Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ –Νασιόπουλος Απόστολος

Τετάρτη 15 Ιουνίου 2011

ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟ 2011

ΒΙΝΤΕΟ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΟ

Μηχανογραφικό 2011 from min_edu on Vimeo.

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2011

10 στρατηγικές χειραγώγησης από τα ΜΜΕ


του Νόαμ Τσόμσκι

1. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ

Το θεμελιώδες στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου είναι η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής που έγκειται στην εκτροπή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και τις αποφασισμένες από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ αλλαγές μέσω της τεχνικής του κατακλυσμού συνεχόμενων αντιπερισπασμών και ασήμαντων πληροφοριών. Η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής είναι επίσης απαραίτητη για να μην επιτρέψει στο κοινό να ενδιαφερθεί για απαραίτητες γνώσεις στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της ψυχολογίας, της νευροβιολογίας και της κυβερνητικής. «Διατηρήστε την προσοχή του κοινού αποσπασμένη, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμάλωτη θεμάτων που δεν έχουν καμία σημασία. Διατηρήστε το κοινό απασχολημένο, τόσο πολύ ώστε να μην έχει καθόλου χρόνο για να σκεφτεί - πίσω στο αγρόκτημα, όπως τα υπόλοιπα ζώα» (απόσπασμα από το κείμενο: Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΛΥΣΕΩΝ Αυτή η μέθοδος καλείται επίσης «πρόβλημα- αντίδραση - λύση». Δημιουργείται ένα πρόβλημα, μια προβλεφθείσα «κατάσταση» για να υπάρξει μια κάποια αντίδραση από τον κόσμο, με σκοπό αυτός ο ίδιος να ορίσει τα μέτρα που η εξουσία θέλει να τον κάνει να δεχτεί. Για παράδειγμα: Αφήνεται να ξεδιπλωθεί και να ενταθεί η αστική βία ή οργανώνονται αιματηρές επιθέσεις που αποσκοπούν στο να απαιτήσει ο κόσμος νόμους ασφαλείας και πολιτικές εις βάρος της ελευθερίας. Ή ακόμα: Δημιουργούν μία οικονομική κρίση ώστε να γίνει αποδεκτή ως αναγκαίο κακό η υποχώρηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και η διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών.

3. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΑΔΙΑΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Για να γίνουν αποδεκτά τα διάφορα απαράδεκτα μέτρα, αρκεί η σταδιακή εφαρμογή τους, λίγο λίγο, επί συναπτά έτη. Κατά αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν τις δεκαετίες του ΄80 και ΄90 οι δραστικά νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός): ανύπαρκτο κράτος, ιδιωτικοποιήσεις, ανασφάλεια, ελαστικότητα, μαζική ανεργία, μισθοί που δεν εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, τόσες αλλαγές που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση αν είχαν εφαρμοστεί μονομιάς.

4. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΒΟΛΗΣ Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσουν ως «επώδυνη και αναγκαία», εξασφαλίζοντας τη συγκατάβαση του λαού τη δεδομένη χρονική στιγμή και εφαρμόζοντάς τη στο μέλλον. Είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή μια μελλοντική θυσία απ' ό,τι μία άμεση. Κατά πρώτον επειδή η προσπάθεια δεν καταβάλλεται άμεσα και κατά δεύτερον επειδή το κοινό, η μάζα, πάντα έχει την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «τα πράγματα θα φτιάξουν στο μέλλον» και ότι οι απαιτούμενες θυσίες θα αποφευχθούν. Αυτό δίνει περισσότερο χρόνο στο κοινό να συνηθίσει στην ιδέα των αλλαγών και να τις αποδεχτεί με παραίτηση όταν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου.

5. ΑΠΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΑΝ ΑΥΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν λόγο, επιχειρήματα, προσωπικότητες και τόνο της φωνής, όλα ιδιαίτερα παιδικά, πολλές φορές στα όρια της αδυναμίας, σαν ο θεατής να ήταν μικρό παιδάκι ή διανοητικά υστερημένος.

Όσο περισσότερο θέλουν να εξαπατήσουν το θεατή τόσο πιο πολύ υιοθετούν έναν παιδικό τόνο.. Γιατί; «Αν κάποιος απευθύνεται σε ένα άτομο σαν αυτό να ήταν 12 χρονών ή και μικρότερο, αυτό λόγω της υποβολής είναι πολύ πιθανό να τείνει σε μια απάντηση ή αντίδραση απογυμνωμένη από κάθε κριτική σκέψη, όπως αυτή ενός μικρού παιδιού» (βλ. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

6. ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ Η χρήση του συναισθήματος είναι μια κλασική τεχνική προκειμένου να επιτευχθεί βραχυκύκλωμα στη λογική ανάλυση και στην κριτική σκέψη των ατόμων. Από την άλλη, η χρήση των συναισθημάτων ανοίγει την πόρτα για την πρόσβαση στο ασυνείδητο και την εμφύτευση ιδεών, επιθυμιών, φόβων, καταναγκασμών ή την προτροπή για ορισμένες συμπεριφορές.

7. Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ Κάντε το κοινό να είναι ανήμπορο να κατανοήσει τις μεθόδους και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο και τη σκλαβιά του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που δίνεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι η φτωχότερη και μετριότερη δυνατή, έτσι ώστε το χάσμα της άγνοιας μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων κοινωνικών τάξεων να είναι και να παραμένει αδύνατον να γεφυρωθεί» (βλ. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

8. ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ Προωθήστε στο κοινό την ιδέα ότι είναι της μόδας να είσαι ηλίθιος, χυδαίος και αμόρφωτος.

9. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΝΟΧΗΣ Κάντε τα άτομα να πιστέψουν ότι αυτά και μόνον αυτά είναι ένοχα για την κακοτυχία τους, εξαιτίας της ανεπάρκειας της νοημοσύνης τους, των ικανοτήτων ή των προσπαθειών τους. Έτσι, τα άτομα, αντί να εξεγείρονται ενάντια στο οικονομικό σύστημα, υποτιμούν τους εαυτούς τους και νιώθουν ενοχές, κάτι που δημιουργεί μια γενικευμένη κατάσταση κατάθλιψης, της οποίας απόρροια είναι η αναστολή της δράσης. Και χωρίς δράση, δεν υπάρχει επανάσταση.

10. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠ' Ο,ΤΙ ΑΥΤΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, η ταχεία πρόοδος της επιστήμης έχει δημιουργήσει ένα αυξανόμενο κενό μεταξύ των γνώσεων του κοινού και εκείνων που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι κυρίαρχες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, στη νευροβιολογία και στην εφαρμοσμένη ψυχολογία, το σύστημα έχει επιτύχει μια εξελιγμένη κατανόηση των ανθρώπων, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Το σύστημα έχει καταφέρει να γνωρίζει καλύτερα τον «μέσο άνθρωπο» απ' ό,τι αυτός γνωρίζει τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το σύστημα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο και μεγάλη εξουσία πάνω στα άτομα, μεγαλύτερη από αυτήν που τα ίδια ασκούν στους εαυτούς τους.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ



διδακτική ιστορίας
  1. Διδακτική Ιστορίας ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
  2. Η Ιστορία ως διδακτικό αντικείμενο στην εκπαίδευση
    • Η Ιστορία, ως εκ της φύσεως του υλικού της, δηλ. της ενασχόλησης με το παρελθόν, έχει ανάγκη από ποικίλες διδακτικές μεθόδους.
    • Για την προσέγγιση του παρελθόντος απαιτείται η κατανόηση αφηρημένων εννοιών, όπως ο χρόνος και η μεταβολή, και η χρήση κρίσεων, συλλογισμών, κριτικής σκέψης και άλλων σύνθετων δεξιοτήτων.
  3. Η επιλογή της ύλης
    • Για την επιλογή της ύλης θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα πορίσματα της γνωστικής ψυχολογίας .
    • Οι έφηβοι βρίσκονται σε στάδιο αφηρημένης σκέψης .
    • Όσον αφορά τους μαθητές γυμνασίου, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παρέχουν δημιουργικές εμπειρίες του παρελθόντος που θα αναπτύσσουν την ιστορική κρίση .
  4. Η επιλογή της ύλης
    • Στο λύκειο θα πρέπει να δίνεται βάρος στην κατανόηση σε βάθος και επιστημονική ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων καθώς και ελέγχου και κριτικής των ιστορικών πηγών ως προς την υποκειμενικότητα του δημιουργού.
    • Έμφαση θα πρέπει να δίνεται σε οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές δομές.
  5. Η επιλογή της ύλης
    • Δύο σημαντικά κριτήρια για την επιλογή της ύλης είναι η σπουδαιότητα (διάρκεια επίδρασης του ιστορικού γεγονότος) και η καταλληλότητα (ελκυστικότητα σε σχέση με το γνωστικό υπόβαθρο των μαθητών).
    • Απαραίτητες κρίνονται διαφορετικές ομαδοποιήσεις των γεγονότων με βάση την αμοιβαία σχέση μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και πνευματικών συνθηκών και μεταβολών. Η κάθετη (χρονολογική) θεώρηση των γεγονότων θα πρέπει να εναλλάσσεται με την οριζόντια (σε βάθος και από πολλές οπτικές) θεώρηση.
  6. ΣΚΟΠΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
    • Γενικός σκοπός του μαθήματος της Ιστορίας
    • Γενικός σκοπός της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης .
    • Ανάπτυξη ιστορικής σκέψης:
    • Κατανόηση των ιστορικών γεγονότων
    • Σύνδεση αιτίων και αποτελεσμάτων
    • Ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης:
    • Κατανόηση της συμπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριμένες καταστάσεις
    • Εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον.
  7. Με τη διδασκαλία της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση επιδιώκονται οι επιμέρους σκοποί :
    • Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι αποτέλεσμα μιας εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα δράσης τους ανθρώπους.
    • Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να κατανοήσουν το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να προγραμματίσουν υπεύθυνα το μέλλον τους.
    • Να συνειδητοποιήσουν την προσωπική τους ευθύνη για την πορεία της κοινωνίας στην οποία ζουν.
    • Να διαμορφώσουν, μέσα από τη μελέτη των επιμέρους πολιτισμών και της συνεισφοράς τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, πνεύμα μετριοπάθειας, ανοχής και σεβασμού στο διαφορετικό.
    • Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους πολιτισμού, την εθνική και πολιτιστική τους ταυτότητα.
    • Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιλογής και κριτικής αξιολόγησης των ιστορικών πηγών.
  8. 1. ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ
    • Να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορική πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με αναφορές στην ευρύτερη παγκόσμια ιστορία.
    • Να οικειώνονται βαθμιαία το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής επιστήμης.
    • Να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανόηση κάθε κοινωνίας προϋποθέτει τη μελέτη όλων των πτυχών της (πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής, θρησκευτικής κ.λ.π.).
    • Να κατανοούν την έννοια του χρόνου και των τρόπων μέτρησής του και να εντάσσουν τα γεγονότα στις ιστορικές περιόδους.
    • Να εντοπίζουν, κατά τη μελέτη των ιστορικών γεγονότων ή φαινομένων, αίτια και αποτελέσματα.
    • Να συγκρίνουν ιστορικά γεγονότα ή φαινόμενα και να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές.
  9. 1. ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ
    • Να αναλύουν ένα γεγονός ή φαινόμενο και να διαπιστώνουν τις σχέσεις μεταξύ των επιμέρους στοιχείων.
    • Να κατανοήσουν ότι η αξιοπιστία της ιστορικής αφήγησης θεμελιώνεται στην ορθή αξιοποίηση των πηγών.
    • Να αποκτήσουν την ικανότητα να διακρίνουν, στις ιστορικές μαρτυρίες, γεγονότα, αιτίες, απόψεις κ.λ.π.
    • Να προσεγγίζουν τα ιστορικά γεγονότα χωρίς άκριτη αποδοχή των ιστορικών ερμηνειών, απόψεων κ.λ.π.
    • Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη σπουδή του παρελθόντος ως παράγοντα απόκτησης αυτογνωσίας και κατανόησης της κοινωνίας.
    • Να συνειδητοποιήσουν την προσφορά του ελληνικού έθνους στον παγκόσμιο πολιτισμό και να διαμορφώσουν ανάλογη συνείδηση.
  10. 2. ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ
    • Να γνωρίσουν οι μαθητές την ελληνική και παγκόσμια ιστορία από την αρχαιότητα ως σήμερα και να κατανοήσουν το βαθμό σύνδεσης της ιστορικής πορείας του Ελληνισμού με τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
    • Να κατανοήσουν, ειδικότερα, την πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου με τη συστηματική μελέτη του 20ού αιώνα.
    • Να γνωρίσουν διαστάσεις του ιστορικού γίγνεσθαι που δεν παρουσιάστηκαν ή δεν μελετήθηκαν συστηματικά στις προηγούμενες βαθμίδες της Εκπαίδευσης.
    • Να γνωρίσουν τους διάφορους πολιτισμούς, να εθιστούν στη διαδικασία μελέτης των σχέσεων μεταξύ των λαών, και να εκτιμήσουν τη συνεισφορά των λαών αυτών στον παγκόσμιο πολιτισμό.
    • Να οικειωθούν το περιεχόμενο ιστορικών όρων και εννοιών, αναγκαίων για τη βαθύτερη και πληρέστερη ιστορική γνώση ή σχετικών με διαστάσεις της ιστορικής πραγματικότητας που δεν διδάχτηκαν στην εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση.
  11. 2. ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ
    • Να εμβαθύνουν στα γεγονότα και να κατανοήσουν την πολυμορφία και τη διαπλοκή των αιτιακών παραγόντων που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων.
    • Να συνδέουν και να συσχετίζουν με τρόπο τεκμηριωμένο γεγονότα και ιδέες διαφόρων εποχών και τόπων.
    • Να συνθέτουν και παρουσιάζουν με τρόπο ολοκληρωμένο και διεξοδικό ιστορικά θέματα.
    • Να αναλύουν ιστορικά δεδομένα και να τα αξιοποιούν για τη βαθύτερη κατανόηση του ιστορικού παρελθόντος.
    • Να κατανοήσουν ότι η Ιστοριογραφία είναι «ανακατασκευή» του παρελθόντος, ότι βασίζεται σε πηγές και ότι συνιστά επιλεκτική διαδικασία.
    • Να προσεγγίζουν κριτικά διάφορα είδη ιστορικών πηγών ανάλογα με το είδος τους και την εποχή στην οποία αναφέρονται.
  12. 2. ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ
    • Να εισαχθούν στη διαδικασία κατανόησης, ανάλυσης και αξιολόγησης των διαφορετικών οπτικών με τις οποίες προσεγγίζονται και ερμηνεύονται τα ιστορικά γεγονότα και φαινόμενα από τους ιστορικούς.
    • Να συλλαμβάνουν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα, σε κάθε εξεταζόμενη περίοδο, ως συνάρθρωση των ποικίλων πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας.
    • .Να συνειδητοποιήσουν την ατομική και συλλογική ευθύνη του ανθρώπου για τη δημοκρατική λειτουργία της ανθρώπινης κοινωνίας και την πρόοδο του πολιτισμού.
    • Να αναπτύξουν θετική στάση για την ανάγκη συμμετοχής τους στο ιστορικό γίγνεσθαι.
  13. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αρχές της διδακτικής διαδικασίας
    • Εγκυρότητα της γνώσης (υπεύθυνη επιστημονική αντιμετώπιση των ιστορικών γεγονότων)
    • Παιδαγωγική ευθύνη (παιδοκεντρικότητα, εξατομίκευση, ανάπτυξη κριτικής σκέψης, κατάλληλο παιδαγωγικό κλίμα)
    • Εξάσκηση των βασικών νοητικών λειτουργιών (επαγωγική, παραγωγική και αναλογική σκέψη, ανάλυση – σύνθεση, κατηγοριοποίηση, αιτιολόγηση απόψεων, διατύπωση υποθέσεων και προβλέψεων, εξαγωγή συμπερασμάτων, διάκριση της αιτίας από το αποτέλεσμα, διάκριση της εκτίμησης από το γεγονός κλπ)
    • Διαδικασία διερεύνησης των ιστορικών γεγονότων (διατύπωση προβλημάτων, ανάπτυξη ικανότητας προσέγγισης των πρωτογενών πηγών, ανάπτυξη διαλόγου, έκφραση προσωπικών απόψεων, προσεκτική παρακολούθηση της γνώμης των άλλων, προώθηση της σκέψης βάσει προσωπικών εμπειριών κλπ.).
  14. Μέθοδοι διδασκαλίας Παραδοσιακή διδασκαλία:
    • Οι μαθητές εργάζονται με τον ίδιο τρόπο στο ίδιο θέμα
    • Προφορική μέθοδος έκθεσης των γεγονότων
    • Διδακτικά μέσα: σχολικό εγχειρίδιο, πίνακας.
  15. Μέθοδοι διδασκαλίας Σύγχρονη διδασκαλία:
    • Περιορίζεται ο ρόλος του διδάσκοντος και αυξάνει η ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία
    • Οι μαθητές εργάζονται με ποικιλία μεθόδων
    • Η τάξη εργάζεται ατομικά ή ομαδικά, εκτελεί δραστηριότητες
    • Ο κάθε μαθητής συμμετέχει ανάλογα με τις προσωπικές του ικανότητες
    • Ενεργητικές μέθοδοι διδασκαλίας (ομαδικό ή ατομικό ερευνητικό σχέδιο, έρευνα πηγών μέσα στην τάξη, ελεύθερος διάλογος, οργάνωση ασκήσεων αναπαράστασης ιστορικών γεγονότων, βιωματική προσέγγιση κλπ.)
    • Διδακτικά μέσα : σχολικό εγχειρίδιο, πίνακας, αλλά και
    • άλλα βιβλία, πίνακες και εικόνες, δραματοποίηση, νέες τεχνολογίες, έκθεση εμπειριών και δραστηριοτήτων των μαθητών (συνεντεύξεις κλπ)
  16. Μέθοδοι διδασκαλίας Σύγχρονη διδασκαλία:
    • Εισαγωγή στην ιστορική έρευνα με τη μελέτη αυθεντικών πηγών
    • Γνωριμία των μαθητών, μέσω της επίλυσης προβλημάτων , με τον τρόπο εργασίας εξαγωγής συμπερασμάτων των ιστορικών
    • Ανάπτυξη ικανότητας περιγραφής και αναγνώρισης των σημαντικών χαρακτηριστικών των αντικειμένων
    • Ανάπτυξη ικανότητας εξαγωγής λογικών συμπερασμάτων
    • Έμφαση στη διαδικασία μάθησης με άμεση συμμετοχή των μαθητών
    • Ποικιλία στη διδασκαλία ανάλογα με τη διδακτική ενότητα
    • Μαιευτική μέθοδος: πάντα επίκαιρη
  17. Επιγραμματικά, η πορεία της μεθόδου:
    • Ενεργοποίηση
    • Έρευνα
    • Διάλογος
    • Ανακοινώσεις
    • Αξιολόγηση
  18. Επιγραμματικά, βασική απαίτηση:
    • Σύνδεση
    • επιστήμης
    • και προσωπικής εμπειρίας
  19. Μέσα και τεχνικές διδασκαλίας
    • Ο,τιδήποτε μπορεί να αυξήσει το ενδιαφέρον του μαθητή και να τον κάνει να συμμετάσχει ουσιαστικά στη διδασκαλία και μάθηση:
    • Πίνακας
    • Οπτικοακουστικά μέσα
    • Σύγχρονες πηγές (περιοδικά, πόστερ, γραμματόσημα κλπ)
    • Οργάνωση εκθέσεων
    • Ερευνητικές δραστηριότητες
    • Ποικίλες πηγές που θα ερευνηθούν με Φύλλο εργασίας που θα συντάξει ο εκπαιδευτικός
    • Σύνταξη εγγράφων ή εφημερίδας
    • Ασκήσεις και παιχνίδια
    • Αναπαράσταση και βίωση ιστορικών γεγονότων
    • Εικόνες σχολικού εγχειριδίου αλλά και άλλων εικόνων που θα φέρουν οι μαθητές ή ο εκπαιδευτικός. Οι εικόνες θα σχολιάζονται κυρίως με κριτήριο τη σχέση τους με την ιστορική αφήγηση.
  20. Μέσα και τεχνικές διδασκαλίας
    • Διαγράμματα
    • Χρονολογικοί πίνακες
    • Χάρτες
    • Διδασκαλία με επιμέλεια των κεφαλαίων της τέχνης
    • Επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία, αίθουσες τέχνης (κατάλληλη προετοιμασία από πριν, ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στη μελέτη πρωτογενών πηγών όπως είναι τα μουσειακά αντικείμενα – ενδεχόμενη συνεργασία με το μουσειοπαιδαγωγό – όχι παθητική ξενάγηση που είναι τα αντίστοιχο της παραδοσιακής διδασκαλίας).
  21. Προτεινόμενες δραστηριότητες
    • Κάθε δραστηριότητα θα πρέπει να σχετίζεται με:
    • Το περιεχόμενο της ύλης που διδάσκεται
    • Τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τις δεξιότητες των μαθητών
    • Τους διδακτικούς στόχους
    • Τη μέθοδο διδασκαλίας
    • Κάποιες δραστηριότητες ενδέχεται να προωθούν τη διαθεματική ή διεπιστημονική
  22. α. Δραστηριότητες χωρίς ειδική προετοιμασία των μαθητών
    • Παρατήρηση και «ανάγνωση» ιστορικών χαρτών, χρονολογικών πινάκων και διαγραμμάτων
    • Παρατήρηση, «ανάγνωση» και ερμηνεία στατιστικών πινάκων
    • Καταγραφή και ταξινόμηση ιστορικών γεγονότων και ενεργειών των ιστορικών προσώπων σύμφωνα με κάποιο κριτήριο (π.χ. χρόνου) και σύνταξη σχετικών πινάκων
    • Καταγραφή όρων (ορολογίας) που είναι απαραίτητη για την προσέγγιση ιστορικών προβλημάτων
    • Καταγραφή και ταξινόμηση στοιχείων ενός πολιτισμού σύμφωνα με κάποιο κριτήριο (π.χ. οικονομία)
    • Καταγραφή, ταξινόμηση και σύγκριση στοιχείων διαφορετικών πολιτισμών ή διαφορετικών ιστορικών περιόδων
    • Καταγραφή και επιλογή κριτηρίων για την αξιολόγηση ενός ιστορικού γεγονότος
    • Διατύπωση απόψεων και αξιολογικών κρίσεων για τις πράξεις των δρώντων προσώπων
  23. α. Δραστηριότητες χωρίς ειδική προετοιμασία των μαθητών
    • Διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων για ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις
    • Περιληπτική παρουσίαση γεγονότων και καταστάσεων
    • Παρατήρηση και «ανάγνωση» εικόνων και έργων τέχνης
    • Ανάγνωση και σχολιασμός κειμένων-ιστορικών πηγών
    • Ανάγνωση και σχολιασμός λογοτεχνικών κειμένων
    • Ανάγνωση και σχολιασμός άρθρων από εφημερίδες και περιοδικά, με θέματα που σχετίζονται προς το διδασκόμενο μάθημα
    • Διατύπωση κρίσεων για την αξιοπιστία ιστορικών πηγών
    • Διατύπωση προβλημάτων και αναζήτηση λύσεων
    • Οργάνωση σχεδίου δράσης για τη διερεύνηση και την επίλυση προβλημάτων
    • Προσδιορισμός των κριτηρίων ή των προϋποθέσεων που απαιτούνται για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων
    • Διατύπωση συμπερασμάτων μετά από την προσπάθεια επίλυσης ιστορικών προβλημάτων
    • Αναγωγές στη σύγχρονη ιστορική πραγματικότητα
    • Προσπάθεια ερμηνείας των ιστορικών γεγονότων με αναγωγές σε θεωρίες και αρχές
  24. β. Δραστηριότητες με ειδική προετοιμασία
    • Καταγραφή και κατηγοριοποίηση ιστορικών γεγονότων, πράξεων και καταστάσεων μιας ευρείας ιστορικής περιόδου.
    • Καταγραφή πληροφοριών από πρόσωπα που έζησαν ένα σύγχρονο ιστορικό γεγονός
    • Καταγραφή και παρουσίαση λαογραφικών στοιχείων μιας περιοχής
    • Καταγραφή των ονομασιών διαφόρων περιοχών, οδών, πλατειών κ.τ.λ. σε συνάρτηση με ιστορικά γεγονότα ή εποχές
    • Παρουσίαση ενός σύγχρονου ιστορικού γεγονότος, με βάση τις πληροφορίες της προφορικής ιστορίας
    • Ανάληψη ατομικών ή ομαδικών ρόλων σχετικών με ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις, βιωματική προσέγγιση
    • Δραματοποίηση ιστορικών γεγονότων ή καταστάσεων, θεατρικό παιγνίδι
    • Οργάνωση και πραγματοποίηση θεατρικής παράστασης με ιστορικό περιεχόμενο
  25. β. Δραστηριότητες με ειδική προετοιμασία
    • Οργάνωση σχεδίου επίσκεψης σε αρχαιολογικούς χώρους ή μουσεία
    • Αξιοποίηση μουσειοσκευών για την προετοιμασία επισκέψεων σε μουσεία
    • Γραπτή έκθεση ιστορικών γεγονότων υπό τύπον χρονικού
    • Ανάπλαση ιστορικών γεγονότων με πρωτότυπο-λογοτεχνικό τρόπο
    • Κατασκευή χαρτών, σχεδίων και μοντέλων
    • Σύνταξη εφημερίδας ή φανταστικών ιστορικών εγγράφων
    • Ιστορική έρευνα σε χώρους ή αρχεία της περιοχής και εκπόνηση σύντομων ιστορικών μελετών.
    • Οργάνωση εκθέσεων με ιστορικά θέματα
  26. Αξιολόγηση της διδασκαλίας και του μαθήματος
    • Είδη αξιολόγησης:
    • Διαγνωστική (γίνεται στην αρχή μιας ενότητας ή συνόλου ενοτήτων ώστε να γνωρίσει ο εκπαιδευτικό το γνωστικό επίπεδο των μαθητών)
    • Διαμορφωτική (γίνεται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας σε όλο το έτος με βασικό σκοπό τον εντοπισμό και την καταγραφή σύλληψης και ερμηνείας των ιστορικών γεγονότων από μέρους των μαθητών ώστε ο εκπαιδευτικός να παρεμβαίνει και ενδεχομένως να τροποποιεί τις μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας)
    • Αθροιστική ( γίνεται στο τέλος μιας ή περισσοτέρων διδακτικών ενοτήτων και σχετίζεται με τον έλεγχο του βαθμού επίτευξης των διδακτικών στόχων. Ενδέχεται να είναι προφορική ή γραπτή εξέταση ή ανάθεση δραστηριοτήτων ή συνθετικών εργασιών , οι οποίες αφενός συμβάλλουν στην ενεργητική μάθηση και αφετέρου βοηθούν να διαπιστώσει ο εκπαιδευτικός την ικανότητα του μαθητή να αξιοποιεί τις γνώσεις του για την επίλυση προβλημάτων. Για τον έλεγχο της επίτευξης συναισθηματικών διδακτικών στόχων προσφορότερη κρίνεται η μέθοδος της παρατήρησης των συμπεριφορών των μαθητών).
  27. Σκοποί και τεχνικές αξιολόγησης
    • Σκοποί
    • Η αξιολόγηση αποτελεί κυρίως μέσο ανατροφοδότησης της διδασκαλίας.
    • Η αξιολόγηση ελέγχει την απόκτηση γνώσεων αλλά και δεξιοτήτων των μαθητών, κατά πόσον δηλ. ο μαθητής, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις του μπορεί να ερμηνεύει γεγονότα, να αξιολογεί καταστάσεις, να εξάγει συμπεράσματα, να επιλύει προβλήματα κλπ.
    • Τεχνικές για την αξιολόγηση συγκεκριμένων ενοτήτων
    • Ανάθεση εργασιών
    • Ερωτήσεις
    • Φύλλο αξιολόγησης
    • Άλλοι τρόποι
    • Τεχνικές για την αξιολόγηση ευρύτερων ενοτήτων
    • Γραπτές εξετάσεις με διαφόρων τύπων ερωτήσεις
  28. Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ
    • Δύο ομάδες ερωτήσεων (50% της βαθμολογίας η κάθε ομάδα)
  29. Πρώτη ομάδα
    • Δύο θέματα που μπορούν να αναλύονται σε ερωτήσεις ώστε να ελέγχονται οι ιστορικές γνώσεις των μαθητών και η κατανόησή τους όσον αφορά :
    • Ιστορικές έννοιες
    • Ιστορικά γεγονότα
    • Χρονολογίες
    • Δράση ιστορικών προσώπων
    • Κοινωνικά φαινόμενα
    • Οικονομικά φαινόμενα
    • Πολιτικά φαινόμενα
    • Πολιτισμικά φαινόμενα
  30. Πρώτη ομάδα
    • Διευκρινιστικές οδηγίες
    • Η ακριβής σημασία των ιστορικών όρων ή εννοιών , καθώς αυτή συνδέεται άμεσα με τα συγκεκριμένα ιστορικά συμφραζόμενα . Επομένως αξιολογείται αν ο μαθητής αντιλαμβάνεται το ακριβές περιεχόμενο της έννοιας στο συγκεκριμένο ιστορικό χώρο και χρόνο, χωρίς να παρασύρεται από νεότερες σημασιολογικές εξελίξεις.
    • Όσον αφορά την αξιολόγηση της ιστορικής γνώσης και κατανόησης θα γίνεται με κριτήριο την ακρίβεια, την πληρότητα και την ορθότητα των απαντήσεων, με βάση όχι την ακριβή αναπαραγωγή του κειμένου του σχολικού βιβλίου αλλά την ουσιαστική ευστοχία του κειμένου της απάντησης.
    • Σε περίπτωση που ζητείται επιλογή ή ιεράρχηση ιστορικών στοιχείων, λαμβάνεται ως σωστή απάντηση του μαθητή που διαφοροποιείται από το σχολικό εγχειρίδιο, εφόσον υπάρχει ορθή και επαρκής αιτιολόγηση.
  31. Δεύτερη ομάδα
    • Δύο τουλάχιστον θέματα που απαιτούν σύνθεση ιστορικών γνώσεων και κριτική ικανότητα. Συνήθως παρέχεται στους μαθητές εκπαιδευτικό ιστορικό υλικό ( γραπτές ιστορικές πηγές, εικαστικά έργα, χάρτες, διαγράμματα κλπ.) καθώς και ερωτήσεις επεξεργασίας του ιστορικού υλικού.
  32. Δεύτερη ομάδα
    • Διευκρινιστικές οδηγίες
    • Αξιολόγηση ιστορικών προσώπων ή γεγονότων: πρέπει να είναι ακριβής και επαρκής, και όχι γενικόλογη και αόριστη. Καλό είναι να αξιοποιεί παραθέματα και εικόνες του σχολικού βιβλίου ή γενικές γνώσεις.
    • Αξιολόγηση αναλύσεων αιτίων, συνθηκών, παραγόντων, φαινομένων: πρέπει να είναι σαφείς και να τεκμηριώνονται ιστορικά με βάση το σχολικό βιβλίο ή επιπλέον γνώσεις των μαθητών.
    • Αξιολόγηση απαντήσεων σε συνδυαστικές ερωτήσεις: αξιολογείται η παραγωγή προσωπικού κειμένου από το μαθητή, και όχι απλή συρραφή χωρίων.
  33. Δεύτερη ομάδα
    • Αξιολόγηση επεξεργασίας ιστορικού υλικού: αξιολογείται, κατά περίπτωση, η ικανότητα του μαθητή :
    • Να απαντά κατευθείαν σε συγκεκριμένες ερωτήσεις αποφεύγοντας γενικόλογους σχολιασμούς
    • Να επισημαίνει την ακριβή σημασία των ιστορικών όρων
    • Να μπορεί να συγκρίνει την πληροφορία μιας πηγής με την πληροφορία άλλης πηγής ή κειμένου του σχολικού βιβλίου
    • Να εντοπίζει ομοιότητες και διαφορές στην οπτική δύο ή περισσότερων πηγών
    • Να διακρίνει την ιστορική πληροφορία από το σχόλιο ή την ερμηνεία που δίνει ο δημιουργός της πηγής.
    • Να διατυπώνει λογικές υποθέσεις σε σχέση με τα κίνητρα και την αξιοπιστία του δημιουργού της πηγής
    • Να συνθέτει δημιουργικά το περιεχόμενο δύο ή περισσότερων πηγών.
  34. Όσον αφορά την αξιοποίηση χαρτών:
    • Να κατανοεί τον υπομνηματισμό του χάρτη
    • Να εντοπίζει τους γεωγραφικούς χώρους που αναφέρονται στην ιστορική αφήγηση
    • Να συνδυάζει γεωγραφικά δεδομένα με ιστορικά γεγονότα
    • Να κρίνει το χάρτη, όσον αφορά ενδεχόμενη προπαγανδιστική χρήση του.
  35. Όσον αφορά την αξιοποίηση εικόνων:
    • Να παρατηρεί και να περιγράφει προσεκτικά το εικονιστικό υλικό
    • Να διακρίνει και ονοματίζει εικόνες διαφορετικού είδους, π.χ. ζωγραφικός πίνακας, φωτογραφία, γελοιογραφία, αγγειογραφία κλπ.)
    • Να συνδυάζει εικονιστικά στοιχεία με συνοδευτικά σχόλια των εικόνων και πληροφορίες του σχολικού εγχειριδίου ώστε να διατυπώνει συμπεράσματα για κάποια ζητούμενα.
  36. Ο χρόνος στην Ιστορία
    • Σύμφωνα με τον Μπρωντέλ, μεγάλο Γάλλο ιστορικό, διακρίνουμε τρεις ιστορικούς χρόνους:
    • Χρόνος βραχείας διάρκειας, γεγονοτολογικός (μια μάχη, κάποια σημαντική πολιτική αλλαγή κλπ.)
    • Χρόνος μέσης διάρκειας (ενότητες κάποιων δεκαετιών μέσα στις οποίες φωτίζονται τα γεγονότα π.χ. Πελοποννησιακός πόλεμος)
    • Χρόνος μακράς διάρκειας (περίοδοι αιώνων που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες τάσεις, νοοτροπίες κλπ., π.χ. ελληνιστική εποχή).
  37. Ενδεικτικές θεμελιώδεις έννοιες διαθεματικής προσέγγισης σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ
    • Χώρος-χρόνος
    • Άτομο-κοινότητα
    • Αιτιότητα
    • Μεταβολή, εξέλιξη, μεταρρύθμιση, επανάσταση
    • Ανακάλυψη, εφεύρεση
    • Ακμή-παρακμή
    • Κοινωνική οργάνωση, κοινωνική σύγκρουση, κοινωνική μεταβολή, κοινωνική ανισότητα
    • Ομοιότητα-διαφορά, ετερότητα
    • Μετανάστευση
    • Πολιτικό σύστημα, πολιτική οργάνωση
    • Πολιτισμός
    • Πολιτισμική παράδοση
    • Πολυπολιτισμική κοινωνία
    • Αλληλεπίδραση
    • Ισότητα
    • Δικαιοσύνη
    • Παράδοση, τέχνη, πολιτισμική κληρονομιά
    • Έθνος –κράτος, εμφύλια σύγκρουση
    • Αγροτική οικονομία, αστικοποίηση
http://www.slideshare.net/elenoragr/ss-4417545 --siamantoura.blogspot.com

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2011


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΕΤΑΡΤΗ 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας 324A–C

Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται· ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται−οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη−ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν· ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται· ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας ... καὶ διδακτὸν ἀρετήν.»

Μονάδες 10

Β1. Ποια άποψη εκφράζει ο Πρωταγόρας στο κείμενο που σας δίνεται για τον σκοπό της τιμωρίας (μονάδες 5) και πώς αξιοποιεί την άποψη αυτή για να τεκμηριώσει ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί; (μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β2. «ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται»: Να σχολιάσετε την παραπάνω φράση, δίνοντας έμφαση στη σημασία που έχει ο λόγος για τη συγκρότηση και για τη λειτουργία της κοινωνίας.

Μονάδες 10

Β3. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα, να δείξετε ότι κατά τον Πρωταγόρα ο ρόλος της πόλης είναι και παιδαγωγικός.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

«Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία.»

Πλάτωνος Πρωταγόρας 326C-E

Μονάδες 10

Β4. Πώς περιγράφει ο Πλάτωνας στο πρώτο μέρος του διαλόγου Πρωταγόρας τους σοφιστές Πρόδικο, Ιππία και Πρωταγόρα;

Μονάδες 10

Β5. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μία λέξη του διδαγμένου πρωτότυπου κειμένου ετυμολογικά συγγενή: υποθήκη, βιαιοπραγία,

ιδέα, εκτρέπομαι, μισαλλοδοξία, οίηση, επιεικής, υποδοχή, τμήμα, άφαντος.

Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 54

Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο, ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. ἐν δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους, φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει Δωριακὸς πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ». ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν, ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἅ ἔπασχον τὴν μνήμην ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ Δωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ εἰκὸς οὕτως ᾄσονται.

__________

δῃόω-δῃῶ = καταστρέφω

τὸ ἔπος = ο στίχος

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

περιπεσόντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του παρακειμένου στο αρσενικό γένος

δῃουμένης : το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ενεργητική φωνή

κακῷ : τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος

ἀνεμνήσθησαν : το πρώτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου στην παθητική φωνή

τοῦδε : την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους

φάσκοντες : τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

πάλαι : τον υπερθετικό βαθμό

ἔρις : την αιτιατική ενικού

ἔπασχον : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα

ξυμβῇ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου

Μονάδες 10

Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:

ἔνδον, θνῃσκόντων, τοῦ ἔπους, ὑπὸ τῶν παλαιῶν, τοῦδε (μετά τη λέξη Δωρικός), γενέσθαι (μονάδες 6)

Γ3.β. «Τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο»:

Να μετατρέψετε τη φράση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, εξαρτώντας την από το «οὗτος εἶπεν» (μονάδες 4)

Μονάδες 10

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.

Γιατί κανείς δεν τιμωρεί αυτούς που διαπράττουν αδικίες, έχοντας τη σκέψη του σ’ αυτό και εξαιτίας αυτού, επειδή δηλαδή αδίκησε, εκτός αν κάποιος τιμωρεί απερίσκεπτα, όπως ακριβώς ένα θηρίοž αυτός όμως που επιχειρεί να τιμωρεί σύμφωνα προς τη λογική αποδίδει τιμωρία, όχι εξαιτίας του αδικήματος που έχει περάσει – γιατί δεν μπορεί βέβαια να κάνει αυτό που έγινε να μην έχει γίνει – αλλά για το μέλλον, για να μην αδικήσει πάλι ούτε αυτός ο ίδιος ούτε άλλος ο οποίος είδε ότι αυτός τιμωρήθηκεž και κάνοντας τέτοιες σκέψεις, πιστεύει πως η αρετή μπορεί να διδαχτείž τιμωρεί, επομένως, για να εμποδίσει τέτοια ενέργεια στο μέλλον. Αυτή λοιπόν τη γνώμη έχουν όλοι όσοι βέβαια επιβάλλουν τιμωρία και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωήž τιμωρούν βέβαια για εκδίκηση και για σωφρονισμό και οι άλλοι άνθρωποι όσους νομίζουν πως αδικούν, και προπάντων οι Αθηναίοι, οι συμπολίτες σουž επομένως, σύμφωνα μ’ αυτό το συλλογισμό και οι Αθηναίοι είναι μεταξύ αυτών που πιστεύουν ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί και να διδαχθεί.


Β1.

Ο Πρωταγόρας εισέρχεται στο δεύτερο επιχείρημά του για να αποδείξει ότι η αρετή διδάσκεται. Βασικό στοιχείο της απόδειξής του αποτελεί η τιμωρία και ο λόγος που επιβάλλεται στους ανθρώπους σε κάθε περίπτωση. Μάλιστα χρησιμοποιεί το ρήμα «κολάζω», για να τονίσει το σωφρονιστικό χαρακτήρα των ποινών. Ο Πρωταγόρας στο σημείο αυτό προσπαθεί να παρουσιάσει τους σκοπούς των τιμωριών και τις σημασίες της ποινής για την οργανωμένη ανθρώπινη κοινότητα. Κατά την άποψή του, η ποινή είναι αναγκαία για το σωφρονισμό των ανθρώπων και όχι για λόγους εκδίκησης. Γι’ αυτό επιβάλλεται όχι για το παρελθόν και επανόρθωση της ενέργειας του παρελθόντος (οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα), αλλά για χάρη των μελλοντικών ενεργειών του κάθε ατόμου. Φυσικά, αυτή η άποψη ήταν ιδιαίτερα πρωτοποριακή για την εποχή του Πρωταγόρα και επικράτησε κυρίως κατά τους νεότερους χρόνους στην επιστήμη της Παιδαγωγικής και της Φιλοσοφίας του Δικαίου. Κατά τον Δ. Γουδή, η άποψη του Πρωταγόρα για την ποινή αποτελεί ισχυρό και τολμηρό χτύπημα στο κατεστημένο της αιματηρής ανταπόδοσης που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή. Η ποινή είναι μέσο σωφρονισμού εκείνου που υπέπεσε σε παράπτωμα και παραδειγματισμού και αποτροπής των άλλων από μελλοντικά παραπτώματα. Με αυτήν την έννοια παρουσιάζεται η ποινή τόσο στον παρόντα διάλογο, όσο και σε άλλους διαλόγους του Πλάτωνα (Πλάτωνα Γοργίας 477 Α), καθώς και στο φιλόσοφο Σενέκα (σύμφωνα με τον οποίο: Κανείς φρόνιμος άνθρωπος δεν τιμωρεί γιατί συνέβη κάποιο παράπτωμα, αλλά για να μη συμβεί). Σε γενικές γραμμές στις οργανωμένες κοινωνίες η ποινή έχει χαρακτήρα: α) εκφοβιστικό β)εκδικητικό γ)επανορθωτικό και δ)διδακτικό-παιδευτικό. Σαφώς, ο Πρωταγόρας πιστεύει στον παιδευτικό χαρακτήρα της ποινής, αν και, όπως έχει αναφερθεί, διαφοροποιείται σε σημαντικό βαθμό η άποψή του από την κοινή αντίληψη της εποχής για το ρόλο της τιμωρίας και της ποινής.

Ο Πρωταγόρας στην ενότητα αυτή συνεχίζει την προσπάθειά του να αποδείξει το διδακτό της αρετής. Σύμφωνα με το επιχείρημά του, οι άνθρωποι επιβάλλουν ποινές για σωφρονισμό και παραδειγματισμό διότι πιστεύουν ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί. Η έλλογη τιμωρία αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι επιδέχονται βελτίωση. Σε διαφορετική περίπτωση, οι άνθρωποι θα ήταν δίκαιοι ή άδικοι από τη φύση τους, δεν θα άλλαζε η συμπεριφορά τους και γι’ αυτό το λόγο δεν θα έφεραν καμία ευθύνη για τις ενέργειές τους και δεν θα τους επιβάλλονταν ποινές.


Β2.

Το επιχείρημα του σοφιστή σε αυτήν την ενότητα γίνεται πιο συγκεκριμένο και ενισχύει την πειθώ του. Είναι δύσκολο, πράγματι, να αμφισβητήσει κανείς τη σχέση ανάμεσα στην παιδευτική σχέση των ποινών και στη διδαξιμότητα της αρετής: όποιος επιδιώκει με τις ποινές να σωφρονίσει το δράστη και τους δυνάμει δράστες, αυτονόητα έχει αποδεχτεί ότι η αρετή διδάσκεται σε ένα βαθμόž όποιος πάλι επιβάλλει ποινές χωρίς τέτοιο σκοπό ή ἀλογίστως, χωρίς λογικό σκοπό, όπως τιμωρεί κανείς ένα θηρίο, μάλλον δεν πιστεύει το ίδιο. Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί πως ο Πρωταγόρας αποδίδει την αντεκδίκηση ως κίνητρο στα θηρία, καθώς δεν αρμόζει, στις οργανωμένες κοινωνίες, οι άνθρωποι – ως έλλογα όντα - να τιμωρούν παρασυρόμενοι από τις προσωπικές τους εμπάθειες. Έξυπνα ο Πρωταγόρας απευθύνει μια λεπτή, στη διατύπωσή της, πρόκληση προς το Σωκράτη: αν ο τελευταίος αμφισβητήσει το δεδομένο του συλλογισμού (οι ποινές αποσκοπούν στο σωφρονισμό ), τότε αυτομάτως εντάσσει τον εαυτό του στην κατηγορία «ὅστις ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται».

Ο λόγος είναι πράγματι μια ανώτερη ιδιότητα και αυτό θα μπορούσε να επαληθεύεται και μόνο από το πλάτος και την πολυσημία της λέξης. Λόγος είναι ταυτόχρονα η σκέψη και η λεκτική αποτύπωσή τηςž η λειτουργία κατά την οποία, αφενός, ο νους συλλαμβάνει, επεξεργάζεται, συνδυάζει και συνθέτει νοήματα, ερεθίσματα και, αφετέρου, τα διοχετεύει σε λέξεις, που είναι εκφράσεις λεπτότερες από τις απλές φωνές, όπως είναι λεπτότερες διαρκώς και περισσότερες οι νοητικές συλλήψεις και κατασκευές που οι λέξεις εκφράζουν. Στην υπεροχή αυτήν του λόγου και στη σημασία του για την ίδρυση πολιτικής κοινωνίας είχαν αναφερθεί και άλλοι σημαντικοί διανοητές, όπως ο Ισοκράτης (Περ ντιδσεως, 253-257) και ο Σωκράτης (σύμφωνα με τα Απομνημονεματα του Ξενοφώντα IV 3, 12).


Β3.

Μετά το 18ο έτος της ηλικίας των νέων, η ευθύνη της διαπαιδαγώγησης περνάει από τους δασκάλους στην ίδια την πολιτεία. Σε αυτό το στάδιο, τη διδαχή των νέων αναλαμβάνουν οι νόμοι της πολιτείας. Οι νόμοι καθοδηγούν, κατευθύνουν, προσανατολίζουν ορθά τη συμπεριφορά των νεαρών ατόμων. Γι’ αυτό παρομοιάζονται από τον Πρωταγόρα με τις ευθείες γραμμές που χάραζαν οι δάσκαλοι, προκειμένου να τις ακολουθούν οι μαθητές που δεν ήταν ακόμη ικανοί να γράφουν. Η ίδια η πολιτεία (κυρίως η δημοκρατική) με τους νόμους της ωθεί τους ανθρώπους να αντιληφθούν πλήρως τον πολιτικό και κοινωνικό τους ρόλο. Αυτό συμβαίνει διότι οι άνθρωποι δέχονται - στο πλαίσιο της πόλης - ποικίλες ιδεολογικές επιδράσεις και πολιτικά ερεθίσματα και κατανοούν την αξία της δικαιοσύνης ως συνεκτικού δεσμού για τη θεμελίωση μιας ευνομούμενης πολιτείας. Κατά την ενηλικίωση, η πολιτεία, μέσω της υπακοής στους νόμους, ωθεί τους πολίτες στην ηθική συμπεριφορά και στο πρότυπο του αγαθού πολίτη. Συνεπώς, ο ρόλος της πόλης είναι βαθιά παιδαγωγικός.


Β4.

Στο μέρος αυτό του έργου ο Πλάτωνας περιγράφει κυρίως τους τρεις παρόντες σοφιστές. Ο Πρόδικος και ο Ιππίας είναι μάλλον γελοιογραφικά σχεδιασμένοι. Και οι δυο παρουσιάζονται ως επιδεικτικά πολυμαθείς, ο πρώτος μανιακός με τους ορισμούς των εννοιών (πράγμα για το οποίο εισπράττει τα ειρωνικά σχόλια του Σωκράτη), ο δεύτερος μεγαλόστομος και ρητορικός. Θα έλεγε κανείς πως όλο το αντισοφιστικό πάθος του Πλάτωνα ξεσπά στην περιγραφή της ρηχότητας και της μεγαλομανίας αυτών των δύο.

Ο Πρωταγόρας, αντιθέτως, παρουσιάζεται μεν ως αλαζονικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, η σημαντική θέση όμως που ο στοχαστής αυτός κατείχε στην ιστορία της ελληνικής σκέψης δεν υποβαθμίζεται σε καμία περίπτωση. Παρόλο που ο Πλάτωνας τον δείχνει να αγανακτεί με τις συνεχείς ερωτήσεις του Σωκράτη, σε σημείο να θέλει να σταματήσει τη συζήτηση αν ο συνομιλητής του δεν τον αφήνει να αναπτύξει όπως αυτός νομίζει τις απόψεις του, είναι προφανές πως ο πρωταγορικός στοχασμός αντιμετωπίζεται ως άξιος σεβασμού. Γι’ αυτό και στην περίπτωσή του, η σωκρατική ειρωνεία είναι πολύ διακριτική, ο Σωκράτης δείχνει μάλιστα έναν ειλικρινή σεβασμό προς τις απόψεις του αντιπάλου του.


Β5.
υποθήκη: νουθετεῖ
βιαιοπραγία: πραχθέν
ιδέα: ἰδών
εκτρέπομαι: ἀποτροπῆς
μισαλλοδοξία: δόξαν
οίηση: οἴωνται
επιεικής: εἰκότως
υποδοχή: ἀποδέχονται
τμήμα: σκυτοτόμου
άφαντος: φαίνεται
Γ1.

Έχοντας, λοιπόν, περιπέσει σε τέτοια συμφορά οι Αθηναίοι, στενοχωριούνταν, επειδή πέθαιναν οι άνθρωποι μέσα (στην πόλη) και καταστρεφόταν η γη τους εκτός αυτής. Στη διάρκεια αυτής της συμφοράς, όπως ήταν φυσικό, θυμήθηκαν και αυτόν εδώ το στίχο που ισχυρίζονταν οι γεροντότεροι πως τον τραγουδούσαν παλαιότερα: «Πόλεμος θάρθει Δωρικός και μαζί μ’ αυτόν λοιμός». Κι έγινε καβγάς [διαμάχη] μεταξύ των ανθρώπων πως δεν γινόταν στο στίχο λόγος από τους παλαιούς για λοιμό [ασθένεια], αλλά για λιμό [πείνα], επικράτησε όμως, φυσικά, σύμφωνα με την παρούσα κατάσταση, να λέγεται λοιμός [ασθένεια]ž γιατί, οι άνθρωποι θυμούνται σύμφωνα με όσα παθαίνουν. Εάν έρθει, πιστεύω, κάποτε άλλος πόλεμος Δωρικός ύστερα από αυτόν και συμβεί να πέσει πείνα, θα τραγουδήσουν (το στίχο) με αυτήν τη λέξη, όπως είναι φυσικό.


Γ2.
περιπεσόντες: τοῖς περιπεπτωκόσι
δῃουμένης: δῃοῖ
κακῷ: κακίοσι / χείροσι
ἀνεμνήσθησαν: ἀναμνησθείην
τοῦδε: οἵδε
φάσκοντες: τοῖς φάσκουσι(ν)
πάλαι: παλαίτατα
ἔρις: ἔριν
ἔπασχον: πείσει/ῃ
ξυμβῇ: ξύμβηθι

Γ3. α.
ἔνδον: επιρρ. προσδιορισμός του τόπου στο «θνῃσκόντων».
θνῃσκόντων: γενική απόλυτος, αιτιολογική μετοχή.
τοῦ ἔπους: αντ. στο «ἀνεμνήσθησαν».
ὑπό τῶν παλαιῶν: ποιητικό αίτιο από το «ὠνομάσθαι».
τοῦδε: γεν. συγκριτική από το «ὕστερος».
γενέσθαι: τελ. απαρ., ως υποκ. στο απρόσωπο ρήμα «ξυμβῇ».

Γ3β.

  1. Οὗτος εἶπεν τοιούτῳ πάθει τοὺς Ἀθηναίους περιπεσόντας πιέζεσθαι.
  2. Οὗτος εἶπεν ὅτι τοιούτῳ πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο. (επειδή είναι πρτ., δεν μετατρέπεται σε Ε.Π.Λ.)

Πηγή: dimichri65.blogspot.com