό του. Και η εκδίκηση είναι βαριά και αναπότρεπτη.

Αριστόξενος Σκιαδάς, ∆ιαπιστώσεις, Αθήνα 1977

(∆ιασκευή).

¹ δολιχοδρομίες: αγώνες δρόμου μεγάλων αποστάσεων,

² τλήμονες θνητοί: ταλαίπωροι άνθρωποι.

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Σε μία παράγραφο 80 − 100 λέξεων να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου: Οι άνθρωποι επιδιώκουν γνωριμίες, που κοστίζουν χρόνο και ταπείνωση.

Μονάδες 10

Β2.α) Να βρείτε τη δομή της παραγράφου: Είναι έτσι φτιαγμένη … εαυτό μας. (μονάδες 3)

β) Να αναφέρετε δύο τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η παράγραφος: Δεν είναι μόνο η εμπλοκή μας … βαδίζει στη φθορά. (μονάδες 4)

Μονάδες 7

Β3.α) Να σχολιάσετε τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου από τον συγγραφέα. (μονάδες 4)

β) Να δώσετε μέσα από το κείμενο δύο παραδείγματα συγκινησιακής λειτουργίας της γλώσσας. (μονάδες 4)

Μονάδες 8

Β4.α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: παραφροσύνη, ανημποριάς, συνιστούν, ανεκπλήρωτες, επιδιώκουν. (μονάδες 5)

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: εμπλέκει, αφαιρεί, ερήμην, συχνότατα, ανασφάλεια, (μονάδες 5)

Μονάδες 10

Γ1. Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να παρουσιάσετε τις συνέπειες της κακής διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου από τον σύγχρονο άνθρωπο και να διατυπώσετε προτάσεις για τη δημιουργικότερη αξιοποίησή του. (500 − 600 λέξεις).

Μονάδες ४०

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Α1. Ο συγγραφέας αναφέρεται στην έλλειψη του ελεύθερου χρόνου που αποτελεί διαχρονικό γνώρισμα της σύγχρονης εποχής. Πιο συγκεκριμένα, ο χρόνος παραμένει ζητούμενο για τον άνθρωπο που δεν τον απολαμβάνει, αλλά τον επιδιώκει εναγωνίως. Αυτό οφείλεται στο γρήγορο ρυθμό ζωής που απαγορεύει την ενδοσκόπηση και έχει ως συνέπεια την απώλεια του νοήματος της ζωής και την ψυχοσωματική κατάπτωση. Ωστόσο, μεγάλη είναι η ευθύνη του ίδιου του ανθρώπου που ως έρμαιο μιας αντιφατικής εποχής δεν αξιοποιεί δημιουργικά το χρόνο του, αλλά τον αναλώνει ιδιοτελώς σε απρόσωπες κοινωνικές συναναστροφές για επαγγελματική καταξίωση. Τελικά, όμως, ο χρόνος τιμωρεί αμείλικτα τον άνθρωπο για τις λανθασμένες επιλογές του.

Β1. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι εγκλωβισμένος στο πλαίσιο μιας υλιστικής αναξιοκρατικής εποχής που καθορίζει ως μέγιστη αξία τον πλουτισμό και την προσωπική καταξίωση. Γι’ αυτό αναζητά εναγωνίως τη σύναψη ιδιοτελών και όχι ουσιαστικών σχέσεων που θα του εξασφαλίσουν επαγγελματική αποκατάσταση και κοινωνικό κύρος. Το τίμημα, ωστόσο, αυτών των επιλογών είναι η ανάλωση του ακριβοθώρητου ελεύθερου χρόνου σε τιποτένιες ενασχολήσεις και ο ευτελισμός της προσωπικότητάς του. Συνεπώς, ο άνθρωπος δε διαθέτει χρόνο για να τον αξιοποιήσει δημιουργικά και αμαυρώνει την αξιοπρέπειά του.

Β2. α) «Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή...απασχολήσεις»: θεματική περίοδος, «Λες...εαυτό μας»: σχόλια-λεπτομέρειες. Δεν υπάρχει κατακλείδα.

β) Αίτιο-αποτέλεσμα: «η εμπλοκή μας...και ο ρυθμός του βίου που μας συμπαρασύρουν..., η παθολογία του καιρού μας που συμβάλλει στην εξαθλίωσή μας, Όλοι συνθλίβουμε...για να κατοχυρώσουμε...».

Παραδείγματα: «Ο ένας τρέχει στις δεξιώσεις ... ο άλλος ... ο τρίτος ... ένας άλλος ..., επιδιώκουν θέσεις ... συμμετοχές ...

γνωριμίες ...».

Β3. α) Με το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ο συγγραφέας επιτυγχάνει την αμεσότητα, τον επικοινωνιακό και οικείο τόνο, μειώνει το βαθμό της απόστασης συγγραφέα-αναγνώστη, καθώς ο συντάκτης δεν είναι ψυχρός, απρόσωπος και αποστασιοποιημένος παρατηρητής. Επίσης, προσδίδει καθολικότητα στο πρόβλημα και ο λόγος του κερδίζει σε πειστικότητα.

β) «Δεν έχουμε καιρό να συναντηθούμε με τον εαυτό μας, να αναδιπλωθούμε και να ταξιδέψουμε μέσα μας».

«Οι στιγμές...με την πίκρα ή τη χαρά που περικλείουν,

φεύγουν ανυποψίαστα και χάνονται ανεκπλήρωτες».

Β4. α) τρέλα, αδυναμίας, συγκροτούν, απραγματοποίητες, αναζητούν.

β) απεγκλωβίζει, προσφέρει, εκουσίως, σπανιότατα, βεβαιότητα.

Γ1. Ελεύθερος χρόνος δημιουργικής ή άγονης αξιοποίησης;

Διίστανται οι απόψεις όσων αναλύουν το θέμα του ελεύθερου χρόνου στη σύγχρονη εποχή της τεχνολογικής ανάπτυξης. Πράγματι η υποσχόμενη από τον αυτοματισμό αύξησή του παραμένει θεωρητική, αφού ουσιαστικά παρατηρείται έλλειψη ελεύθερου χρόνου λόγω των γρήγορων ρυθμών ζωής και των πολλαπλών απαιτήσεων

Σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερο πρόβλημα αποτελεί η κακή αξιοποίηση του πολύτιμου και δυσεύρετου ελεύθερου χρόνου.

Συνέπειες κακής διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου:

 Κλονισμός σωματικής υγείας λόγω εντατικής εργασίας και συνακόλουθης κόπωσης ή λόγω νόθης ψυχαγωγίας.

 Αδυναμία ενδοσκόπησης, αυτογνωσίας, αυτοελέγχου.

 Ψυχική κατάπτωση, γιατί ο ελεύθερος χρόνος είναι χρόνος που

μπορεί να προσφέρει ψυχική ανάταση, αν αξιοποιηθεί δημιουργικά και δεν αποβαίνει «ψυχοκτονία».

 Υποκουλτούρα, χαμηλό πνευματικό επίπεδο λόγω παθητικής

επιλογής δραστηριοτήτων που αποχαυνώνουν και ναρκώνουν το πνεύμα και τη σκέψη.

 Έκλυση ηθικών αξιών και σύνθλιψη ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όταν ο ελεύθερος χρόνος αναλώνεται σε τιποτένιες δραστηριότητες ή προσωπικές σχέσεις εφήμερες, ιδιοτελείς και

επικίνδυνες.

 Περιθωριοποίηση, όταν καταλήγει κανείς απόμαχος της ζωής μετά από την εκτόνωσή του σε ύποπτους χώρους διασκέδασης.

 Οικονομική καταστροφή, όταν ο χρόνος διατίθεται για απόλαυση

μαζικών δαπανηρών καταναλωτικών προτύπων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ και σχετίζονται με ευτελή

διασκέδαση.

 Υποβιβασμός ποιότητας ζωής, γιατί η κακή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου απομακρύνει από πνευματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες και εμποδίζει τη σύναψη ειλικρινών ανθρώπινων

σχέσεων.

 Γενικότερη κοινωνική και πολιτιστική παρακμή από την κυριαρχία αρνητικών προτύπων.

 Άμβλυνση της δημιουργικότητας του λαού.

Καθημερινά διαπιστώνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος παραμένει έρμαιο των απαιτήσεων μιας βιομηχανίας ελεύθερου χρόνου που

τον ωθεί να σπαταλά τον ελάχιστο χρόνο του απερίσκεπτα και καταστροφικά, τόσο για τον ίδιο όσο και για το κοινωνικό του

περιβάλλον. Αυτό δε σημαίνει ότι η κατάσταση αυτή είναι αναπότρεπτη. Αρκεί να συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα της

σωστής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, ώστε να αποβαίνει δημιουργικός.

Προτάσεις για δημιουργικότερη αξιοποίηση:

 Διαφορετική ιεράρχηση αναγκών, ώστε να προτιμά πνευματικές, ηθικές αναζητήσεις και να μην αναλώνει το χρόνο του μόνο για

απόκτηση υλικών αγαθών.

 Επιλογή τρόπων ψυχαγωγίας που θα παράσχουν ψυχική ηρεμία και πνευματική συγκρότηση.

 Μελέτη βιβλίων για πνευματική καλλιέργεια και όξυνση της

κριτικής ικανότητας.

 Άθληση για σωματική και ψυχική τόνωση.

 Παρακολούθηση ποιοτικών θεατρικών παραστάσεων και κινηματογραφικών προβολών.

 Μουσική, ταξίδια, πολιτιστικές δραστηριότητες.

 Αξιοποίηση προσωπικού ταλέντου, προσωπικές συλλογές

αντικειμένων, ενασχόληση με τέχνες.

 Δημιουργική επικοινωνία με συνανθρώπους για σύναψη υγιών σχέσεων και επίλυση κοινωνικών προβλημάτων.

 Αρωγή από την πολιτεία με τη δημιουργία κέντρων ψυχαγωγίας, πολιτιστικών και αθλητικών κέντρων.

Για την επίτευξη του στόχου της δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου θεωρείται σημαντική η ευθύνη και ο ρόλος των φορέων αγωγής και των θεσμών κοινωνικοποίησης. Η παιδεία θα επιτρέψει στο σύγχρονο άνθρωπο να ανεβάσει το πνευματικό του επίπεδο και να αντισταθεί στην αλλοτριωτική ψυχαγωγία της εποχής που συνθλίβει την έννοια του ελεύθερου χρόνου και καταρρακώνει τον ίδιο τον άνθρωπο.