KΡΙΤΗΡΙΟ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ

«Οι ασυμβίβαστοι»

1 Ο ασυμβίβαστος είναι μια πραγματικότητα του καιρού μας, γιατί δεν είναι ο ένας, ο μοναδικός και ο μοναχικός, καθώς άλλοτε, είναι πια οι πολλοί και ιδίως αυτοί οι νέοι που έρχονται με κραυγές και συχνά με απειλητικές χειρονομίες να μας επιπλήξουν για όσα έχουμε πράξει, για όσα έχουμε διασώσει και να μας στερήσουν το δικαίωμα της παρουσίας, αν το μπορέσουν.

2 Όταν μιλούμε για τους ασυμβίβαστους, έχουμε κυριότατα στο νου μας αυτούς τους νέους ανθρώπους.Το ασταμάτητο «όχι» τους. Έγραψα κάπου αλλού, και το πιστεύω πάντα, πως η Ιστορία προχωρεί με το «όχι», δεν προχωρεί με το «ναι». Με το «ναι» αποτελματώνεται. Το «όχι» μπορεί και να έχει ατομική προέλευση, να είναι η εξέγερση ενός προσώπου, μια αυτόβουλη ενέργεια. Το «ναι» σπανιότατα είναι η ολόψυχη και φωτισμένη συγκατάθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από ραθυμία, ατολμία, αδιαφορία, ή έλλειψη εσωτερικής ανησυχίας. Το «ναι» πληρώνεται— και πλουσιοπάροχα κάποτε. Το «όχι» πληρώνει—και αδρότατα κάποτε.

3 Και, φυσικά, αυτή τη στιγμή δεν πρόκειται για το «όχι» του αντιρρησία, του αρνητικού τύπου, που είναι απαράγωγος από φυσικού του και πολεμάει κι απαρνιέται τα πάντα για να μπορέσει αυτόνομα να υπάρξει, όπως συχνά συμβαίνει στην ανέλιξη της πνευματικής ζωής, όπου στέρφοι και πικρόχολοι και κακόπιστοι προσπαθούν να πλάσουν ένα ατομικό πεπρωμένο με την αδιάκοπη άρνηση, καθώς τα σκυλιά που γαβγίζουν και γρούζουν, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να δηλώσουν την ύπαρξή τους. Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι», για μια απόφαση ψυχής και πνεύματος.

4 Η κραυγή των σύγχρονων ασυμβίβαστων, τουλάχιστον των περισσότερων—γιατί καμιά γενίκευση δεν είναι σωστή—είναι μια αυθόρμητη κίνηση, που δεν έχει προφτάσει να συλλογιστεί τον εαυτό της. Και τούτο είναι η αδυναμία της. Τα «άγουρα χρόνια» είναι όλο φλόγα. Άλλωστε, εμείς οι πρεσβύτεροι αυτή τη φλόγα τη θεωρούμε προνόμιο και τη μακαρίζουμε. Και η φλόγα δε φωτίζει μονάχα· πυρπολεί κιόλας και κατακαίει και μεταμορφώνει σε στάχτη.[…].

5 Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση. Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο. Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.

Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Οι σκληροί καιροί, εκδόσεις των Φίλων. (Απόσπασμα σε διασκευή).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το παρακάτω απόσπασμα της δεύτερης παραγράφου: «η Ιστορία προχωρεί με το “όχι”, δεν προχωρεί με το “ναι”».

Μονάδες 10

Β.2.α.Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Και, φυσικά, … πνεύματος). (Μονάδες 4).

β. Να βρείτε τα δομικά μέρη της τελευταίας παραγράφου.  (Μονάδες 3).

Μονάδες 7

Β.3.

α. Να βρείτε στο κείμενο που σας δόθηκε πέντε παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας.  (Μονάδες 5).

β. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου (Όταν μιλούμε… αδρότατα κάποτε) ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό, το πρώτο ενικό και το τρίτο ενικό πρόσωπο. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του καθενός από αυτά τα πρόσωπα. (Μονάδες 3).

Μονάδες 8

Β.4.

α. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: μοναδικός, επιπλήξουν, ραθυμία, άλλωστε, μεταμορφώνει.

                                                                                                              (Μονάδες 5)

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: απαρνιέται, συχνά, ατομικό, αδυναμία, κενή.

 (Μονάδες 5).

Γ. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα αίτια της νεανικής αμφισβήτησης; Πιστεύετε ότι οι απόψεις του συγγραφέα για το ασυμβίβαστο πνεύμα των νέων επαληθεύονται στην εποχή μας; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τα παραπάνω ερωτήματα σε ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας. (500-600 λέξεις).

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη

Το κείμενο αναφέρεται στην ανατρεπτική συμπεριφορά των νέων. Ο συγγραφέας διαπιστώνει αρχικά ότι στη σύγχρονη εποχή οι ασυμβίβαστοι νέοι αυξάνονται διαρκώς, απειλώντας την παλαιότερη γενιά, επισημαίνοντας ωστόσο ότι αυτή η συνεχής άρνησή αποτελεί δείγμα ότι η κοινωνία προχωρεί και εξελίσσεται. Αντιθέτως, η άνευ όρων αποδοχή μιας κατάστασης δείχνει αδιαφορία και εφησυχασμό. Προσθέτει ακόμη ότι αυτή η άρνηση δεν είναι μια επιφανειακή αντίδραση που εξυπηρετεί κάποια ατομικά συμφέροντα αλλά μια αντίδραση που πηγάζει από τον εσωτερικό κόσμο των νέων. Καταλήγοντας, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, τονίζει πως ο αυθορμητισμός των νέων δεν έχει πάντοτε τα επιθυμητά αποτελέσματα αλλά συχνά οδηγεί και σε ακραίες καταστάσεις.

Β1.Η Ιστορία προχωρεί με το “όχι”, δεν προχωρεί με το “ναι”. Αυτό το εχουμε διδαχτει πολλές φορές μέσω πολλών επαναστάσεων που ελαβαν χωρα στο περασμα του χρονου και αλλαξαν τη μορφη πολλων κρατων και λαων. Διοτι το οχι εχει τη δυναμη να διαμορφωσει έναν καλυτερο καινουριο κοσμο , μονο οταν υπαρχει ελευθεροφροσυνη, αδουλωτο πνευμα, φιλοπατρια και αυτοθυσια. Αντιθετα το ναι εμφανιζεται συνηθως λογω εφησυχασμου και αδιαφορίας για την εξέλιξη. Επιπροσθετως λογω μεγαλου φοβου ή αδυναμιας αυτων που το λενε να ορθωσουν το αναστημα τους στην καταπιεστικη συμπεριφορα και τη βια. Επομένως η εξελιξη απαιτει αγωνα και θυσιες, ενώ η στασιμοτητα μας καθιστα παθητικους.

Β2. α.

 Σύγκριση – αντίθεση  (συγκρίνει το «ναι» και το «όχι», την αποδοχή και την άρνηση και βρίσκει τις διαφορές τους)

 Αναλογία  (Και, φυσικά, αυτή τη στιγμή δεν πρόκειται για το «όχι» του …την ύπαρξή τους)

Β2. β.

 Θεμα τικ ή Πρ ό τασ η  : Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση.

 Λεπ το μέρ ει ες:  Την υποβάλλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση, για να την αναγκάσουν να ομολογήσει την κενότητά της, όπου, φυσικά, συμβαίνει να είναι κενή. Κι επειδή οι καιροί μας είναι σκληροί, η αντιπαραδοσιακή επιδρομή παίρνει τη μορφή καταιγίδας, που τρομάζει τους απλοϊκούς και εξουθενώνει τους ανυποψίαστους χρησιμοθηρικούς. Αυτή η αντιπαραδοσιακή επιδρομή μοιάζει με διάρρηξη σε καλά ασφαλισμένο χρηματοκιβώτιο.

 Κατα κλεί δα:  Η επίδραση, επομένως, των ασυμβίβαστων, ακόμη κι όταν δεν είναι φανερή, είναι φυσικό να έχει υποβάλει την παράδοση σε σκληρότατη δοκιμασία.

Β3. α.

 Παρ αδείγ μα τα  μ ε ταφ ο ρ ικής  χ ρ ήσης  της  γλ ώσσ ας :

1) Το ασταμάτητο «όχι» τους

2) Το «ναι» πληρώνεται— και πλουσιοπάροχα κάποτε

3) Το «όχι» πληρώνει—και αδρότατα κάποτε.

4) Τα «άγουρα χρόνια» είναι όλο φλόγα.

5) Οι ασυμβίβαστοι «ασεβούν» και προς την παράδοση.

6) Ο λόγος είναι για το φωτισμένο, συλλογισμένο, σταθερό, αμετακίνητο «όχι»

7) Το «όχι» μπορεί και να έχει ατομική προέλευση, να είναι η εξέγερση ενός προσώπου

8) Η στορία προχωρεί με το «όχι», δεν προχωρεί με το «ναι»

9) Το «ναι» σπανιότατα είναι η ολόψυχη και φωτισμένη συγκατάθεση.

Β3. β.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το α’ πρόσωπο πληθυντικού (μιλούμε / έχουμε) γιατί αναφέρεται στην άποψη της παλαιότερης γενιάς στην οποία ανήκει και ο ίδιος και όχι απλά στην προσωπική του θέση.

Χρησιμοποιεί το α’ πρόσωπου ενικού (έγραψα / πιστεύω) γιατί εκφράζει μια προσωπική - υποκειμενική άποψη.

Τέλος, χρησιμοποιεί το γ’ πρόσωπο ενικού, προβάλλοντας έναν αποστασιοποιημένο λόγο και αναφερόμενος στην Ιστορία.

Β4. α.

μοναδικός: ιδιαίτερος, αποκλειστικός, φανταστικός, ξεχωριστός.

επιπλήξουν: αποδοκιμάσουν, ψέξουν, μαλώσουν, τιμωρήσουν, επιτιμήσουν.

ραθυμία: απροθυμία, νωθρότητα

άλλωστε: εξάλλου

μεταμορφώνει: αλλάζει, διαφοροποιεί, τροποποιεί.

Β4. β.

Απαρνιέται ≠ αποδέχεται, δέχεται

Συχνά ≠ σπάνια, αραιά

Ατομικό ≠ ομαδικό, μαζικό, συνολικό, γενικό

Αδυναμία ≠ δύναμη, ρώμη, σθένος

Κενή ≠ γεμάτη, πλήρης, μεστή

Γ. Έκθεση

 Ζ ή τ η μ α 1ο

 Αί τ ι α  τη ς  νε ανι κή ς  αμ φ ι σ β ή τ η ση ς :

Η ανυπότακτη φύση των νέων (Οι νέοι είναι εκ φύσεως επαναστατικοί και αμφισβητίες)

Ανεργία (Δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα κυρίως στην ψυχολογία και την οικονομική κατάσταση των νέων)

Έλλειψη ίσων ευκαιριών (ειδικά οι νέοι που ανήκουν σε κάποιες ευαίσθητες κοινωνικές κατηγορίες όπως νέοι με ειδικές ικανότητες, ναρκομανείς, παιδιά που ζουν στην ύπαιθρο, ομοφυλόφιλοι κ.λ.π.)

Ρατσισμός (Πολλοί νέοι νιώθουν περιθωριοποιημένοι)

Χάσμα γενεών (Η ανάπτυξη της τεχνολογίας συνέβαλε στη διεύρυνση του χάσματος)

Κρίση οικογένειας

Κακή λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος

 Ζ ή τ η μ α  2ο

 Ναι , οι απ όψ ε ι ς του σ υ γγραφ έ α ε π αλη θ ε ύ οντ αι σ τ η ν ε π οχή  μ ας  απ ό  τ α  π ι ο  κάτ ω :

1)     Διαδηλώσεις – διαμαρτυρίες

2)     Απεργίες

3)     Άρνηση συμμετοχής στα κοινά

4)     Σύγκρουση με τους μεγαλύτερους

5)     Παραγκώνιση της παράδοσης

6)     Στροφή σε φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (ναρκωτικά, βία κ.α.)

7)     Ιδεολογική σύγχυση, φανατισμός

8)     Χουλιγκανισμός

9)     Γενικότερη αμφισβήτηση των θεσμών και των αξιών