ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2018:ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ  Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 -  ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ (4)

ΚΕΙΜΕΝΟ

[Παιδεία και εκπαίδευση]

Παιδεία και εκπαίδευση είναι δύο όροι που συχνά πυκνά εναλλάσσονται, σάμπως να πρόκειται για συνώνυμα, με ταυτόσημο νόημα και στόχο∙ θεωρητικό και πρακτικό. Ως ρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δένδρου, η λέξη παιδεία (δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες) εμφανίζει εξελισσόμενο, σημασιολογικό και λειτουργικό εύρος και βάθος. Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή, δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά και την καλλιέργεια ενός δένδρου. Στον Πλάτωνα  η  λέξη  σαφώς  πλέον   α ναβ αθ μί ζετ αι   και  αναδεικνύεται  σε  μέτρο  γνώσης  και αρετής,  καλύπτοντας  τελικώς  τόσο  την  πλατωνική  οντολογία  όσο  και  την  πλατωνική

επιστήμη1. Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνική αρχαιότητα ενίοτε2  συνώνυμη της νεαρής

ηλικίας, ενώ σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την  παιδία όσο και με την παιδιά∙ σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία αφενός, το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφη μέθοδο) αφετέρου.

Πλησιέστερη ετυμολογικά και λειτουργικά    προς    την    παιδεία    αναγνωρίζεται    η

 μ ε τ αγε νέ σ τ ερη  εκπαίδευσις, παράγωγη του ρήματος εκπαιδεύω, το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα, με τη σημασία  του διδάσκω κάποιον κάτι ή εντυπώνω σε κάποιον κάτι με τη διδασκαλία∙ αυτού του είδους η εκπαίδευση αφορά ενίοτε και την προσαρμοστική άσκηση ενός ζώου.

Ωστόσο,   οι   όροι   παιδεία   και   εκπαίδευση   δεν   είναι   ούτε   ετυμολογικά   και

σημασιολογικά συνώνυμοι ούτε λειτουργικά ισοδύναμοι. Πράγμα που σημαίνει ότι η ευκαιριακή (μπορεί και σκόπιμη) εναλλαγή τους στη θεωρία και στην πράξη δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας.  Ζητούμενο επομένως παραμένει ο νηφαλιότερος έλεγχος, προκειμένου να διαφανούν τόσο τα κοινά όσο  και  τα  διαφορετικά  τους  σημεία,  που   ε πιτ ρέ πο υ ν   συγχρόνως  τη  σύγκριση  και  τη διάκρισή τους. Που πάει να πει ότι: παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ  ορισμού σε συμμαχική  και  συνάμα  σε  αντίπαλη  σχέση.  Κοινός  τους  παρονομαστής  παραμένει  η

διαβαθμισμένη γνώση ως μάθηση, ασκημένη κυρίως εντός θεσμοθετημένων θυλάκων3 της

πολιτείας,  χωρίς  να  αποκλείεται  και  η   ι διωτ ι κή   τους  κηδεμονία,  η  οποία  σε  ορισμένες περιπτώσεις παίρνει τη μορφή ταξικής και οικονομικής υπεροχής.

Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι   δ ιαφο ρές

προκύπτουν  από  τη  διαφορετική  τους  φύση  και  τον  αποκλίνοντα  προορισμό  τους.

1  Η θεωρία του Πλάτωνα για το ον και την επιστήμη.

2  Ενίοτε: μερικές φορές.

3  Θεσμοθετημένοι θύλακες: εδώ, εννοούνται οι ε κπαιδευτικοί θεσμοί.

Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη4. Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική.

Δ. Ν. Μαρωνίτης, εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», 1/3/2009 και 8/3/2009 (το κείμενο προσαρμόστηκε για τον σκοπό της αξιολόγησης).

A1.    Να  γ ρ ά ψ ε τ ε  σ τ ο  τ ε τ ρ ά δ ι ό  σ α ς  τ η ν  π ε ρ ί λ η ψ η  τ ο υ  κ ε ι μ έ νο υ  π ο υ  σ α ς δ ό θ η κ ε ( 90 - 1 1 0 λ έ ξ ε ι ς ) .

Μ ο ν ά δ ε ς 2 5

Β 1 .    Ν α  ε π α λ η θ ε ύ σ ε τ ε  ή  να  δ ι α ψ ε ύ σ ε τ ε ,  μ ε  β ά σ η  τ ο  κ ε ί μ ε νο ,  τ ι ς  π α ρ α κ ά τ ω π ρ ο τ ά σ ε ι ς ,   γ ρ ά φ ο ντ α ς   σ τ ο   τ ε τ ρ ά δ ι ό   σ α ς   δ ί π λ α   σ τ ο   γ ρ ά μ μ α   π ο υ α ντ ι σ τ ο ι χ ε ί σ ε κ ά θ ε π ρ ό τ α σ η τ η λ έ ξ η Σ ω σ τ ό ή Λ ά θ ο ς :

α.  Το   πε ριε χό με νο   το υ   ό ρου   « παιδ εία»   παρ αμέ νει   αμ ετ ά βλητο   στο πέρ ασ μα του χρό νου .

β .  Η  παιδ εία  στο ν  Αισ χύ λο  και  τ ο ν  Σο φο κλή  αφο ρά  α πο κλει στικά  στ ο ν

ά νθ ρ ωπο.

γ .   Η  λέξ η  παιδ ία  για  το υ ς  α ρ χαίου ς  Έλλη νε ς  σήμ αι νε  τη ν  παιδ αρι ώδ η φ λυα ρία και α νο ησία .

δ .  Η « παι δεία » και η «ε κπαίδ ευσ η» εί ναι έννο ι ε ς ε ντε λώς άσ χετ ε ς μετ αξύ

το υ ς.

ε.   Η εκπαί δευ ση λειτ ου ρ γεί ως θεσμ οθετ ημ έ νη δι αδι κασί α .

Μ ο ν ά δ ε ς  10

Β 2 .    α )  Ν α  β ρ ε ί τ ε  έ να ν  τ ρ ό π ο  α ν ά π τ υ ξ η ς  τ η ς  τ ε λ ε υ τ α ί α ς  π α ρ α γρ ά φο υ  τ ο υ κ ε ι μ έ νο υ  « Από εκεί … υποχρεωτική.» (μονάδες 2) κ α ι  να  τ ε κ μ η ρ ι ώ σ ε τ ε τ η ν α π ά ντ η σ ή σ α ς μ ε α ν α φ ο ρ έ ς σ τ ο κ ε ί μ ε νο ( μ ο ν ά δ ε ς 3 ) .

Μ ο ν ά δ ε ς 5

β )  Ν α    γ ρ ά ψ ε τ ε    π ο ι α    νο η μ α τ ι κ ή    σ χ έ σ η    ε κ φ ρ ά ζ ο υ ν    ο ι    π α ρ α κ ά τ ω δ ι α ρ θ ρ ω τ ι κ έ ς  λ έ ξ ε ι ς  ή  φ ρ ά σ ε ι ς  ( μ ε  έ ν τ ο νη  γ ρ α φ ή  σ τ ο  κ ε ί μ ε νο )  σ τ η ν τ ρ ί τ η π α ρ ά γ ρ α φ ο :

Ω σ τ ό σ ο

ε π ο μ έ νω ς

π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ

Π ο υ π ά ε ι ν α π ε ι ό τ ι κ υ ρ ί ω ς

Μ ο ν ά δ ε ς 5

4  Δηλαδή, η εκπαίδευση διαπιστώνεται ότι έχει καθορισμένη αποστολή.

Β 3 .    α)  Ν α   ξ α ν α γ ρ ά ψ ε τ ε   τ ι ς   α κ ό λ ο υ θ ε ς   π ρ ο τ ά σ ε ι ς / π ε ρ ι ό δ ο υ ς   λ ό γ ο υ   τ ο υ κ ε ι μ έ νο υ ,  α ντ ι κ α θ ι σ τ ώ ντ α ς  κ α θ ε μ ι ά  α π ό  τ ι ς  υ π ο γ ρ α μ μ ι σ μ έ νε ς  λ έ ξ ε ι ς

με μ ί α σ υ ν ώ νυ μ ή τ η ς , χ ω ρ ί ς ν α α λ λ ά ζ ε ι τ ο νό η μ α :

  Ο ι α ρ χ έ ς τ η ς  α ν ι χ ν ε ύ ο ν τ α ι   σ τ ο ν Α ι σ χ ύ λ ο κ α ι σ τ ο ν Σ ο φ ο κ λ ή .

  Η  ί δ ι α  λ έ ξ η  [ . . . ]  σ κ ο π ί μ ω ς   σ υ ν ά π τ ε τ α ι   κ ά π ο τ ε  τ ό σ ο  μ ε  τ η ν

π α ι δ ί α ό σ ο κ α ι μ ε τ η ν π α ι δ ι ά .

   [...]  τ ο  ο π ο ί ο ,  ό σ ο  β λ έ π ω  σ τ α  λ ε ξ ι κ ά ,    ε μ φ α ν ί ζ ε τ α ι    π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ ο ν π λ α τ ω νι κ ό Κ ρ ί τ ω ν α .

  [ . . . ] δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί σ ύ γ χ υ σ η ε ι ς β ά ρ ο ς κ α ι τ ω ν δ ύ ο   σ υ ν τ ε λ ε σ  τ  ώ  ν  

τ η ς κ ρ ί σ ι μ η ς α υ τ ή ς σ υ ζ υ γ ί α ς .

   Α π ό  ε κ ε ί  κ α ι  π έ ρ α  α ρ χ ί ζ ο υ ν    π ρ ο φ α ν ε ί ς   κ α ι  λ α νθ ά νο υ σ ε ς δ ι α φ ο ρ έ ς [ . . . ] .

Μ ο ν ά δ ε ς 5

β)  Ν α      α ντ ι κ α τ α σ τ ή σ ε τ ε      κ α θ ε μ ι ά      α π ό      τ ι ς      π α ρ α κ ά τ ω      λ έ ξ ε ι ς

( υ π ο γ ρ α μ μ ι σ μ έ νε ς σ τ ο κ ε ί μ ε νο ) μ ε μ ί α α ντ ώ νυ μ ή τ η ς :

  α ν α β α θ μ ί ζ ε τ α ι ( 1 η π α ρ ά γ ρ α φ ο ς )

  μ ε τ α γ ε νέ σ τ ε ρ η ( 2η π α ρ ά γ ρ α φ ο ς )

  ε π ι τ ρ έ π ο υ ν ( 3 η π α ρ ά γ ρ α φ ο ς )

  ι δ ι ω τ ι κ ή ( 3 η π α ρ ά γ ρ α φ ο ς )

  δ ι α φ ο ρ έ ς ( 4 η π α ρ ά γ ρ α φ ο ς )

Μ ο ν ά δ ε ς 5

Β 4 .    Σ τη ν πρ ώτ η πα ρά γρ α φο του κειμέ νου « Παιδ εί α … αφ ετέ ρου » κυ ρια ρ χεί η παθ ητική φωνή .

α)  Να ε ντο πίσετ ε δύ ο ρ ήμ ατα παθητι κή ς φ ωνή ς σε αυτή τη ν πα ρά γρα φο

(μ ο νάδε ς 2 ).

β)  Να  ε ξη γήσ ετε  πώς λειτο υρ γεί  η  παθητική  φ ωνή  στη  δια μόρ φ ωσ η  τ ου ύ φο υς το υ κειμέ νο υ σ τη συ γκεκριμέ νη πα ρ άγρα φο (μο νά δε ς 3 ) .

Μ ο ν ά δ ε ς 5

Γ 1 .    Με αφ ορμ ή διά λο γο που έ χει α νοί ξει στη σ χο λική κοι νό τητ α σ χετι κά μ ε το ν μ ορ φωτικό ρό λο τ ου σ χο λείο υ στο ν 2 1 Ο  αι ώνα, γρ άφ ετε ένα ά ρθ ρο (500 -

6 00 λέ ξε ι ς) στη μαθητι κή ε φημε ρίδ α σ το οποίο :

α)  υ πο στη ρίζετε  τη ν  άπο ψη  ότι  τ ο  σ χο λείο  ο φε ί λει ,  πα ρά λλη λα  με  τη ν ε κπαιδ ευτι κή , να ασκεί και παιδε υτική λειτ ου ργί α ,  και

β)  πρ οτεί νετε , αιτι ολογη μέ να, τρ όπου ς με το υ ς ο ποίο υ ς ε κπαιδ ευτι κοί και μ αθη τέ ς/μ αθή τριε ς   μ πο ρο ύ ν   να   σ υμβ ά λ λου ν   στ η ν   ενί σ χυ ση   τ ου παιδ ευτι κού ρ όλου το υ σ χο λείου .

 Π ρ ο σ ο χ ή : στο άρθρο να μη ν αναγράψ ε τε το ο νο ματε πώ νυμό σας.

Μ ο ν ά δ ε ς  40