ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΧΧΧΙ

Α.   ΚΕΙΜΕΝΟ

Να μεταφράσετε το απόσπασμα XXXI.

XXXI. Bello Latino Τ. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est: <

XXXIV. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. Turn Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domes-ticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.

(Μονάδες 40)

Β.   ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. α. Να γράψετε την πτώση που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

genere: την αιτιατική του πληθυντικού,

singularis proelii: την αιτιατική του ενικού,

adulescens: την αφαιρετική του ενικού,

viribus: την αιτιατική του ενικού,

praesidium: την κλητική του ενικού,

deis immortalibus: τη γενική του πληθυντικού,

postes: τη γενική του πληθυντικού.

(Μονάδες 4,5)

β .Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

nobili, sanctum: τους άλλους βαθμούς των επιθέτων στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση,

his: τη δοτική και αφαιρετική του ενικού και την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου γένους,

quanto: την ονομαστική του ενικού του ίδιου γένους,

suis, cuius: την αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού στο ίδιο γένος ή πρόσωπο,

fortior: το επίρρημα του επιθέτου στους τρεις βαθμούς,

complures: τη γενική πληθυντικού του ίδιου γένους.

(Μονάδες 7)

2. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

congrediamur: το β' ενικό οριστικής ενεστώτα και υποτακτικής όλων των χρόνων (να διατηρηθεί το γένος του υποκειμένου),

ruit: τη μετοχή μέλλοντα της ενεργητικής φωνής και παρακειμένου της μέσης φωνής στη δοτική του ενικού στο θηλυκό γένος,

transfixit: την αφαιρετική πτώση του σουπίνου,

posuissent: το β' πληθυντικό της προστακτικής του μέλλοντα της ίδια φωνής.

(Μονάδες 10)

β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

sclent: τα παθητικά απαρέμφατα (να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκει­μένου),

praefuit: την υποτακτική παρατατικού και μέλλοντα στο ίδιο πρόσωπο (να διατηρηθεί το γένος του υποκειμένου),

abstinerent: την υποτακτική ενεστώτα και μέλλοντα στην ίδια φωνή και πρόσωπο (να διατηρηθεί το γένος του υποκειμένου),

cernatur: την υποτακτική υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή και πρόσωπο (να ληφθεί υ­πόψη το υποκείμενο) και το απαρέμφατο μέλλοντα στην ίδια φωνή,

revertisset: την υποτακτική παρατατικού και παρακειμένου στο ίδιο πρόσωπο (να δια­τηρηθεί το γένος του υποκειμένου),

edixit: το β' ενικό της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή,

permotus: το β' πληθυντικό της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή,

fugati erant: το γ' πληθυντικό της προστακτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή,

rettulerunt: το β' ενικό της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα στην άλλη φωνή, το β' ε­νικό της υποτακτικής παρατατικού στην άλλη φωνή και το απαρέμφατο ενεστώτα  στην άλλη φωνή.

(Μονάδες 8,5)

3. α. Να μετατρέψετε τις παρακάτω ενεργητικές συντάξεις σε παθητικές και να δηλώσετε το ποιητικό αίτιο: «Hostesfuga salutem petere debebunt.», «Adulescens in certamen ruere debebat.»

(Μονάδες 2,5)

β. Να αναλύσετε τις παρακάτω μετοχές σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις εισα­γόμενες με τους συνδέσμους που δίνονται για καθεμιά από αυτές:

«permotus» εισαγόμενη με τον cum, «abiectis armis» εισαγόμενη με τον cum primum.

(Μονάδες 2)

γ. Να μετατρέψετε την πρώτη πρόταση της παρακάτω περιόδου σε δευτερεύουσα χρο­νική εισαγόμενη με τον ιστορικό cum και στη συνέχεια να την μετατρέψετε σε μετο­χή: «Adulescens fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit.»                                                   (Μονάδες 2,5)

δ.Να μετατρέψετε την παρακάτω παθητική σύνταξη σε ενεργητική: «is fores reserari eosque intromitti a domesticis iussit.»

(Μονάδες 2)

ε. «Is edixit ut omnes pugna abstinerent.»: Να γίνει ο πλάγιος λόγος ευθύς.                                             (Μονάδα 1)

4.α. «hoste», «cuius opera», «se ipsum captum»: Να εκφράσετε τις ίδιες έννοιες με άλλο τρόπο (για την τελευταία έννοια να χρησιμοποιήσετε τους κατάλλη­λους τύπους του γερουνδιακού).                                    (Μονάδες 9)

β. «viribus suis» : Να αντικαταστήσετε το suis με τον κατάλληλο τύπο της is, ea, id. Ποια η διαφορά στη σημασία;

(Μονάδες 2)

γ. «ut ... abstinerent», «ut ... cernatur», «cum ... existimasset»: Να δώσετε κάθε δυνατό στοιχείο για την συντακτική αναγνώριση των δευτερευουσών προτάσε­ων (είδος, εισαγωγή, έγκλιση, χρόνος, εξάρτηση, συντακτική θέση).                                                                       (Μονάδες 7,5)

δ. «Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat» : Να γίνει ο λόγος πλάγιος με εξάρτηση Dux adulescentem monu-it (η κύρια πρόταση να γίνει δευτερεύουσα βουλητική).                                                                                                           (Μονάδα 1,5)

απαντησεις

Β       Α.   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Στο Λατινικό πόλεμο ο Τίτος Μάνλιος, ύπατος καταγόμενος από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός, όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο, διέ­ταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη (να μην εμπλακεί κανείς σε μάχη). Όμως λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και με αυτά τα λόγια προκλήθηκε σε μάχη από τον αρχηγό των εχθρών: < < Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση της μονομαχίας, πόσο ο Λατίνος στρατιώτης σε ανδρεία ξεπερνάει τον Ρωμαίο». Τότε ο νεαρός έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος από την ε­πιθυμία να πολεμήσει όρμησε στον αγώνα παρά τη διαταγή του υπάτου1 και (όντας) δυνατό­τερος από τον εχθρό τον διαπέρασε με το δόρυ και (τον) απογύμνωσε από τα όπλα. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία με τη φυγή. Αλλά ο ύπατος όταν γύρισε στο στρατόπεδο το νεαρό τιμώρησε με θάνατο με τις ενέργειες του οποίου οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή.

Β       Β.   ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.α. genera, singulare proelium, adulescente, vim, praesidium, deorum/deum immortalium, postium.

β. (nobili), nobiliore, nobilissimo, (sanctum), sanctius, sanctissimum - huic, hoc, haec -quantum - sua, quorum - fortiter, fortius, tortissime - complurium.

2.a. congrederis/-re, congrediaris/-re, congredereris/-re, congressurus sis, congressus sis, congressus esses - ruiturae, rutae - transfixu - ponitote.

β. solitos esse, solitos fore - praeesset, praefuturus sit - abstineant, abstenturi sint - con-spectum esset, cretum iri - reverteretur, reverterit (reversus sit) - edic - permovemini -fugantor - referris/-re, refereris/-re, referreris/-re, referri.

3. α. «Hostibusfugasaluspetendaerit.», «Adulescenti in certamen ruendumerat.»

β. «cum cupiditate pugnandi permotus esset», «cum primum abiecerunt/-ere arma»

γ. «Cum adulescens fortior hoste, hasta eum transfixisset armis spoliavit.»/ «Adulescens fortior hoste, hasta eum transfixum armis spoliavit.»

δ. «is fores reserare eosque intromittere domesticos iussit.»

 ε. «Omnes pugna abstinete.»

4. α. «quam hostis», «per quern», «ad, in se ipsum capiendum/sui ipsius capi-endi causa, gratia> >

β.. viribus suis ->- viribus eius: To suis δηλώνει αυτοπάθεια δηλαδή αναφέρεται στο υ­ποκείμενο «adulescens» ενώ το eius δεν δηλώνει αυτοπάθεια δηλαδή αναφέρε­ται σε οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εκτός από το υποκείμενο «adulescens».

γ. «ut... abstinerent»: Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση, ουσιαστική ως αντικείμε­νο στο edixit. Εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο ut γιατί είναι καταφατική. Εκφέρε­ται με υποτακτική γιατί το περιεχόμενο της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου παρατατι­κού (abstinerent) επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (edixit: παρακείμενος), υπάρ­χει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων, η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγ­μή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με την δευτε­ρεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησης της. <

δ. «Dux adulescentem monuit ut congrederentur, ut singularis proelii eventu cernere-tur, quanto miles Latinus Romano virtute antecelleret.»