ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ (5-10-12)

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού δεν είναι δώρο εξ’ ουρανού ,δεν κατοικεί σε κάποιον άλλο πλανήτη κι ούτε μπορεί να μετατεθεί σε κάποιο μακρινό μέλλον. Κατοικεί στη γη και χτίζεται στο εδώ και τώρα.

Χτίζεται ήδη από σημαντικούς παιδαγωγούς μέσα κι έξω από το χώρο της εκπαίδευσης που φωτίζουν με ιδέες και εφαρμογές άγνωστες περιοχές γύρω από την κριτική και τη βιωματική μάθηση. Υπάρχει σήμερα παγκοσμίως ένα τεράστιο απόθεμα γνώσεων και εφαρμογών γύρω από τα θέματα της εκπαίδευσης που συνεχώς εμπλουτίζεται σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας ή της κάθε τοπικής κοινότητας, ανανεώνεται από νέες πρωτοπόρες εφαρμογές και που διαρκώς αναζητά αποδέκτες και πρόθυμους συνομιλητές.

Ο Βραζιλιάνος εμψυχωτής , και δημιουργός του κοινωνικού θεάτρου (ΘΕΑΤΡΟ FORUM) ,Αουγκούστο Μποάλ στο έργο του «το Θέατρο των Καταπιεσμένων» δείχνει πώς παιδαγωγικές μέθοδοι και θεατρικές τεχνικές μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενεργών πολιτών. Περνά από τη διαπίστωση της ασθένειας της παθητικότητας στην αντιμετώπισή της.

«Αν είσαι παρατηρητής του εαυτού σου εδώ και τώρα, στο παρόν, μπορείς να αναλύσεις το παρελθόν σου προκειμένου να επινοήσεις το μέλλον σου. Σήμερα, εδώ, στο παρόν, προσπαθείς να αναλύσεις το παρελθόν, τι έκανες, ποιους δρόμους έχεις πάρει, ποιους στόχους έχεις επιτύχει και προς τα πού θέλεις να βαδίσεις στο μέλλον. Το να προετοιμάζεσαι για το μέλλον σημαίνει ότι είσαι καλύτερα εξοπλισμένος για να συνειδητοποιήσεις τι θέλεις. Η ζωή είναι μια έκπληξη, η δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας κάθε στιγμή. Απλώς πρέπει να είσαι έτοιμος να πεις "θέλω να κάνω αυτό και θα προσπαθήσω να το κάνω" Το ζήτημα δεν είναι να βρεις μια λύση για το κάθε πρόβλημα αλλά να αναπτύξεις την ικανότητα του να βρίσκεις καινούργιες πιθανότητες συνεχώς. Ακόμη και στο Θέατρο των Καταπιεσμένων που κάνουμε ποτέ δεν προσπαθούμε να πούμε ποια είναι η καλύτερη λύση, προσπαθούμε να ερεθίσουμε τον καθένα να σκεφθεί πιθανές λύσεις. Αυτό είναι που θέλουμε να επιτύχουμε».

Και ο Φρέιρε προσθέτει «Η προβληματίζουσα εκπαίδευση στηρίζεται πάνω στη δημιουργικότητα και δυναμώνει την αληθινή σκέψη και δράση πάνω στην πραγματικότητα. Έτσι ανταποκρίνεται στον προορισμό των ανθρώπων , ως όντων που τότε μόνο είναι αυθεντικά, όταν επιδίδονται στην έρευνα και τη δημιουργική αλλαγή»

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού χτίζεται επίσης ήδη από συναδέλφους του διπλανού γραφείου ή του διπλανού σχολείου που βλέπουν τον εαυτό τους πρώτα απ’ όλα ενεργό πολίτη και συνεχώς μαθητευόμενο παιδαγωγό και επιστήμονα. Που κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες κι αφιερώνοντας κόπο, χρόνο και χρήμα για την συνεχή επιμόρφωσή τους κατάφεραν να δημιουργήσουν νησίδες δημιουργικότητας και καλών πρακτικών στο χώρο της εκπαίδευσης. Με δημιουργικές παρεμβάσεις στο αναλυτικό πρόγραμμα ,αλλά και με εκπόνηση προγραμμάτων και δράσεων που το ξεπερνούν και που διέπονται από τις παρακάτω αρχές
1. Εγκαταλείπεται ο παθητικός τρόπος μάθησης, αλλά και όλες οι τεχνοκρατικού τύπου σύγχρονες συνταγές που βασίζονται στις αρχές της ανταγωνιστικότητας ,της αποτελεσματικότητας ή της ορθολογικής διαχείρισης, βλέπε χειραγώγησης, των ανθρώπινων προσδοκιών. Αντιθέτως προωθούνται μοντέλα μάθησης που στηρίζονται στον κριτικό και ενεργό μαθητή -πολίτη που αναζητά μαζί με το δάσκαλο την αλήθεια, αποκτά την ικανότητα να συζητά, να λαμβάνει αποφάσεις και να αναλαμβάνει ευθύνες, να παρεμβαίνει στην πραγματικότητα . Σε ένα μαθητή που χαίρεται να μαθαίνει μέσα από τα πράγματα που ανακαλύπτει.\

2. Ο Εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ρόλο συνεργάτη και κυρίως εμψυχωτή των μαθητών του. Παρέχει ίσες ευκαιρίες πέρα από κοινωνικές, οικονομικές, ταξικές διαφοροποιήσεις .Αξιοποιεί τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των μαθητών του και προτείνει θέματα που βρίσκονται κοντά στους προβληματισμούς τους ή στα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας. Χρησιμοποιεί ποικιλία βιωματικών –ομαδοσυνεργατικών μεθόδων προσέγγισης που τους βοηθούν στο να εκφραστούν όχι μόνο λεκτικά-λογικά αλλά και συναισθηματικά, σωματικά , να δουν το κάθε θέμα από διάφορες οπτικές γωνίες και σύμφωνα με τις πολλαπλές συνδέσεις του,(κριτική στάση απέναντι στην πραγματικότητα, συστημική-ολιστική προσέγγιση) να αποστασιοποιηθούν από φόβους και προκαταλήψεις, να ανακαλύψουν κοινά σημεία με τον άλλο ή με το διαφορετικό (να αποκτήσουν ενσυναίσθηση) και τελικά να ανακατασκευάσουν την ταυτότητά τους και να περάσουν από το «εγώ» στο «εμείς». Τεράστιο ρόλο στην παραπάνω διαδικασία έχει αποδειχτεί μετά από μακροχρόνιες έρευνες και εφαρμογές ότι παίζουν οι μέθοδοι που σχετίζονται με τις τέχνες –θέατρο, χορός, μουσική, ζωγραφική, κινηματογράφος στις διάφορες ποικιλίες και εκφάνσεις τους. Αποδεικνύονται ως η κατ’ εξοχήν κοινή μας γλώσσα που ξεπερνά κάθε είδους σύνορα και κατηγοριοποιήσεις ,αλλά και ως ο πιο γνήσιος τρόπος για να εκφραστούμε και να επικοινωνήσουμε.

Ο εκπαιδευτικός αντιτίθεται στην έννοια του ελέγχου από ειδικούς (θετικιστικό- ποσοτικό μοντέλο) και φροντίζει να αξιολογεί τα αποτελέσματα των δράσεων με διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν όλα τα μέλη της ομάδας (εσωτερική αξιολόγηση, αυτοαξιολόγηση) και με σκοπό τη βελτίωση όλων των σταδίων και των επιπέδων της δράσης. Χρησιμοποιεί δείκτες όπως: η επιτυχής σύνδεση ανάμεσα σε αρχές και μεθόδους

-Η βελτίωση των διδακτικών μεθόδων από παιδαγωγική και αισθητική άποψη και η αναβάθμιση του περιβάλλοντος μάθησης

-η ενίσχυση των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της σχολικής Κοινότητας,
-η ικανότητα ανατροφοδότησης, διάχυσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων μέσω ευρύτερων συνεργασιών .

Οι παραπάνω πρακτικές σήμερα δεν κινούνται πλέον σε επίπεδο ατομικών πρωτοβουλιών. Υπάρχουν ήδη δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ:
-επιστημονικών σωματείων και ΜΚΟ εκπαιδευτικών που κινούνται στο χώρο της τυπικής και της μη τυπικής εκπαίδευσης

-φορέων της δημόσιας εκπαίδευσης (πανεπιστημιακοί, υπεύθυνοι πολιτιστικών ,περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή αγωγής υγείας) αλλά και ελεύθερων επαγγελματιών (εμψυχωτές, καλλιτέχνες ,νέοι επιστήμονες ,ειδικοί στην εκπαίδευση ενηλίκων)
-δίκτυα τοπικά, διεθνή και παγκόσμια με τεράστιο εύρος και ποικιλία θεματικών (εισαγωγή των τεχνών και των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, διαπολιτισμική ,περιβαλλοντική εκπαίδευση, αγωγή υγείας, καταναλωτή ,ενεργού πολίτη ),
-έντονη παρουσία και παραγωγή σύγχρονου πολιτισμικού λόγου και έργου με τη μορφή τακτικών συναντήσεων (ημερίδες, συμπόσια, συνδιασκέψεις, φεστιβάλ) ή με τη μορφή εκδόσεων και ηλεκτρονικών φόρουμ και με τη συμμετοχή χιλιάδων εκπαιδευτικών σε αυτά.

Υπάρχει επομένως ένα πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία δομών επιμόρφωσης που βασίζονται στις αρχές της προβληματίζουσας εκπαίδευσης και που μπορούν εν δυνάμει να αποτελέσουν τους βασικούς φορείς και υποστηρικτές του εκπαιδευτικού έργου. Δεν πρέπει βεβαίως να υποτιμηθεί η δυνατότητα του ίδιου του ενεργού συλλόγου καθηγητών να αναλαμβάνει μικρότερης κλίμακας επιμορφωτικές πρωτοβουλίες με την καθοδήγηση έμπειρων συναδέλφων σε επίπεδο ειδικότητας ή δραστηριοτήτων και προγραμμάτων.

Η νέα ταυτότητα του εκπαιδευτικού χτίζεται μέσα από τα αιτήματα των ίδιων των συνειδητοποιημένων μαθητών του. Στη διάρκεια πολύχρονης έρευνας που έγινε μεταξύ μεγάλου μέρους μαθητών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας με πρωτοβουλία του Συνηγόρου του Παιδιού οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τις βαθύτερες επιθυμίες τους γύρω από το σχολείο που ονειρεύονται.

• Οι μέθοδοι διδασκαλίας στα σχολεία θα πρέπει να γίνουν πιο συμμετοχικές. Να ενθαρρύνονται η έρευνα, η συνεργατική μάθηση, οι ομαδικές δραστηριότητες (καλλιτεχνικές, δημιουργικές, κοινωνικές, ερευνητικές, κλπ)και ο διάλογος μέσα στην τάξη. Η λειτουργία ομάδων στα σχολεία χρειάζεται να μπει στο σχολικό πρόγραμμα, για να δίνει ενδιαφέρον και κίνητρα στους μαθητές.

• Οι καθηγητές πρέπει να εκπαιδεύονται στη διάρκεια των σπουδών τους και στη συνέχεια να επιμορφώνονται διαρκώς σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού, την διεξαγωγή διαλόγου στην τάξη και την ψυχολογία του παιδιού και του εφήβου.
• Θα πρέπει να γίνεται ποιοτική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ως προς τις ικανότητές τους να διδάσκουν αλλά και να επικοινωνούν με παιδιά και εφήβους, τόσο πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους όσο και κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, έτσι ώστε να διασφαλίζονται κατά το δυνατόν η παιδαγωγική τους επάρκεια, το ενδιαφέρον τους και οι δυνατότητές τους όσον αφορά την εκπαιδευτική και παιδαγωγική πράξη. Θα πρέπει να μελετηθεί ένα σύστημα για την συμμετοχή και των μαθητών στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, με βάση κριτήρια όπως η μεταδοτικότητα, η διεξαγωγή του μαθήματος με ενδιαφέροντα τρόπο και η προσωπική επαφή τους με τους μαθητές.

• Οι μαθητές θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν και στην αξιολόγηση των σχολικών βιβλίων και γενικότερα του περιεχομένου της εκπαίδευσης.
• Η αξιολόγηση των μαθητών πρέπει να βασίζεται στην προσπάθεια και όχι μόνο στην απόδοσή τους. Εκτός των βαθμών χρειάζεται να καθιερωθούν περισσότερα κίνητρα για την επιβράβευση και κινητοποίηση των μαθητών.

• Ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και άλλοι ειδικοί χρειάζεται να υποστηρίζουν τη δουλειά των εκπαιδευτικών και να μπορούν να συμβουλεύουν τους μαθητές και τους γονείς τους, όταν αυτοί το ζητούν.

• Τα σχολεία χρειάζεται να έχουν ξεκάθαρους κανόνες, που να τηρούνται από όλες τις πλευρές και να διασφαλίζουν τον αλληλοσεβασμό. Οι κανόνες αυτοί πρέπει να διαμορφώνονται μέσα από τον διάλογο ανάμεσα σε όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.
• Από την αρχή της σχολικής χρονιάς πρέπει οι μαθητές να ενημερώνονται και να συζητούν για το θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων και τους τρόπους συμμετοχής των μαθητικών συμβουλίων στη σχολική ζωή. Οι μαθητές πρέπει να καλούνται να συμμετέχουν σε αποφάσεις που αφορούν την καθημερινή λειτουργία των σχολείων, αλλά και στην αντιμετώπιση ή πρόληψη περιστατικών βίας, ρατσισμού κλπ
Οι παραπάνω προτάσεις ακριβώς επειδή βασίστηκαν σε εκτεταμένο διάλογο ,μακρόχρονη και διαρκή επεξεργασία αποτέλεσαν στην τελική τους μορφή πρόταση που κατατέθηκε από το Συνήγορο του Παιδιού πρόσφατα στο Υπουργείο Παιδείας. Το όλο διάβημα θα βρει τελικά και τη θεσμική του έκφραση .Η διαμόρφωση σχολικού κανονισμού από όλα τα μέλη μιας σχολικής κοινότητας θα εφαρμοστεί πιλοτικά και θα ξεκινήσει βέβαια από τις σχολικές εκείνες κοινότητες στις οποίες εφαρμόζονται ήδη με τη μορφή πρωτοβουλιών ή καλών πρακτικών οι αρχές του διαλόγου και της δημοκρατίας.

Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Πρέπει να αποφασίσουμε αν θα αξιοποιήσουμε περαιτέρω όλες τις παραπάνω δυνατότητες που, όπως βλέπουμε δεν κινούνται στη σφαίρα της φαντασίας ,αλλά λαμβάνουν ήδη σάρκα και οστά ή θα επικαλούμαστε διαρκώς τα εμπόδια και τους περιορισμούς ως άλλοθι για την εμπλοκή μας στον επόμενο φαύλο κύκλο.

Το ερώτημα δεν βρίσκεται πλέον στο τι μπορούμε να διατηρήσουμε από το σαθρό οικοδόμημα μέσα στο οποίο είμαστε ενταγμένοι ,αλλά στο πόσο γρήγορα θα απαλλαγούμε από αυτό και τα αποπνικτικά του όρια.

Αν η επιλογή μας είναι το σχολείο που επιθυμούμε κι όχι αυτό που μας έτυχε, τότε τα ερωτήματα που θα μπορούσαμε να θέσουμε είναι:

-πώς θα μπορούσαν οι νησίδες δημιουργικότητας στο χώρο της εκπαίδευσης να επικοινωνήσουν καλύτερα μεταξύ τους ; Ποιες γέφυρες θα έπρεπε να στηθούν που να τροφοδοτούν τη διαρκή συνάντηση και την ουσιαστική επικοινωνία;
-πώς θα μπορούσαν να επεκταθούν και να μετατραπούν σε εκπαιδευτικούς κοινούς τόπους, σε πατρίδες που θα στέγαζαν το σχολείο που ονειρευόμαστε;
-Πώς θα μπορούσαν να υπερνικηθούν τα εμπόδια που η ίδια η άρχουσα τάξη βάζει στην εξάπλωση ιδεών και πρακτικών που την αμφισβητούν και την ξεπερνούν;

Το όνειρο για ένα καλύτερο σχολείο έχει ανάγκη από χώρο ,εύρος και δυναμική που για να τα αποκτήσει ,θα πρέπει να αγκαλιάσει τα πιο ριζοσπαστικά στρώματα της κοινωνίας μας. Στην ουσία πρέπει να μεταφραστεί σε πολιτικό όραμα. Κι εδώ βρίσκονται οι μεγάλες ευθύνες των συνδικαλιστικών και πολιτικών οργανώσεων της Αριστεράς.
Θα θεωρήσουν μέγιστης σημασίας καθήκον τους την ανάπτυξη πρωτοβουλιών που θα βοηθούν όσους δε έχουν μάθει να μιλούν ,να αρθρώνουν το δικό τους προσωπικό λόγο; Θα θεωρήσουν ύψιστη προτεραιότητα τη στήριξη όσων θέλουν ,αλλά δεν μπορούν ,όσων πνίγονται μόνοι κι αβοήθητοι στο πέλαγος των άλυτων αντιφάσεών τους ; Θα συμβάλουν στην ανάδειξη, αναγνώριση, διάχυση των καλύτερων πρωτοβουλιών στον εκπαιδευτικό χώρο; Με λίγα λόγια θα αποτελέσουν μοχλό μιας πολιτιστικής επανάστασης που θα φέρει την πολιτική σε οργανική σύνδεση με την επιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσοφία, τον κόσμο των ιδεών;

Στον πυρήνα μιας πολιτιστικής επανάστασης δεν μπορεί παρά να βρίσκονται όσοι την χτίζουν ήδη στο εδώ και τώρα ,όσοι ενσωματώνουν τις αξίες της στην καθημερινή τους σκέψη και δράση.

«Τα πράγματα που ονειρευόμαστε, τείνουν συνειδητά ή ασυνείδητα να εξελίσσονται στα πρότυπα της καθημερινής μας ζωής.» έλεγε ο Λουίς Μάμφορντ.
Αντιστρόφως ,αν τα πρότυπα της καθημερινής μας ζωής ελάχιστη σχέση έχουν με τα όνειρά μας ,τότε όσο επαναστατικά κι αν ηχούν τα λόγια μας ούτε να πείσουν μπορούν ούτε να ξεφύγουν από τα στενά όρια βραχυπρόθεσμων και κοντόφθαλμων διεκδικήσεων.

Αναρτήθηκε από dion