ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

<<Πολλές από τις παραδοσιακές αξίες του ανθρώπου (όπως η αξία της θρησκευτικότητας, η αξία των παραδόσεων κ.τ.λ.), που έδιναν ένα νόημα αλλά και ένα μέτρο στην καθημερινή του ζωή, έχουν φθαρεί ανεπανόρθωτα ή έχουν αλλοιωθεί σε σημείο που όχι μόνο αμφισβητείται το κυριότερο χαρακτηριστικό τους, δηλαδή η μονιμότητα τους, αλλά διαπιστώνεται η πλήρης εξαφάνισή τους. Αν οι αξίες αποτελούν το πλέον θεμελιακό από τα στοιχεία της ζωής του ανθρώπου και δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, η φθορά τους ταυτίζεται με τη φθορά του ανθρώπου >>.

Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω απόσπασμα, απαντήστε ολοκληρωμένα στα παρακάτω ερωτήματα :

α) Πώς αντιλαμβάνεστε τη διαφορά του σύγχρονου ανθρώπου; Σε ποιούς τομείς της ζωής τη διαπιστώνετε;

β) Πού οφείλεται η αλλοίωση ή η εξαφάνιση των παραδοσιακών αξιών;

γ) Τι πρέπει να κάνει ο άνθρωπος, ώστε οι αξίες να γίνουν ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του;

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Το παραπάνω θέμα ως προς τη μορφή του ανήκει στα αναλυτικά θέματα κι αποτελείται από ένα εκτενές απόσπασμα και τρία συγκεκριμένα ερωτήματα. Τα θέματα αυτού του τύπου δεν παρουσιάζουν προβλήματα κατανόησης, είναι όμως απαιτητικά στα ζητούμενα ν’ αναπτυχθούν, γιατί προϋποθέτουν πολλές γνώσεις.

Βασική έννοια του θέματος είναι οι παραδοσιακές αξίες και η φθορά τους και τα ζητούμενα βρίσκονται στα τρία ερωτήματα. Επειδή ο όρος “παραδοσιακές αξίες” είναι πολύ ευρύς, χρειαζόμαστε αρκετό υλικό για να μπορέσουμε να τις αναπτύξουμε.

Με τον όρο “παραδοσιακές αξίες” εννοούμε τις διαχρονικές αξίες, αυτές που μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά, δεδομένου ότι αποδείχθηκαν ανώτερες από το χρόνο και κατοχυρώθηκαν στις συνειδήσεις των ανθρώπων όλων των εποχών. Αποκαλούνται, επίσης,και ανθρωπιστικές αξίες, διότι αναβαθμίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη σε όλες τις διαστάσεις της, με την έννοια ότι αποτελούν τέλεια πρότυπα, προς τα οποία αγωνίζεται να φθάσει ο άνθρωπος, γιατί τον κατευθύνουν σε μια ανώτερη ζωή.

Οι διαχρονικές ή ανθρωπιστικές αξίες διαχωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες, κατά χώρους :

1) Ατομικός χώρος : Ελευθερία (σωματική - οικονομική - πολιτική - πνευματική - ηθική - ψυχική) ανεξαρτησία, αυτοδυναμία, αυτοσεβασμός, αξιοπρέπεια, εντιμότητα, συνειδητοποίηση, συνέπεια.

2) Κοινωνικός χώρος :

(α) Δημοκρατία,πλουραλισμός, αξιοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη.

(β) Αξίες - αρχές που πρέπει να διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις : αλληλεγγύη, αλληλοσεβασμός, συναδέλφωση, ομόνοια, αγάπη, συντροφικότητα, συνεργασία.

3) Εθνικός χώρος : Εθνική ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία, φιλοπατρία, εθνική συνείδηση, σεβασμός στην εθνική παράδοση.

4) Διεθνής χώρος : Ειρηνική συνύπαρξη, διεθνής αλληλεγγύη, διεθνής συνεργασία, αλληλοσυμπαράσταση λαών, φιλία των λαών…

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σ’ αυτόν μπορούμε ν’ αναφερθούμε στο φαινόμενο της γενικότερης κρίσης που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία, μέρος της οποίας κρίσης αποτελεί και αυτή των παραδοσιακών αξιών. Αυτό σημαίνει ότι ανάλογα με τα συστήματα αναφοράς που θέτει η κάθε κοινωνία, διαμορφώνεται και η στάση του ανθρώπου απέναντι στις παραδοσιακές αξίες. Κρίση, λοιπόν, στην κοινωνία σημαίνει και κρίση σ’ αυτές.

Υπάρχει, βέβαια, και η περίπτωση να ξεκινήσουμε και με γενική αναφορά στις αξίες και στο ρόλο τους ή με την παράθεση κάποιας άποψης επώνυμης, σχετικής με την αλλοίωση που έχουν υποστεί οι παραδοσιακές αξίες στην εποχή μας.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΣ ΕΝΝΟΙΑΣ :

Εδώ ορίζουμε τις παραδοσιακές αξίες, αναφέρουμε το ρόλο τους και παρουσιάζουμε τις κατηγορίες ενδεικτικά.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ :

Λόγω της διαχρονικότητας των παραδοσιακών αξιών, επιβάλλεται να εξετάσουμε την πορεία τους μέσα στο χρόνο, για να δούμε τι αλλαγές υπέστησαν μέχρι και τη σημερινή εποχή. Ανακαλύπτουμε, συνεπώς,ότι οι αξίες αλλάζουν ως προς τα εξής :

I. Το νόημα και το περιεχόμενό τους : κάθε εποχή έχει τα δικά της κριτήρια, για να ορίζει τι είναι αξία και τι απαξία.

II.Τα όρια ανάμεσα στις αξίες και τις απαξίες ( που σταματά το λογικό και αρχίζει το παράλογο, πού το ηθικό και πού το ανήθικο, πού η ελευθερία και πού η αναλευθερία…)

III.Η ιεράρχηση των αξιών : κάθε εποχή ιεραρχεί τις αξίες ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, τις υπάρχουσες ανάγκες και τις προτεραιότητες.

IV.Τα μέσα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση των αξιών.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ

Α. Το πρώτο ερώτημα διατυπώνεται σε δύο ερωτηματικές προτάσεις. Αυτό δε συνεπάγεται ότι απαιτούνται δύο ξεχωριστές απαντήσεις, αφού η φθορά του ανθρώπου εντοπίζεται στους τομείς των δραστηριοτήτων του (τομείς: οικονομικός - πολιτικός - πολιτιστικός - κοινωνικός - πνευματικός - ηθικός).

Β. Το δεύτερο ερώτημα απαιτεί τα αίτια της φθοράς των παραδοσιακών αξιών, τα οποία θα καταλάβουν και το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης. Οφείλουμε να τα διακρίνουμε σε αίτια που πηγάζουν από την εξέλιξη του πολιτισμού - άρα δεν μπορούμε και να τα αντιμετωπίσουμε- και σ’ αυτά που υπήρξαν προϊόν της ανθρώπινης αδυναμίας. Αυτή η διάκριση επιβάλλεται για να είναι η στάση του ανθρώπου απέναντι στο πρόβλημα η πιο σωστή και η πιο αποτελεσματική.

ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

1) Η ενοποίηση του γήινου χώρου με τον εκμηδενισμό των αποστάσεων, οδήγησε στη διαμόρφωση ενός οικουμενικού πολιτισμού. Αυτός προκάλεσε τη συρρίκνωση των εθνικών πολιτισμών, όπως του Ελληνικού.

2) Η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη του δεύτερου μισού του αιώνα μας προκάλεσε ανακατατάξεις μεγάλες στον κοινωνικό χώρο, αλλάζοντας την εικόνα του (διακοπή ιστορικής συνέχειας - ρήξη με την παράδοση ).

3) Η αστικοποίηση του σύγχρονου τρόπου ζωής στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα επέβαλλε άλλη οργάνωση, λειτουργία, νοοτροπία και κανόνες συμπεριφοράς.

4) Η κρίση του θεσμού της οικογένειας έθεσε σε αμφισβήτηση τις παραδοσιακές αξίες, μια και η οικογένεια μεταλαμπαδεύει αυτές τις αξίες από γενιά σε γενιά.

5) Το έντονο υλοκρατικό πνεύμα του ανθρώπου της εποχής μας, απομάκρυνε από τη ζωή του τις παραδοσιακές αξίες, που είναι κυρίως πνευματικές. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι περισσότερο καταναλωτική ύπαρξη και ελάχιστα εώς καθόλου ηθοπνευματική οντότητα.

6)Το γενικότερο κλίμα της εποχής μας που το διαμορφώνουν φαινόμενα, όπως η μεταβατικότητα, η ρευστότητα, η ταχύτητα, η απροσδιοριστία, η ασάφεια, η σύγχυση, η σχετικότητα και η πολλαπλότητα, δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να φτιάξει ένα ανώτερο αξιολογικό σύστημα αναφοράς. Έτσι, τα κριτήρια των επιλογών του είναι φοβερά υποβαθμισμένα, ο ίδιος παρουσιάζεται αποπροσανατολισμένος και οι πραγματικές αξίες έχουν αντικατασταθεί από αντιαξίες.

7) Ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της σύγχρονης εκπαίδευσης δίνει προτεραιότητα στη συσσώρευση χρησιμοθηρικών και ωφελιμιστικών γνώσεων, υποβαθμίζει τον κύριο ανθρωποπλαστικό της ρόλο και γίνεται χώρος προπαρασκευής επιστημόνων επαγγελματιών.

8) Η έλλειψη προτύπων και ιδανικών κάνει τον άνθρωπο να χάνει την αγωνιστική του διάθεση για την κατάκτηση ανώτερων αξιών και υψηλών στόχων.

9) Η αλλοτρίωση του ανθρώπου από τον ευατό του και από το συνάνθρωπο οδήγησε στην κρίση των ανθρωπιστικών αξιών ( όπως της αξιοπρέπειας, της εντιμότητας, της αγάπης κ.τ.λ. ). Φαινόμενα, όπως η βία και η εγκληματικότητα, οι ωφελιμιστικές διαπροσωπικές σχέσεις, η θεοποίηση του χρήματος, το κυνήγι του χρήματος κ.τ.λ, επέφεραν την αποευαισθητοποίηση του ανθρώπου.

10) Η κάμψη του θρησκευτικού συναισθήματος εξαιτίας της επικράτησης της ιδεολογικής σύγχυσης.

11) Η διεύρυνση του χάσματος των γενεών συνέτεινε, ώστε οι νέοι να αρνούνται τις παραδοσιακές αξίες, θεωρώντας τις αναχρονιστικές και υιοθετώντας άκριτα καταναλωτικά πρότυπα.

12) Η ξενομανία και ο κακός νοούμενος μοντερνισμός καλλιεργούν στο σύγχρονο άνθρωπο την τάση να απεχθάνεται κάθε τι το παραδοσιακό και να κόβει τον αμφάλιο λώρο με την παράδοση.

13) Η απουσία σωστής ενημέρωσης από μέρους διαφόρων φορέων (Μ.Μ.Ε., Εκπαίδευση, Πολιτεία … ) για το ρόλο των παραδοσιακών αξιών στη ζωή του ατόμου.

Γ. Το τρίτο ερώτημα απαιτεί την ανάπτυξη της στάσης που πρέπει να υιοθετήσει ο σύγχρονος άνθρωπος, ώστε οι παραδοσιακές αξίες να γίνουν ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του. Για να είναι η ανάπτυξη ολοκληρωμένη, πρέπει αυτή να περιλαμβάνει και το τι οφείλει το άτομο να κάνει προς αυτή τη κατεύθυνση, αλλά και το τι επιβάλλεται να γίνει μέσα στην κοινωνία, ώστε αυτή να βοηθάει την ατομική προσπάθεια.

Επειδή η εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα είναι αυτή που καθορίζει και τη στάση ενός εκάστου των ατόμων απέναντι στις παραδοσιακές αξίες, επιβάλλεται να ξεκινήσουμε από τις αλλαγές που πρ’επει να συμβούν μέσα στην κοινωνία.

Ως προς την κοινωνία γενικά αναπτύσσουμε :

1) Την ανάγκη της διαμόρφωσης μιας άλλης κοινωνικής πραγματικότητας, μέσα στην οποία οι διαχρονικές αξίες θα δένουν αρμονικά με τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής.

2) Τις ευθύνες που πρέπει ν’ αναλάβουν οι πνευματικοί άνθρωποι ( διανοούμενοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες, ποιητές, πολιτικοί… ) απέναντι στις παραδοσιακές αξίες και ειδικότερα ως προς την προβολή και τον εμπλουτισμό τους.

3) Το ρόλο που απαιτείται να παίξουν τα Μ.Μ.Ε. στην προβολή των παραδοσιακών αξιών, λόγω της μεγάλης τους συμβολής στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και ιδιαίτερα των νέων.

4)Το ρόλο που οφείλει να διαδραματίζει η παιδεία, προσφέροντας ποιοτικά κριτήρια επιλογής στο άτομο για να κρατήσει την ορθότερη στάση απέναντι στις αξίες.

5) Η οικογένεια θα πρέπει να αποτελέσει το φορέα μετάδοσης μηνυμάτων και ανθρωπιστικών αξιών.

Ως προς το άτομο τώρα έχουμε να προτείνουμε :

I. Συνειδητοποίηση του ρόλου των αξιών, τόσο για την προσωπική του ολοκλήρωση, όσο και για την πρόοδο της κοινωνίας.

II.Σεβασμός των παραδοσιακών αξιών μέσα από την κριτική και την ελεύθερη στάση.

III.Ισχυρή θέληση και αγωνιστική διάθεση για την πραγμάτωση των αξιών, έτσι ώστε αυτές να γίνουν τρόπος ζωής.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Για να αποτελέσουν οι παραδοσιακές αξίες ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του ανθρώπου και να μπορέσει ο ίδιος ν’ αποκατασταθεί εξαρχής εκεί που πραγματικά του αρμόζει, επιβάλλεται η συστράτευση όλων μας ( λαού και πνευματικής ηγεσίας ) στην υπόθεση αυτή. Εξάλλου δεν έχουμε δυνατότητες για άλλη επιλογή^. η σταδιακή φθορά των αξιών θα οδηγήσει στον αφανισμό του ανθρωπίνου είδους.

ΠΗΓΗ:www.dhmokritos.gr