ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ-ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ

�� Κείμενο : ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ

Είναι κοινός τόπος στους ανθρώπους της ώριμης ηλικίας να επικρίνουν τη συμπεριφορά των νεοτέρων και να επιχειρούν συγκρίσεις με τη δική τους νεότητα, όταν όλα, κατά τη γνώμη τους, ήταν καλύτερα και η ζωή και τα ήθη και ο πολιτισμός, ακόμα και η φύση. Ο πρώτος που αναφέρει αυτή τη στάση ενός ηλικιωμένου, σοφού ανθρώπου είναι ο Όμηρος. Ο Νέστορας, που είχε δει δύο γενιές ανθρώπων να περνούν και βασίλευε πια στην τρίτη, όταν αισθάνεται την ανάγκη να πάρει το λόγο και να μιλήσει στους εξαγριωμένους από θυμό πολεμάρχους, τον Αγαμέμνονα και τον Αχιλλέα, αρχίζει την παρέμβασή του με μιαν αναδρομή. Εγώ, λέει, είμαι μεγαλύτερος κι από τους δυο σας πρέπει να με ακούσετε γιατί έχω μιλήσει με άνδρες πολύ καλύτερούς σας, τέτοιους που δε θα ξαναδώ. Και αναφέρεται σε παλαιότερους ήρωες, τον Πειρίθουν, τον Καινέα και τον Θησέα. Αυτοί, λέει, ήταν παλικάρια που όμοιά τους δεν έχουν ξαναγίνει. Από τότε ως σήμερα κάθε γενιά επαναλαμβάνει μονότονα το ίδιο τροπάριο και φαίνεται πως το πιστεύει. […]

Η ίδια η βιολογική διαφορά των δύο οργανισμών, του παλιού και του νέου, τους οδηγεί σε διαφορετική θεώρηση του κόσμου και σε ανταγωνιστική στάση μέσα στη ζωή. Ο νέος κινείται προς τα εμπρός, ο ηλικιωμένος, όταν δε γυρίζει πίσω, προσπαθεί να συγκρατήσει το παρόν, αυτό που του εξασφαλίζει την ύπαρξή του, να συντηρήσει όσα κατόρθωσε να αποχτήσει. Η συντηρητική στάση είναι αυτονόητη για τον άνθρωπο μιας κάποιας ηλικίας, αφού αποτελεί συνάρτηση της συντήρησης της ίδιας του της ύπαρξης, που με τα χρόνια έχει εξαντλήσει πολλές από τις πιο ζωτικές δυνάμεις της και οδεύει προς την αναπόφευκτη φθορά. Είναι απόλυτα κατανοητή η στροφή των ώριμων προς το παρελθόν, προς την περίοδο εκείνη της ζωή τους «που είχαν και δύναμη και λόγο και ομορφιά». Η νοσταλγία των χρόνων εκείνων δεν αποτελεί συναισθηματική κατάσταση φευγαλέα και ρομαντική˙ αποτελεί ανάγκη βιολογική, για να δικαιώσει ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή, που τώρα μόλις διαπιστώνει ο ώριμος πως είναι τρομακτικά σύντομη και αφάνταστα ωραία.

Και ενώ ο ώριμος άνθρωπος κινείται προς τα περασμένα, ωραιοποιώντας καθετί που συνδέεται με τη δική του ωραία περίοδο της νιότης, ο νέος ατενίζει μπροστά, το μέλλον, και πιστεύει πως μπορεί και πρέπει να το κάνει καλύτερο από το παρόν. Ο νέος, με ακέραιες όλες τις δυνάμεις του, πιστεύει πως έχει τη δύναμη και την υποχρέωση να καταχτήσει τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του. Και προπάντων νιώθει πως μπορεί και πρέπει να ζήσει αυτό που λέγεται ζωή, πρώτα και κύρια να ερωτευθεί. Το μέγιστο και άρρητο θαύμα που κατορθώνει να ανανεώνει αδιάκοπα την ίδια τη ζωή, που οδηγεί από το εγώ στο εσύ και πιο πέρα στο εμείς, αυτό που προσπάθησε να μας μεταδώσει ο Πλάτων μόνο με μύθους, στο Συμπόσιο και στον Φαίδρο, την ερωτική έξαρση ως έσχατο βιολογικό σκοπό και πνευματική κατάκτηση˙ αυτό το αντίπαλο του θανάτου ανθρώπινο στοιχείο το ζει και το χαίρεται μονάχα ο νέος άνθρωπος στη διονυσιακή του μέθη.

Και ενώ ο άνθρωπος φτάνει σε μια βιολογική πληρότητα αμέσως ύστερα από την εφηβεία του και τη διατηρεί ως τα χρόνια της ακμής του, η ανθρώπινη κοινωνία έχει οργανωθεί με τέτοιον τρόπο, ώστε η εξουσία, κάθε μορφής εξουσία, οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πνευματική, να βρίσκεται στα χέρια των ανθρώπων που έχουν ξεπεράσει αυτό το στάδιο. Οι αποφάσεις ανήκουν σ’ αυτούς που έχουν την ωριμότητα και την πείρα, όπως λέμε. Ξεχνούμε όμως πως οι αποφάσεις αυτές αφορούν ουσιαστικά τους άλλους, αυτούς που θα υποχρεωθούν να τις εκτελέσουν και να ζήσουν σύμφωνα μ’ αυτές.

Εμείς οι ώριμοι είμαστε τόσο σίγουροι για τη σοφία μας και την ορθότητα της κρίσης μας, ώστε θεωρούμε αστεία τη σκέψη πως θα μπορούσαν να αποφάσιζαν για μας οι νέοι των τριάντα χρόνων. Άλλοτε συνειδητά και άλλοτε χωρίς ίσως να το συνειδητοποιούμε, οι ώριμοι ενεργούμε εξουσιαστικά προς τους νεοτέρους, αρχίζοντας από την οικογένεια και καταλήγοντας στην πολιτεία. Και είναι ολότελα φυσική η αντιεξουσιαστική αντίδραση των νέων που εκδηλώνεται και σε προσωπικό επίπεδο απέναντι στο άμεσο περιβάλλον τους και σε ιδεολογικό και πολιτικό απέναντι σε όλες τις μορφές του κατεστημένου των ωρίμων. Όσο αιφνιδιάζονται οι γονείς με την αντίδραση των παιδιών τους, άλλο τόσο αιφνιδιάζονται και οι οργανισμοί, κομματικοί λ.χ., που βρίσκονται κάθε τόσο αντιμέτωποι με τις νεολαίες που ανήκουν σ’ αυτούς. […]

Μανόλης Ανδρόνικος

�� Ομάδα Α΄

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε ένα κείμενο 120-130 λέξεων. (μονάδες 25)

�� Ομάδα Β΄

Β.1 Βασισμένοι στο προηγούμενο απόσπασμα να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόμενο των προτάσεων σημειώνοντας x στο αντίστοιχο πλαίσιο.

α) Το χάσμα των γενεών οφείλεται στις βιολογι-

κές διαφορές ανάμεσα στους νεότερους και

τους πρεσβύτερους.Σ Λ

β) Οι αντιθέσεις και τα προβλήματα ανάμεσα

στους νέους και τους μεγάλους οφείλονται

κατ’ αποκλειστικότητα στις σύγχρονες κοινω-

νικές συνθήκες. Σ Λ

γ) Η νοσταλγία των μεγάλων για τα περασμένα

είναι αποτέλεσμα της συναισθηματικής σχέσης

που έχουν αναπτύξει με τον κόσμο του παρελθόντος. Σ Λ μονάδες 3)

Β.2 Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με το ρ. φέρω / -ομαι

α) …………….. πολύ από τους άλλους

β) …………….. πολλά χρήματα ως αντάλλαγμα

γ) …………….. με δυσκολία το ‘’ρ’’

δ) …………….. σαν αγροίκος

ε) …………….. από πόνους στη μέση

στ) …………… συχνά εναντίον μου

ζ) …………….. (αορ.) αλλαγές στην οργάνωση της επιχείρησης (μονάδες 7)

Β.3 Ενώστε τις λέξεις που έχουν ετυμολογική συγγένεια.

αδιάκοπος ισχιαλγία

ανανεώνω κοπιαστικός

αναπόφευκτος συμπλήρωμα

έκπληκτος αδράνεια

επιχειρώ νεωτεριστής

μονότονος πλήγμα

νοσταλγία φυγοπονία

υποχρεώνομαι χειρόγραφο

πληρότητα χρεοκοπία

αντίδραση ένταση (μονάδες 15)

Β.4 Να βρείτε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων.

επικρίνουν

συντηρήσει

θεώρηση

διαπιστώνει

ωραιοποιώντας (μονάδες 10)

�� Ομάδα Γ΄

Γ. Ο Μανόλης Ανδρόνικος αποδίδει το χάσμα των γενεών στις βιολογικές διαφορές μεταξύ νέων και ώριμων. Σε ποιους άλλους λόγους πιστεύετε ότι οφείλεται η εκδήλωση του φαινομένου; Με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να καλυφθούν οι διαφορές ανάμεσα στις δυο γενιές; Να καταγράψετε τις απόψεις σας σ’ ένα κείμενο 400-450 λέξεων. (μονάδες 40)

απαντήσεις

�� Ο μ ά δ α Α΄

Α. Ο δοκιμιογράφος παρουσιάζει ως δεδομένη απ’ την εποχή του Ομήρου την τάση των ώριμων να επικρίνουν την συμπεριφορά των νέων σε σύγκριση με τη δική τους εξιδανικευμένη νιότη. Οι μεγαλύτεροι λόγω της αναπόφευκτης ηλικιακής φθοράς είναι συντηρητικοί, επιθυμούν να διατηρήσουν τα κεκτημένα άρα και την ύπαρξή τους ωραιοποιώντας το παρελθόν τους. Αντίθετα, ο νέος, καθώς είναι γεμάτος ζωντάνια, αισθάνεται την ανάγκη να ζήσει, να χαρεί, να ερωτευτεί. Ωστόσο, η κοινωνία οργανώνεται κατά τρόπο που η εξουσία βρίσκεται στα χέρια ώριμων και πεπειραμένων και όχι εκείνων που οι αποφάσεις αυτές αφορούν άμεσα, των νέων. Αυτή η εξουσιαστική συμπεριφορά των μεγαλύτερων στην οικογένεια και στην πολιτεία, κατά τη γνώμη του γράφοντος, δικαιολογεί απόλυτα τη νεανική αντίδραση σε προσωπικό, ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο. (121 λέξεις)

�� Ο μ ά δ α Β΄

Β.1. α) Σ β) Λ γ) Λ

Β.2. α) διαφέρει ε) υποφέρει

β) προσφέρει στ) καταφέρεται

γ) προφέρει ζ) επέφερε

δ) συμπεριφέρεται

Β.3. αδιάκοπος – κοπιαστικός, ανανεώνω – νεωτεριστής,

αναπόφευκτος – φυγοπονία, έκπληκτος – πλήγμα,

επιχειρώ – χειρόγραφο,

μονότονος – ένταση, νοσταλγία – ισχιαλγία,

υποχρεώνομαι – χρεοκοπία, πληρότητα – συμπλήρωμα,

αντίδραση – αδράνεια.

Β.4.

επικρίνουν = κατακρίνουν

συντηρήσει = διατηρήσει

θεώρηση = παρατήρηση

διαπιστώνει = συνειδητοποιεί

ωραιοποιώντας = εξιδανικεύοντας

�� Ο μ ά δ α Γ΄

Γ. Το χάσμα των γενεών ως διαφορές που χωρίζουν την παλαιότερη από τη νεότερη γενιά σε θέματα κοσμοαντίληψης, νοήματος της ζωής, κύρους των αξιών και συμπεριφοράς μπορεί να αποδοθεί στις παρακάτω αιτίες :

1. Προβληματική μορφή του σύγχρονου κόσμου ( ανασφάλεια, άγχος, πόλεμοι-εξοπλισμοί, πείνα-εξαθλίωση, κοινωνική αδικία, παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, καταναλωτισμός, φθορά αξιών, υποβάθμιση φυσικού περιβάλλοντος) για την οποία οι νέοι επιρρίπτουν την ευθύνη στις μεγαλύτερες γενιές.

2. Διαχρονική τάση των νέων για διαφοροποίηση από τις μεγαλύτερες γενιές, αμφισβήτηση, επαναστατικότητα → ακρότητες.

3. Υπερβολικές απαιτήσεις ή παρεμβάσεις των γονέων σε θέματα επιλογής ρούχων, είδους διασκέδασης, επαγγελματικής κατεύθυνσης, σχολικών επιδόσεων, σχέσεων.

4. Γρήγοροι ρυθμοί ζωής και εργασίας σε μια κοινωνία καταναλωτική- ανταγωνιστική, γονείς = φορείς διαφορετικών και αντικρουόμενων ρόλων → μείωση ελεύθερου χρόνου → έλλειψη επικοινωνίας, αδυναμία συνεννόησης.

5. Έκρηξη γνώσεων : μεγαλύτερη μόρφωση, καλύτερη ενημέρωση (υποχρεωτική εκπαίδευση, ΜΜΕ) → κριτική στάση, ωριμότητα, αντικομφορμιστική διάθεση των νέων, απόρριψη των αυθεντιών.

6. Έλλειψη αγάπης, στοργής, κατανόησης, συνεργασίας, αναγνώρισης των νέων από τους μεγαλύτερους.

7. Γεροντοκρατία στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική ηγεσία (→ελάχιστη αξιοποίηση νεανικού δυναμικού)

8. Νέοι : προοδευτικοί, αντιρρησίες, φιλελεύθεροι, ριζοσπαστικοί, ειλικρινείς, αυθόρμητοι, αγνοί, ζωντανοί, ενεργητικοί. /Μεγάλοι : συντηρητικοί, συμβιβασμένοι, εφησυχασμένοι, υποκριτές, ασυνεπείς, επιφυλακτικοί.

Τρόποι αντιμετώπισης

Μεγάλοι : αποβολή συντηρητισμού, δογματισμού, διδακτισμού, ηθικολογίας, ειλικρινής αυτοκριτική για τον εντοπισμό των λαθών τους, προσπάθεια κατανόησης των προβλημάτων των νέων και των ιδιαιτεροτήτων της ηλικίας τους.

Νέοι : σεβασμός προς την ώριμη γενιά και τις κατακτήσεις της, αποβολή οκνηρίας, αδιαφορίας, τάσης για καλοπέραση, κυνισμού (αντίθετα: σοβαρότητα, υπευθυνότητα, εργατικότητα, ορθολογισμός) αναγνώριση της ανάγκης για σύζευξη νηφαλιότητας και ορμητικότητας, εμπειρίας και απειρίας, θεωρίας και πράξης, παλιού και νέου, αναθεώρηση της άποψης ότι το αλληλοπλησίασμα είναι μονόπλευρη υποχρέωση των μεγάλων.__