ΕΚΦΡΑΣΗ, ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΕΚΦΡΑΣΗ, ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

1. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

Α. ΠΕΙΘΩ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

 Επίκληση στη λογική: χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων

 Επίκληση  στο  συναίσθημα  του  δέκτη:  περιγραφή,  αφήγηση,  ειρωνεία, χιούμορ, συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις

 Επίκληση στην αυθεντία: αναφορά στη γνώμη ειδικού

 Επίκληση στο ήθος του πομπού: προβολή της αξιοπιστίας και του κύρους του πομπού

 Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: προβολή αναξιοπιστίας του αντιπάλου

ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ

 Επιχειρήματα: λογικές προτάσεις συνήθως σε κλιμακωτή σειρά για την απόδειξη μιας θέσης (προκείμενες + συμπέρασμα = συλλογισμός)

 Τεκμήρια:  συγκεκριμένα  στοιχεία  που  αναφέρονται  σε  μία  ορισμένη εμπειρία.

 Παραδείγματα

 Γενικές αλήθειες

 Γεγονότα

 Δεδομένα επιστημονικής έρευνας

 Στατιστικά στοιχεία

 Γνώμες ειδικών

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

 Ως προς την πορεία του νου:

 Παραγωγικοί: γενικό, αφηρημένο→ ειδικό, συγκεκριμένο

 Επαγωγικοί: ειδικό → γενικό

 Αναλογικοί: ειδικό → ειδικό

 Ως προς το είδος των προκείμενων προτάσεων:

 Κατηγορικοί:  στις  προκείμενες  αποδίδεται  στο  υποκείμενο  μια ιδιότητα ή ένας χαρακτηρισμός.

 Υποθετικοί: μία ή δύο προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις.

 Διαζευκτικοί: μία ή περισσότερες προκείμενες είναι διαζευκτικές προτάσεις.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Η αποδεικτική αξία των επιχειρημάτων εξαρτάται από τη μορφή και κυρίως από το περιεχόμενό τους (βλέπε σ. 17-18):

1ο στάδιο: έλεγχος της μορφής του συλλογισμού

 Έγκυρος: το συμπέρασμα του συλλογισμού είναι βέβαιο και προκύπτει με λογικό και αναγκαίο τρόπο από τις προκείμενες.

2ο στάδιο: έλεγχος του περιεχομένου του συλλογισμού

 Αληθής: οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

3ο στάδιο: έλεγχος και της μορφής και του περιεχομένου

 Λογικά ορθός (ή απόδειξη): έγκυρος και αληθής συλλογισμός

Παραλογικός συλλογισμός: μοιάζει έγκυρος αλλά δεν είναι.

 Παραλογισμός: το λάθος του οφείλεται σε λογικά σφάλματα (άγνοια) ή παιγνιώδη διάθεση.

 Σοφιστεία/ σόφισμα: το σφάλμα του οφείλεται σε πρόθεση εξαπάτησης.

ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

 Η πειθώ στη διαφήμιση

 Η πειθώ στο δικανικό λόγο

 Η πειθώ στον πολιτικό λόγο (Δίκαιος- Άδικος λόγος/ Γλώσσα της Παιδείας

- γλώσσα της εξουσίας)

 Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Β. ΕΙΔΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΔΟΚΙΜΙΟ

 Δοκίμιο    πειθούς:    ο    δοκιμιογράφος    αναλύει,    ερμηνεύει    (συχνά εκλαϊκεύοντας) θέματα αισθητικής, ηθικής, κοινωνικής και επιστημονικής τάξης με σκοπό να πληροφορήσει, να διδάξει, να τέρψει ίσως και να πείσει.

 Δοκίμιο  στοχασμού:  ο  δοκιμιογράφος  εκφράζει  παρατηρήσεις,  σκέψεις, συναισθήματα και περιπλανιέται ελεύθερα στο χώρο των ιδεών.

 Τα χαρακτηριστικά του δοκιμίου (βλ. σ. 109-111), η πειθώ (βλ. σ. 120), η

γλώσσα (βλ. σ. 131), η οργάνωσή του (βλ. σ. 132)

ΑΡΘΡΟ

 Τα χαρακτηριστικά του (βλ. σ. 166)

 Σύγκριση άρθρου και δοκιμίου (βλ. σ. 171)

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

 Τα χαρακτηριστικά της (βλ. σ. 201)

2. ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ      

ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

 Θεματική περίοδος: περιέχει την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου.

 Λεπτομέρειες:  αναπτύσσουν  και  τεκμηριώνουν  τη  θεματική  ιδέα  της παραγράφου.

 Κατακλείδα:  περιέχει  το  συμπέρασμα  και  βρίσκεται  στο  τέλος   της παραγράφου.

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ

 Είναι η σύντομη φράση που με τη μορφή τίτλου αποδίδει συνοπτικά το θεματικό κέντρο μιας παραγράφου.

ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

 Είναι το σύνολο των παραγράφων ενός κειμένου που έχουν κοινό θέμα.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 Πρόκειται  για  το  σχέδιο  ενός  κειμένου  ή  μιας  παραγράφου.  Περιέχει οργανωμένες τις κύριες ιδέες (γενικό διάγραμμα) ή και τις σημαντικότερες λεπτομέρειες (αναλυτικό/ λεπτομερειακό διάγραμμα).

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ  (βλ. σ. 283-285)

  Παραδείγματα:  διασαφήνιση  ή  απόδειξη  της  θεματικής  περιόδου  με παράθεση χαρακτηριστικών παραδειγμάτων.

  Σύγκριση και αντίθεση:  επισήμανση  των  ομοιοτήτων  ή  των  διαφορών μεταξύ δύο εννοιών, φαινομένων κτλ.

  Αιτιολόγηση: επισήμανση των αιτιών ενός φαινομένου ή των αιτιών που βεβαιώνουν την ορθότητα της κατευθυντήριας ιδέας.

  Ορισμός:    διευκρίνιση    του    νοήματος    της    κεντρικής    έννοιας    της παραγράφου.

  Διαίρεση: διάκριση της κεντρικής έννοιας της παραγράφου στις επιμέρους έννοιες ή κατηγοριοποίηση του υλικού της θεματικής περιόδου.

  Αίτια και αποτελέσματα: επισήμανση των αιτιών και των αποτελεσμάτων ενός φαινομένου.

  Αναλογία: ανάπτυξη της θεματικής περιόδου με τον παραλληλισμό δύο ανόμοιων φαινομένων ή εννοιών.

  Συνδυασμός μεθόδων:  χρήση  δύο  ή  περισσοτέρων  μεθόδων  για  την ανάπτυξη της θεματικής περιόδου.

ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ και ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ/ ΦΡΑΣΕΙΣ

 Εκφράζουν  αντίθεση/  εναντίωση,  αιτιολόγηση,  αποτέλεσμα,  γενίκευση, διαχωρισμό, διευκρίνιση, διασαφήνιση/ επεξήγηση, δισταγμό/ φόβο, έμφαση, επιβεβαίωση/ συμφωνία/ αποδοχή, ομοιότητα/ αναλογία, όρο/ προϋπόθεση, προσθήκη, σύγκριση, σκοπό, συμπέρασμα, ταξινόμηση/ διαίρεση, χρόνος, χρονική σχέση, σειρά κ.ά.