Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ –Νασιόπουλος Απόστολος

Κυριακή 28 Μαρτίου 2010

Κύρος

Καιρό τώρα προσπαθώ να γράψω μπας και εκτονώσω την οργή μου και την πικρία μου. Όχι για τα οικονομικά, αυτά είναι πρόσφατα και αναμενόμενα, αλλά για τη στάση της κοινωνίας απέναντί μας. Για την απαξίωση που περιβάλλει το επάγγελμα που ασκώ. Για την ντροπή που θέλουν να με κάνουν να νιώσω.

Λένε ότι δουλεύουμε λίγο. Εγώ δουλεύω τις καθημερινές, τα σαββατοκύριακα, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, το καλοκαίρι. Ώρες πολλές. Δε με νοιάζει αν με πιστεύετε. Με νοιάζει που το κάνω. Και κυρίως με νοιάζει που εξαιτίας του χάνω λεφτά. Χάνω κάθε φορά που αγοράζω κάποιο βιβλίο για να κάνω καλύτερα τη δουλειά μου. Χάνω κάθε ώρα που μελετώ για να γίνω καλύτερος αντί να κάνω ιδιαίτερα ή μια δεύτερη δουλειά. Όσο για την καταξίωση; Χμ… Αυτή δε θα έρθει ποτέ.

Λένε ότι παίρνουμε πολλά. Γιατί τότε κάθε φορά που αγοράζω ένα βιβλίο για τη δουλειά μου σκέφτομαι αν βγαίνω; Αν θα λείψουν από τα παιδιά μου; Γιατί πάντα μετανιώνω μόλις κλείνει η πόρτα του βιβλιοπωλείου πίσω μου; Γιατί;

Λένε πως η δουλειά μας δεν είναι σπουδαία. Δυστυχώς η κοινωνία δεν καταλαβαίνει τι μπορεί να προσφέρει. Δε ζητώ κύρος για λόγους εγωιστικούς, αλλά γιατί το αξίζει. Γιατί το απαιτεί. Σκεφτείτε το. Ξεχάστε προς στιγμήν το σχολείο που έχουμε ζήσει όλοι μας. Απλά σταθείτε και σκεφτείτε. Πού μπορεί κάποιος να μάθει Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες, Γλώσσα, Ιστορία; Να αναπτύξει την κριτική του σκέψη και τη δημιουργικότητά του; Να βρει ανθρώπους να τον συμβουλεύσουν ανιδιοτελώς, να τον μυήσουν στον διάλογο, στη δημοκρατία, στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων, στο επάγγελμα (και τούτο πολύτιμο είναι); Υπάρχουν τέτοιοι χώροι;

Βαρέθηκα τα βλέμματα που με μειώνουν. Δε με πειράζει τόσο η ενέργεια όσο η αυταρέσκεια και η βεβαιότητα που βρίσκεται πίσω τους. Εδώ και καιρό αντιδρώ σε κάθε προσπάθεια σπίλωσης της δουλειάς μου. Προσπαθώ με νύχια και με δόντια να τα παραβλέπω και να αφοσιώνομαι στα παιδιά. Μα τώρα τελευταία κουράζομαι… Και είμαι νέος ακόμα…
ΠΗΓΗ:imerologiodaskalou.blogspot.com

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ


Στα κείμενα 1 και 2 διακρίνετε τα δομικά στοιχεία κάθε παραγράφου (θεματική πρόταση, λεπτομέρειες, κατακλείδα).Σε κάθε παράγραφο αυτών των κειμένων, εντοπίστε τις βασικές ιδέες, υπογραμμίζοντας τις λέξεις -κλειδιά. Στη συνέχεια, γράψτε τον πλαγιότιτλο της κάθε παραγράφου. Συγκρίνετε τον πλαγιότιτλο αυτό με τους πλαγιότιτλους των συμμαθητών σας.

Κείμενο 1
Μια χαρούμενη συντροφιά από αγόρια και κορίτσια παίζουν στην ακροθαλασσιά μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα. Ένα αγόρι, ο Παύλος, κουβαλάει μέσα σ' ένα δίχτυ μερικά όστρακα που ψάρε¬ψε κάνοντας βουτιές και τ' απλώνει μπροστά στους φίλους του. Ένα κορίτσι, η Λήδα, μόλις τα βλέ¬πει, αναφωνεί: «Τι όμορφα που είναι, κοιτάξτε τι ωραία σχήματα που έχουν και τι χρώματα! ρόδι¬να, μοβ, κίτρινα, λευκά. Θα μου δώσεις μερικά, Παύλο, να στολίσω το γραφείο μου;» Η Αλίκη δια¬φωνεί: «Όχι, να μαζέψουμε κι άλλα να τα πάμε στη μητέρα. Θα μας κάνει ένα υπέροχο ριζότο το βράδυ με θαλασσινά». Ο Γιώργος πάλι έχει ένα απ' αυτά στο χέρι του και το περιεργάζεται: «Κοι¬τάξτε τι τέλειο σχήμα που έχει! Σαν να το σχεδίασε κάποιος με γεωμετρικά όργανα. Εγώ θα 'θελα να σπουδάσω, για να καταλάβω πώς η φύση δημιουργεί τόσο τέλειες μορφές».
Κάθε παιδί εκφράζει μια διαφορετική στάση μπροστά στα όστρακα που είναι απλωμένα πάνω στη χρυσή άμμο. Αν θέλαμε να δώσουμε ένα όνομα στις διαφορετικές αυτές απόψεις, θα λέγαμε ότι η Λήδα έχει κλίση καλλιτεχνική, θα μπορούσε να γίνει καλλιτέχνιδα. Η στάση της μπροστά στις όμορφες αχιβάδες είναι αισθητική, γιατί ενδιαφέρεται πιο πολύ για το ωραίο. Η Αλίκη, όμως, που θέλει να δει τα όστρακα να γίνονται ένα νόστιμο ριζότο, είναι φύση πρακτική, σκέφτεται μόνο τη χρησιμότητα. Ο Γιώργος πάλι, που θέλει να μελετήσει τα όστρακα για να καταλάβει πώς πήραν αυ¬τή τη μορφή, εκφράζει μια στάση που μπορούμε να την ονομάσουμε γνωστική ή θεωρητική. Η Λή¬δα θα μπορούσε να γίνει ζωγράφος, η Αλίκη έμπορος, ο Γιώργος επιστήμονας, φυσιοδίφης. Σε κα¬θέναν από τους τρεις υπερισχύει μια ικανότητα. Όλοι μας, όμως, διαθέτουμε και τις τρεις αυτές ικανότητες του πνεύματος. Όλοι μας μπορούμε να αισθανθούμε το ωραίο, να θαυμάσουμε ένα φλογερό ηλιοβα¬σίλεμα, ένα ωραίο τοπίο, ένα γοητευτικό πρόσωπο. Και φυσικά, όλοι μπορούμε να απολαύσουμε μια όμορφη ζωγραφιά, ένα γλυπτό, δηλαδή ένα έργο τέχνης.
Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, στο Ανιχνεύοντας το Σήμερα, προετοιμάζουμε το Αύριο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2001
Κείμενο 2
Είναι περίεργο πάντως ότι χάρη στην εκτίμηση που μου έδειξαν τότε όλοι σχεδόν οι παράγο¬ντες της μουσικής μας ζωής, καθηγητές, μαέστροι, μουσικοί, ευτύχησα να δω να παίζεται το σύ¬νολο των συνθέσεων μου από το 1946 έως το 1950. Έργα μουσικής δωματίου και έργα συμφωνι¬κά. Τα τελευταία από την ΚΟΑ και τη Συμφωνική του Ραδιοφώνου. Τότε είχα και τις πρώτες μου πα¬ραγγελίες για χοροδράματα και μουσική για τον κινηματογράφο και ραδιοφωνικά σκετς. Έτσι, ήμουν πια υποχρεωμένος να εγκαταλείψω τις προσωπικές μου αναζητήσεις στο χώρο της σύνθε¬σης και να προσαρμόσω τη μουσική μου στις απαιτήσεις των παραγγελλόντων, που φυσικά κάθε άλλο παρά τα συμφωνικά μου γυμνάσματα θα ήθελαν.
Μίκης Θεοδωράκης, στο Ανιχνεύοντας το Σήμερα, προετοιμάζουμε το Αύριο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2001

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Κείμενα 1.2
1 Στα κείμενα 1 και 2 διακρίνετε τα δομικά στοιχεία κάθε παραγράφου (θεματική πρόταση, λεπτομέρειες, κατακλείδα).
* Κείμενο 1
1η παράγραφος (Μια χαρούμενη συντροφιά... τέλειες μορφές).
- Θεματική πρόταση: Μια χαρούμενη συντροφιά... καλοκαιρινή μέρα (προαναγγέλλει όσα θα ακολουθήσουν: τις δραστηριότητες της παρέας στην ακροθαλασσιά) .
- Λεπτομέρειες: Ένα αγόρι... τόσο τέλειες μορφές.
- Πρόταση-κατακλείδα: Δεν υπάρχει (απλές περιγραφικές λεπτομέρειες, ανολοκλήρωτο νόημα).
2η παράγραφος (Κάθε βράδυ... ένα έργο τέχνης).
- Θεματική πρόταση: Κάθε παιδί... χρυσή άμμο (ο θεματικός πυρήνας είναι η
διαφορετική αντίληψη των παιδιών για τη χρησιμότητα των οστράκων).
- Λεπτομέρειες: Αν θέλαμε να δώσουμε... ένα έργο τέχνης (αναλύεται η στάση του κάθε παιδιού).
- Πρόταση-κατακλείδα: Δεν υπάρχει (υπάρχει ένα σύνολο γενικευτικών δια¬πιστώσεων που δεν περιορίζεται σε μια καταληκτική πρόταση αλλά συνιστά εκτεταμένο τμήμα της παραγράφου Όλοι μας, όμως... ένα έργο τέχνης. Από την άποψη του περιεχομένου, αυτό το τμήμα είναι κατακλείδα, διότι κάνει μια θεωρητική γενίκευση των παρατηρήσεων που προηγούνται. Όμως, μορ¬φολογικά μόνο καταχρηστικά μπορεί να θεωρηθεί κατακλείδα, διότι και εί¬ναι τρεις περίοδοι και παραβιάζει την «αρχή της αναλογίας»  δεν μπορεί η κατακλείδα να καλύπτει το 1/3 της παραγράφου).
* Κείμενο 2
Όλο το απόσπασμα είναι μία παράγραφος.
- Θεματική πρόταση: Είναι περίεργο ... έως το 1950.
- Λεπτομέρειες: Έργα μουσικής δωματίου ... θα ήθελαν.
- Πρόταση-κατακλείδα: Δεν υπάρχει.
2 Σε κάθε παράγραφο αυτών των κειμένων, εντοπίστε τις βασικές ιδέες, υπο¬γραμμίζοντας τις λέξεις-κλειδιά. * Στη συνέχεια, γράψτε τον πλαγιότιτλο της κάθε παραγράφου.
1 (1η §)ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
συντροφιά από αγόρια και κορί¬τσια, μερικά όστρακα, τ' απλώ¬νει μπροστά στους φίλους του, Λήδα - να στολίσω το γραφείο, Αλίκη - ριζότο με θαλασσινά, Γιώργος - να σπουδάσω - φύση - τέλειες μορφές
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ
Οι διαφορετικές αντιλήψεις της συντροφιάς των παιδιών για την αξία και τη χρησιμότητα των οστράκων.
1 (2η §) ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
διαφορετική στάση, Λήδα - κλίση καλλιτεχνική - αισθητική στάση, Αλίκη - πρακτική φύση -χρησιμότητα, Γιώργος - να μελετήσει - στάση γνωστική ή θεωρητική, υπερισχύει μια ικανότητα, όλοι μπορούμε να αισθανθούμε το ωραίο.
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ
Η διαφορά των ιδιαίτερων προσωπικών κλίσεων δεν αναιρεί την κοινή ικανότητα απόλαυσης του ωραίου σε όλες τις μορφές του.
2 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
εκτίμηση, έδειξαν όλοι, παράγοντες της μουσικής μας ζωής, παίζεται το σύνολο των συνθέσε¬ων, πρώτες παραγγελίες, εγκαταλείψω, προσαρμόσω
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ
Η καθολική αποδοχή της συνθετικής του αξίας καθιστά ιδιαίτερα παραγωγική την πρώτη καλλιτεχνική φάση του Μίκη Θεοδωράκη.

Κατανοώ τους τρόπους ανάπτυξης των παραγράφων

Α) Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου:

Ο τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου εξαρτάται από το νοηματικό περιεχόμενο της θεματικής περιόδου. Αυτή θα σταθεί ο σίγουρος οδηγός σας, γιατί αυτή εκφράζει την κύρια ιδέα που θέλετε να αναπτύξετε. Μια παράγραφος, λοιπόν, ανάλογα με τη θεματική της περίοδο, μπορεί να αναπτυχθεί με: Συγκεκριμένα παραδείγματα, σύγκριση και αντίθεση, αιτιολόγηση, ορισμό, διαίρεση, αίτια και αποτελέσματα, αναλογία καθώς και με συνδυασμό μεθόδων.

1. Συγκεκριμένα παραδείγματα: συχνά η θεματική πρόταση διασαφηνίζεται και αναπτύσσεται καλύτερα με την παράθεση συγκεκριμένων παραδειγμάτων.

Παράδειγμα:

Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα [η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για τους “Τάιμς της Ν. Υόρκης” δεν είναι ούτε μονόστηλο.] [Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώοι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι]. Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. [Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ]. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι)

2. Σύγκριση και αντίθεση: όταν έχουμε να συγκρίνουμε δυο πρόσωπα, πράγματα ή ιδέες, σημειώνουμε τις ομοιότητες και διαφορές τους. Αντίθετα, όταν αντιθέτουμε το ένα στο άλλο, τονίζουμε τις διαφορές τους.

Παράδειγμα:

Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφισταί υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτους. Οι σοφισταί ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών και του Σωκράτους ήταν ότι και αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους.

(Ιστορ. του Ελληνικού Έθνους)

Παρατήρηση - Οδηγία: για πετυχημένες συγκρίσεις και αντιθέσεις:

α) Στη θεματική περίοδο αναφέρετε τους ανθρώπους, τα αντικείμενα ή τις ιδέες που σκοπεύετε να συγκρίνετε ή να αντιθέσετε.

β) Διαλέξτε τις πιο χαρακτηριστικές ομοιότητες και διαφορές τους.

γ) Αριθμήστε τις και τοποθετείστε τις στη σειρά που θέλετε. Ίσως αποφασίσετε να εκθέσετε τελευταία την πιο χτυπητή ομοιότητα ή διαφορά.

δ) Σύμφωνα με τη σειρά που σχεδιάσατε απαριθμήστε τις λεπτομέρειες στο μεσαίο τμήμα της παραγράφου.

ε) Στην πρόταση κατακλείδα διατυπώστε το συμπέρασμά σας από τη σύγκριση ή αντίθεση που έχετε κάνει.

3. Αιτιολόγηση: η μέθοδος αυτή ακολουθείται όταν η άποψη που εμπεριέχεται στη θεματική περίοδο χρήζει αιτιολόγησης, για να αποδειχθεί η αλήθεια του ισχυρισμού.

Παράδειγμα

Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας, δεν θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε θέση ίση με τη γυναίκα του και να συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του σπιτικού τους. Αυτό συμβαίνει, γιατί πριν λίγα χρόνια ο τωρινός σύζυγος και πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, η οποία τον είχε καταπιέσει κι ακόμα του είχε κάνει βίωμα ζωής, πως ο άντρας έχει την πρωτοκαθεδρία, είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν τολμούσε να αντιμιλήσει στο γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού ο νοικοκύρης αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής οικογενειακής επικράτειας.


Παρατήρηση - Οδηγία: κατά την ανάπτυξη παραγράφου με αιτιολόγηση έχετε υπόψη σας τα ακόλουθα:

α) Διατυπώστε έτσι τη θεματική σας περίοδο, ώστε κάθε λογικός άνθρωπος να ζητήσει να μάθει το “Γιατί;”.

β) Φέρτε πειστικές αιτιολογήσεις, για να αποδείξετε τη θέση που διατυπώσατε στη θεματική σας περίοδο.

γ) Εκφράστε κάθε αιτιολογία σας με μια καλή πρόταση.

δ) Γράψτε, αν χρειαστεί, μια πρόταση κατακλείδα που να ολοκληρώνει την ιδέα που υποστηρίχτηκε στην παράγραφο.

4. Ορισμός: με τη μέθοδο του ορισμού στην αρχή της παραγράφου ορίζεται η κεντρική θεματική έννοια και στη συνέχεια αναλύεται με διάφορες ειδικές λεπτομέρειες, παραδείγματα κλπ.

Παράδειγμα

Στα λεξικά, στις εγκυκλοπαίδειες και στα βιβλία, η διαφήμιση ορίζεται σαν η γνωστοποίηση στο κοινό, με διάφορα μέσα (διαλαλητές, έντυπα, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κ.λπ.) των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν ένα προϊόν με σκοπό την αύξηση των πωλήσεών του. Εντούτοις, ο ορισμός της διαφήμισης σαν γνωστοποίησης αποτελεί ευφημισμό που δεν ανταποκρίνεται ούτε στο ελάχιστο στη σημερινή μορφή της διαφήμισης. Η διαφήμιση ξεκίνησε και αναπτύχθηκε σαν φαινόμενο συνδεδεμένο στενά με την οικονομική ζωή των επιχειρήσεων. Σήμερα όμως έχει φτάσει στο σημείο, χωρίς να χάσει τον οικονομικό της χαρακτήρα και παράλληλα μ’ αυτόν, να επιτελεί πρόσθετες ουσιαστικές λειτουργίες, έμμεσα αλλά αποτελεσματικά.

5. Διαίρεση: διαίρεση είναι το κομμάτιασμα ενός όλου στα μέρη του. Ο τρόπος αυτός ανάπτυξης των παραγράφων μας αποκαλύπτει τα συστατικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια έννοια και μας βοηθάει στην πληρέστερη κατανόησή τους, γιατί διασαφηνίζει συγχρόνως και τα κύρια χαρακτηριστικά τους.

Παράδειγμα

Ο πολιτισμός έχει δύο όψεις: την υλική και την πνευματική. Η πρώτη αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των υλικών αναγκών του ανθρώπου και περιλαμβάνει όλα τα ορατά επιτεύγματά του, από τα ατελή παλαιολιθικά εργαλεία μέχρι την τηλεόραση και τους υπολογιστές. Η δεύτερη έχει στόχο να ικανοποιήσει τις πνευματικές ανησυχίες του ανθρώπου, να απαντήσει στα προαιώνια ερωτήματά του για τη ζωή, το θάνατο, τη φύση, την αλήθεια, την ελευθερία. Εκφράζεται κατά κύριο λόγο με τη θρησκεία, την επιστήμη και την τέχνη.


6. Αίτια και αποτελέσματα: με τον τρόπο αυτό αναφέρετε στη θεματική περίοδο τις αιτίες πρόκλησης ενός φαινομένου και στα σχόλια αναλυτικά τα αποτελέσματα.

Παράδειγμα:

“Τέλος, και άλλες εμπειρίες αποδείξανε ότι το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων συγκρατεί ευκολότερα τα μηνύματα που επιβεβαίωναν την άποψή τους από εκείνα που την αντιστρατεύονται. Γι’ αυτό το λόγο γίνεται εν γένει αποδεκτό πως τ’ αποτελέσματα των μέσων μαζικής επικοινωνίας τείνουν,τις περισσότερες φορές, να ενδυναμώσουν και να σταθεροποιήσουν τις ήδη διαμορφωμένες γνώμες. Τ’ αποτελέσματα μεταστροφής δεν είναι ανύπαρκτα, αλλά είναι σπανιότερα. Ή - για να ακριβολογήσουμε- δυνατόν να υπάρξουν, όταν υιοθετηθούν γνώμες που τις εμφανίζουν ως νέες, ενώ είναι πάρα πολύ δύσκολο να πείσεις, όταν αντιτίθεσαι ανοιχτά σε προϋπάρχουσες αντιλήψεις.


7. Αναλογία: για να γίνουν πιο κατανοητά ορισμένα στοιχεία του περιγραφόμενου αντικειμένου, δίνονται κάποια ανάλογα παραδείγματα από άλλους χώρους που είναι πιο οικείοι στον αναγνώστη / δέκτη. Στην παράγραφο που αναπτύσσεται με αναλογία υπάρχουν δύο μέρη . το ένα μέρος αναφέρεται στο περιγραφόμενο αντικείμενο, ενώ το άλλο σε ένα αντικείμενο που παρουσιάζει ομοιότητες αναλογίες προς αυτό.

Παράδειγμα

Μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς την πρέπουσα παιδεία μοιάζει με ένα μάρμαρο λατομείου, που δεν αποκαλύπτει καμιά από τις ομορφιές του, ως τη στιγμή που η τέχνη του μαρμαρά αποκαλύψει τα χρώματα και φέρει στο φως κάθε απόχρωση, κηλίδα και φλέβα που περνά μέσα απ’ τον κορμό του. Με τον ίδιο τρόπο και η παιδεία, όταν επενεργήσει πάνω σ’ ένα έξοχο πνεύμα, μας αποκαλύπτει όλες τις κρυφές αρετές και τα προτερήματά του, που χωρίς μια τέτοια βοήθεια δε θα μπορούσαν να βγουν στο φως.

8. Συνδυασμός μεθόδων: είναι δυνατός ο συνδυασμός όλων των προαναφερθεισών μεθόδων ανάπτυξης παραγράφου. Αν και οι παράγραφοι αναπτύσσονται με μια απλή μέθοδο, εντούτοις πολλές φορές οι συγγραφείς χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό δύο ή περισσοτέρων μεθόδων. Ο λόγος που επιβάλλει το συνδυασμό είναι το ότι ο συγγραφέας γράφοντας την παράγραφό του δεν έχει συγκεντρωμένη όσο πρέπει την προσοχή του πάνω στη μέθοδο · τον ενδιαφέρει πιο πολύ το τι θέλει να πει και πώς μπορεί να το πει καλύτερα στους αναγνώστες του. Συγκεντρώνεται επομένως στη μετάδοση των ιδεών του.

Παράδειγμα:

Με τις αποδημίες συμβαίνει το ίδιο. Είτε είναι βίαιες είτε ειρηνικές, είναι όπως τα φυσικά φαινόμενα: συμβαίνουν και κανείς δεν μπορεί να τις ελέγξει. Υπάρχει “αποδημία” όταν ένας ολόκληρος λαός, σιγά σιγά, μετακινείται από τη μια περιοχή στην άλλη (και δεν είναι καθοριστικό πόσοι θα μείνουν στην περιοχή προέλευσης, αλλά σε ποιο βαθμό οι αποδημούντες αλλάζουν ριζικά τον πολιτισμό της περιοχής στην οποία μετακινήθηκαν). Υπήρξαν μεγάλες αποδημίες από ανατολή προς δύση, στη διάρκεια των οποίων οι λαοί του Καυκάσου άλλαξαν την κουλτούρα και τη βιολογική ταυτότητα των αυτοχθόνων. Υπήρξαν οι μετακινήσεις των λεγόμενων “βαρβαρικών” φύλων που πλημμύρισαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και δημιούργησαν νέα βασίλεια και νέους πολιτισμούς, οι οποίοι ονομάστηκαν ακριβώς “ρωμαιοβαρβαρικοί” ή “ρωμαιογερμανικοί”. Υπήρξε η ευρωπαϊκή αποδημία προς την αμερικανική ήπειρο, από τη μια πλευρά των ακτών της Ανατολής ως την Καλιφόρνια,από την άλλη, από τα νησιά της Καραϊβικής και το Μεξικό ως το άκρο του Cono Sur. Έστω και εν μέρει υπήρξε πολιτικά προσχεδιασμένη, μιλώ για αποδημία, γιατί οι λευκοί που ήλθαν από την Ευρώπη δεν είναι τόσο ότι πήραν τις συνήθειες και την κουλτούρα των ντόπιων, όσο ότι ίδρυσαν ένα νέο πολιτισμό στον οποίο ακόμη και οι ντόπιοι (όσοι επέζησαν)προσαρμόστηκαν.


Ουμπέρτο Έκο, “Πέντε ηθικά κείμενα”

_ Η συγκεκριμένη παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό και παραδείγματα.

«Έκθεση» οδηγιών για την επιτυχία στο μάθημα της Ν. Γλώσσας


Σταθερά η Ν. Γλώσσα, από το 2001 μέχρι το 2007 χαρακτηρίζεται από τα χαμηλότερα ποσοστά αριστούχων, συγκριτικά με κάθε άλλο μάθημα που κυμαίνεται κάτω ή ελάχιστα πάνω από το 1%! Το 2008 καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό αριστούχων που ανέρχεται στο 1,62%. Σχετικά χαμηλά, κατά μέσο όρο περίπου 15% είναι το ποσοστό που βρίσκεται στη βαθμολογική ζώνη 15-17,9, αν και το 2009 άγγιξε το 23,91% που είναι και το υψηλότερο στην ιστορία των εξετάσεων στη συγκεκριμένη κλίμακα. Το 2009 καταγράφεται το χαμηλότερο ποσοστό υποψηφίων με βαθμολογία «κάτω από τη βάση» που ανήλθε στο 22,57%.
Υψηλά ποσοστά αναβαθμολογήσεων στη Νεοελληνική Γλώσσα κάθε χρόνο που αγχώνουν την πλειονότητα των υποψηφίων.

Περίπου 20.000 γραπτά χρειάστηκαν αναβαθμολογητή. Και να σκεφτεί κανείς ότι οι αλλαγές στον τρόπο βαθμολόγησης του μαθήματος, με τη μείωση κατά 10 μονάδες στη βαθμολόγηση της παραγωγής κειμένου (Έκθεσης) και της αντίστοιχης αύξησης των ερωτήσεων του Β μέρους έγιναν με κύριο επιχείρημα της ηγεσίας του ΥΠΕΠΘ «τον περιορισμό της υποκειμενικής βαθμολόγησης» στο συγκεκριμένο μάθημα. Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι όσοι υποψήφιοι εξασφαλίσουν υψηλή βαθμολογία στο συγκεκριμένο μάθημα έχουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα συγκριτικά με τους άλλους. Μια επίδοση κοντά στο «16» θεωρείται ικανοποιητική ακόμα και για τους υποψηφίους που έχουν στόχο τα υψηλόβαθμα, περιζήτητα τμήματα.

Το κλειδί
Το υψηλότερο εμπόδιο που καλούνται να ξεπεράσουν οι υποψήφιοι και των τριών κατευθύνσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι η παραγωγή κειμένου-έκθεση που βαθμολογείται με 40 μονάδες στο σύνολο των 100 (40% του συνόλου της βαθμολογίας). Συγκεκριμένα η τρίτη ερώτηση ζητεί την ανάπτυξη των απόψεων των μαθητών σε θέμα ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο και, πάντως, συναφές με το περιεχόμενο του δοθέντος κειμένου. Άλλωστε ως ένας από τους βασικούς σκοπούς και στόχους του μαθήματος είναι οι μαθητές «να ασκηθούν στο να επιλέγουν και να χρησιμοποιούν με επιτυχία το ανάλογο επίπεδο λόγου σε κάθε περίσταση επικοινωνίας». Ορίζεται, δηλαδή, το είδος του κειμένου που θα γράψουν οι μαθητές, ο δέκτης του κειμένου, ο σκοπός για τον οποίο γράφεται το κείμενο.

Η βαθμολογική αξιολόγηση
Ένα «καλό» κείμενο βαθμολογείται από:

Διάρθρωση των σκέψεων-αρχιτεκτονική του κειμένου (λογική αλληλουχία, συνοχή, πειστική κατάταξη των επιχειρημάτων σε κλιμακωτή μορφή, αποτελεσματική διάκριση των παραγράφων, προοδευτική αποκάλυψη της προσωπικής θέσης, πρωτοτυπία, χωρίς «καλούπια»).
Χρήση της γλώσσας (σαφήνεια, ακρίβεια, λεκτικό-εκφραστικό πλούτο, τήρηση των γραμματικοσυντακτικών κανόνων, σωστή χρήση των σημείων στίξης, μορφή).
Καταλληλότητα ύφους-αποτελεσματικότητα του κειμένου.
(Επιλογή της κατάλληλης «γλώσσας» ανάλογα με την περίσταση και το είδος του κειμένου. Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από την ικανότητα του γράφοντος να πετύχει τον σκοπό που επιδιώκει με το κείμενο, π.χ. να πείσει ή και να προκαλέσει τις επιθυμητές ενέργειες ή αντιδράσεις).

Τα είδη των θεμάτων
Οι βασικότερες συνθήκες επικοινωνίας στις οποίες καλούνται να προσαρμόσουν την έκθεσή τους οι μαθητές είναι:

ΟΜΙΛΙΑ: Παρουσίαση ενός θέματος στην τάξη, σε σχολική εκδήλωση, σε εκδηλώσεις τοπικών ή πολιτιστικών ή άλλων φορέων, στη βουλή των εφήβων κ.ά.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ: Σε διάφορα «επίσημα» πρόσωπα και δημόσιους φορείς για τη λύση ενός προβλήματος, π.χ. το θέμα του 2000 που ζητούσε επιστολή των μαθητών προς τον Υπουργό Παιδείας.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ: Με οικεία πρόσωπα του στενού και ευρύτερου περιβάλλοντος, συμμετοχή σε ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές.

ΑΡΘΡΟ ή ΚΕΙΜΕΝΟ - ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΙΘΟΥΣ: Σε σχολική εφημερίδα, στον ημερήσιο τύπο, σε σχολική ή κοινωνική εκδήλωση.

8 λάθη προς αποφυγή
Η αδυναμία κατανόησης των ζητουμένων, κυρίως, αλλά και του είδους του επικοινωνιακού λόγου που πρέπει να χρησιμοποιήσουν οι μαθητές οδηγούν σε σοβαρά λάθη, όπως:

1. Η προβολή μιας φανερά παράλογης ή ακαθόριστης θέσης. 2. Η έλλειψη προσπάθειας για λογική τεκμηρίωση μιας ορθής θέσης. 3. Η εκφραστική φτώχεια που συχνά συνοδεύεται από τη μονότονη επανάληψη λέξεων και εκφράσεων. 4. Η απεραντολογία με επαναλήψεις νοημάτων. 5. Η εκφραστική ανομοιομορφία, η φλυαρία, ο ρητορισμός, ο επιφανειακός εκφραστικός πλούτος. 6. Η μη ορθή χρήση των σημείων στίξης, οι συχνές διαγραφές λέξεων, οι μουντζούρες. 7. Η έλλειψη καθορισμένης πορείας και η άτακτη παράθεση των σκέψεων. 8. Η κυκλική πορεία στην ανάπτυξη που την επαναφέρει στο σημείο αφετηρίας με επαναλήψεις και «αναμασήματα».

Η παραγωγή κειμένου

Μελέτη - Διερεύνηση του θέματος: Διαβάζουμε προσεκτικά το θέμα, όσες φορές χρειάζεται για να το κατανοήσουμε και να το διερευνήσουμε εφαρμόζοντας προσεκτικά τις οδηγίες.

1. Χωρισμός δεδομένων-ζητουμένων. 2. Εντοπισμός-υπογράμμιση της κεντρικής έννοιας και των δευτερευόντων εννοιών, ώστε να κατανοήσουμε τα ζητούμενα. 3. Ιδιαίτερη προσοχή στις «δύσκολες λέξεις» ή «λέξεις-κλειδιά». 4. Δεν παίρνουμε θέση πριν καταλάβουμε τι ακριβώς ζητά το θέμα. 5. Δεν απομονώνουμε λέξεις και δεν παρασυρόμαστε από μεμονωμένες φράσεις. 6. Αποκωδικοποίηση - ερμηνεία ζητουμένων. Στόχος να τα φέρουμε σε προσιτή μορφή: (1)Αίτια ή λόγοι. (2)Σημασία ή αξία. (3)Θετικές-αρνητικές συνέπειες. (4)Προτάσεις-λύσεις (κριτήρια-προϋποθέσεις). (5)Διλημματική διατύπωση ή σύγκριση-αντίθεση = θετικές-αρνητικές συνέπειες (6)Περιγραφή-παρουσίαση. 7. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στον τρόπο διατύπωσης των ζητουμένων. Κάποιο ή κάποια μπορεί να έχουν διπλό σκέλος.

Κατάστρωση Σχεδιαγράμματος: Πρέπει να καταστρώσουμε γενικό σχεδιάγραμμα.

1. Καταγράφουμε τα βασικά σημεία-άξονες, όπως τα σκεφτόμαστε. 2. Σκεπτόμαστε-συγκεντρώνουμε το υλικό κατά τομείς (οικονομικός, πολιτικός, πνευματικός.) με βάση τα διαγράμματα για το άτομο και την κοινωνία. 3. Τροποποιούμε-βελτιώνουμε το σχεδιάγραμμά μας με βάση τις απαιτήσεις του θέματος. Στόχος μας είναι κάθε σημείο του σχεδιαγράμματος να ισοδυναμεί με τον πλαγιότιτλο που θα μας δίνει το θέμα κάθε παραγράφου.

Δομή - Οργάνωση του κειμένου: 1. Η ισόρροπη ανάπτυξη των ζητουμένων είναι το θεμέλιο για την πετυχημένη ανάπτυξη του θέματος. 2. Προσέχουμε ιδιαίτερα την οργάνωση-δομή της έκθεσης, ώστε να μην περιέχει παραγράφους ή ενότητες «εκτός θέματος». 3. Δεν παρασυρόμαστε από παρόμοια θέματα γράφοντας ακατάσχετα για την κεντρική έννοια. Έχουμε υπόψη μας: α. Κάθε θέμα έχει τις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις, όπως προσδιορίζονται από τα ζητούμενα. β. Δεν γράφουμε οτιδήποτε είναι σχετικό με την έννοια ή το πρόβλημα του θέματος, εφόσον δεν αναπτύσσει άμεσα τα ζητούμενα.

Περιεχόμενο: 1. Διατυπώνουμε πριν από ή στον επίλογο με σαφήνεια την προσωπική μας θέση για το θέμα. Δίνουμε ευθείες απαντήσεις στα ερωτήματα. 2. Η προσωπική μας άποψη είναι σαφέστατα διατυπωμένη, χωρίς όμως να είναι και απόλυτη. Παίρνουμε υπόψη δεδομένα του θέματος. 3. Αποφεύγουμε απόλυτες και δογματικές διατυπώσεις. Να μη διατυπώνουμε βιαστικά, αναπόδεικτα και αυθαίρετα συμπεράσματα. 4. Να αποφεύγουμε την καταστροφολογία. Με άλλα λόγια να μη δίνουμε την εντύπωση ότι από το φαινόμενο ή το πρόβλημα που εξετάζουμε θα προκύψει και το... τέλος της ανθρωπότητας. 5. Αποφεύγουμε ακόμα: παραινέσεις-συμβουλές, προεκτάσεις-παρεκβάσεις, επίδειξη εγκυκλοπαιδισμού, αντιφάσεις-αμφιβολίες.

Έκφραση / διατύπωση - ύφος:

1. Προσέχουμε το είδος του κειμένου που μας ζητάνε να γράψουμε. Αν, δηλαδή, είναι άρθρο, δοκίμιο, ομιλία ή κάτι άλλο, ώστε να χρησιμοποιήσουμε το κατάλληλο ύφος, τις κατάλληλες προσφωνήσεις και μεταβατικές λέξεις-φράσεις σύμφωνα με τις οδηγίες.

α. Εκφράσεις-δείκτες της συγκεκριμένης επικοινωνιακής ανάγκης ή συνθήκης.

β. Ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο καθορίζουμε και το ύφος.

2. Να είμαστε ακριβολόγοι, έτσι, ώστε κάθε πρόταση -και κάθε λέξη- να λέει κάτι ουσιαστικό. Παράλληλα γράφουμε μόνο για πράγματα που γνωρίζουμε καλά.

3. Να αποφεύγουμε στην έκθεσή μας να επαναλαμβάνουμε συνέχεια την κεντρική έννοια. Μπορούμε πριν αρχίσουμε να σημειώσουμε συναφείς λέξεις και φράσεις ή αντίθετες. Π.χ. Ελευθερία: ανεξαρτησία, αυτονομία, απελευθέρωση, χειραφέτηση, αυτοπροσδιορισμός.

4. Αποφεύγουμε: επαναλήψεις, μακροπερίοδο λόγο, άστοχη εναλλαγή χρόνων και προσώπων των ρημάτων, πεζολογία και αργκό εκφράσεις, πλεονασμούς-ταυτολογίες.

8 πρακτικές συμβουλές

1 Η προσφώνηση στον πρόλογο διαμορφώνεται ανάλογα με το είδος του επικοινωνιακού λόγου και τον δέκτη. Ομιλία: Αγαπητοί συμμαθητές/καθηγητές, Κυρίες και κύριοι κ.λπ. Επιστολή: Αξιότιμε κύριε, Κύριε υπουργέ/πρόεδρε, Αξιότιμοι κύριοι... Συζήτηση ή Άρθρο/δοκίμιο πειθούς: Δε χρειάζεται προσφώνηση. Χρησιμοποιούμε β ενικό ή πληθυντικό πρόσωπο ή και α πληθυντικό ανάλογα με την περίσταση.

2 Το κείμενο δεν πρέπει να έχει έντονο/υπερβολικό υποκειμενικό χαρακτήρα. Συνήθως ο πομπός δεν εκφράζει αποκλειστικά υποκειμενικές απόψεις, αλλά ένα ευρύτερο σύνολο ανθρώπων. Εκπροσωπεί τους συμμαθητές του, τους νέους, τα μέλη ενός Συλλόγου, τους κατοίκους μιας περιοχής κ.λπ.

3 Η έμφαση δίδεται στην επιχειρηματολογία και τεκμηρίωση των απόψεων που διανθίζονται με εκφράσεις-δείκτες της συγκεκριμένης επικοινωνιακής ανάγκης ή συνθήκης. (Θα ήθελα να αναφερθώ, επισημαίνω ότι, θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο, θεωρώ χρέος μου να τονίσω, Στόχος μας να ευαισθητοποιήσουμε, Εύκολα θα μπορούσαμε να αντικρούσουμε τον ισχυρισμό ότι. Ας θυμηθούμε όλοι μας, Σκεφτείτε, Αναλογιστείτε κ.λ.π.).

4 Η επιχειρηματολογία και τεκμηρίωση των απόψεων ακολουθούν τις βασικές δομές του λόγου: Δομή κειμένου (πρόλογο/κύριο θέμα/επίλογος. Δομή παραγράφου (θεματική περίοδος/λεπτομέρειες/κατακλείδα (προαιρετικά). Φροντίζουμε για τις βασικές αρετές: Ενότητα-συνοχή-αλληλουχία.

5 Το ύφος επιβάλλεται να διαθέτει αμεσότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα. Ωστόσο πρέπει να αποφεύγουμε την πεζολογία και τη χρήση ιδιωμάτων του προφορικού λόγου (π.χ. νεολαιίστικη αργκό).

6 Η ομιλία έχει πιο επίσημο ύφος από τη συζήτηση, όπως και η επιστολή σε δημόσιο φορέα, συγκριτικά με το άρθρο μιας σχολικής εφημερίδας.

7 Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχήματα λόγου (ανάλογα με το είδος του επιστημονικού λόγου) που αποφεύγονται στην παραδοσιακή «έκθεση ιδεών». Ωστόσο οι μεταφορές, οι παρομοιώσεις, οι ρητορικές ερωτήσεις και τα άλλα σχήματα λόγου πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο, χωρίς υπερβολές.

8 Με τα σχήματα αυτά αξιοποιείται η βιωματική χρήση της γλώσσας και γίνεται επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη: χιούμορ, ειρωνεία, κολακεία, αίσθημα ευθύνης, χρέους κ.λπ.

Πώς γίνεται η κατανομή των μονάδων
Για την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο απόσπασμα κειμένου (δοκιμιακού, λογοτεχνικού, άρθρου κτλ.) μίας έως δύο σελίδων από βιβλίο, εφημερίδα ή περιοδικό (ή κατασκευασμένο για τον σκοπό της αξιολόγησης) που αναφέρεται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής και έχει νοηματική πληρότητα.

Οι μαθητές καλούνται:

Να δώσουν μια σύντομη περίληψη του κειμένου αυτού, της οποίας η έκταση καθορίζεται ανάλογα με την έκταση και το νόημα του κειμένου (25 μονάδες).
Να απαντήσουν σε ερωτήσεις (35 μονάδες), με τις οποίες ελέγχονται: α) η κατανόηση του κειμένου (ιδεολογικά σημεία του κειμένου, επιχειρήματα συγγραφέα, προβλήματα που θέτει, κτλ.), β) η οργάνωση του λόγου (διάρθρωση, δομή διαίρεση και τιτλοφόρηση ενοτήτων, αντοχή, ενότητα, συλλογιστική, κτλ.), γ) τα σημασιολογικά στοιχεία (σημασία λέξεων, συνώνυμα - αντώνυμα, κατασκευή φράσεων ή παραγράφων με ορισμένες λέξεις, αντικατάσταση λέξεων ή φράσεων κτλ.), δ) η ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των μορφοσυντακτικών δομών, καθώς και να χειρίζονται αυτές τις δομές, ανάλογα με τους επικοινωνιακούς στόχους του κειμένου.
Να συντάξουν ένα κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, με το οποίο κρίνουν ή σχολιάζουν κάποια σημεία του κειμένου ή αναπτύσσουν προσωπικές απόψεις, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο. Η έκταση της ανάπτυξης αυτής καθορίζεται κατά προσέγγιση, χωρίς να υπερβαίνει τις 600 λέξεις (40 μονάδες).
Κατά τη βαθμολόγηση όλων των θεμάτων λαμβάνεται υπόψη η ορθογραφία, η δομή του κειμένου, ο λεξιλογικός πλούτος, η ακρίβεια και η ορθότητα της διατύπωσης, καθώς και το περιεχόμενο.

Η αλλαγή στον τρόπο βαθμολόγησης που ισχύει από το 2009, με την προσθήκη 10 μονάδων στις ερωτήσεις του Β' μέρους και η αντίστοιχη μείωση της έκθεσης, ούτε το ποσοστό αναβαθμολογήσεων μείωσαν (αντίθετα παρουσίασε μικρή αύξηση) ούτε τις επιδόσεις των διαγωνισθέντων αύξησαν.
πηγή: www.ethnos.gr

Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010

Στοιχεία Αφηγηματολογίας και χρησιμοι λογοτεχνικοί όροι

Ποιος αφηγείται
'Οταν διαβάζουμε ένα λογοτεχνικό έργο βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα κείμενο που το έχει γράψει κάποιος συγγραφέας. Το κείμενο αυτό περιέχει μια ιστορία. Κάποιος αφηγείται (εκθέτει, παρουσιάζει) μια υπόθεση (ή ένα μύθο), ο αφηγητής, και αυτός δεν είναι αναγκαστικά ο συγγραφέας, όπως πιστευόταν παλαιότερα. Στη σύγχρονη αφηγηματολογία έχει γίνει σαφές ότι ο συγγραφέας είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον αφηγητή και μόνο στην περίπτωση της αυτοβιογραφίας ή των απομνημονευμάτων, που είναι αληθινές (και όχι πλαστές) ιστορίες, ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον αφηγητή. Ο συγγραφέας συνήθως στις λογοτεχνικές αφηγήσεις αποστασιοποιείται από την ιστορία που γράφει και αναθέτει σε κάποιον άλλο την αφήγηση της. Ο αφηγητής δεν ανήκει στην πραγματική ζωή, αλλά αποτελεί μέρος του πλασματικού (φανταστικού) κόσμου που δημιουργεί ο συγγραφέας. Σε αφηγήσεις μάλιστα που έχουν έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο, ο συγγραφέας μπορεί να κρύψει την ταυτότητα του πίσω από ένα προσωπείο, να επινοήσει δηλαδή ένα πλαστό πρόσωπο (περσόνα) που θα «μιλάει» αντί για αυτόν (τεχνική της πλαστοπροσωπίας).
Γενικά, σε κάθε ανάγνωση υπάρχουν τρεις συντελεστές:
• ο συγγραφέας, που υπάρχει έξω από το κείμενο, αλλά μπορεί να προσθέτει στην ιστορία του και αυτοβιογραφικό υλικό,
• ο αφηγητής, που λειτουργεί ιιόνο μέσα στο πλαίσιο του κειμένου, ως πομπός και
• ο αναγνώστης, που είναι κάθε αποδέκτης της αφήγησης.
Υπάρχουν δύο κυρίως περιπτώσεις σχετικά με τον αφηγητή:
•Μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο.
• Μπορεί να είναι αμέτοχος στα γεγονότα, αφανής αφηγητής.
Με κριτήριο τη συμμετοχή του αφηγητή στην ιστορία, διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι αφηγητή:
α) Ο ομοδιηγητικός αφηγητής
Ο αφηγητής είναι ένα από τα πρόσωπα της διήγησης και συμμετέχει στην ιστορία είτε ως βασικός ήρωας, ως πρωταγωνιστής, είτε ως απλός παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας.
Διακρίνονται δύο παραλλαγές του ομοδιηγητικού αφηγητή: ανάλογα με το αν είναι παρατηρητής/μάρτυρας ή ήρωας του δικού του αφηγήματος. Στη δεύτερη περίπτωση ο αφηγητής ονομάζεται αυτοδιηγητικός. Η χρήση του πρώτου προσώπου (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) δε σημαίνει κατ' ανάγκη ομοδιηγητικό αφηγητή, προϋπόθεση γι' αυτό είναι ο αφηγητής να είναι πρόσωπο της αφήγησης.
β) Ο ετεροδιηγητικός αφηγητής
Ο αφηγητής δε συμμετέχει καθόλου στην ιστορία που αφηγείται. Στην περίπτωση αυτή ο συγγραφέας αναθέτει την αφήγηση σε πρόσωπο ξένο προς την ιστορία, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο (τριτοπρόσωπη αφήγηση).
Έτσι, ανάλογα με τον τύπο του αφηγητή, η αφήγηση ονομάζεται:
• ομοδιηγητική αφήγηση: όταν ο αφηγητής αφηγείται μια ιστορία στην οποία παίρνει μέρος. Αν είναι πρωταγωνιστής (και επομένως αφηγείται τη δική του ιστορία), τότε, σε αυτή την περίπτωση, η αφήγηση ονομάζεται αυτοδιηγητική αφήγηση και
• ετεροδιηγητική αφήγηση: όταν ο αφηγητής δεν έχει απολύτως καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται.
Με αφετηρία το επίπεδο στο οποίο κινείται κάθε φορά η αφηγηματική πράξη, διακρίνονται τα εξής αφηγηματικά επίπεδα:
• Το εξωδιηγητικό επίπεδο: περιλαμβάνει τη διήγηση γεγονότων ή πράξεων που είναι εξωτερικά σε σχέση με το κείμενο, όπως π.χ. η επίκληση στη Μούσα στην Οδύσσεια του Ομήρου.
• Το διηγητικό ή ενδοδιηγητικό επίπεδο: συγκροτείται από τα γεγονότα (την ιστορία) που περιέχονται στο αφήγημα, π.χ. οι περιπέτειες του Οδυσσέα από το νησί της Καλυψώς ως την Ιθάκη.
Το μεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο: είναι το επίπεδο στο οποίο τοποθετείται μια ιστορία εγκιβωτισμένη μέσα στην κύρια αφήγηση, π.χ. η αφήγηση του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων, τα παλαιότερα γεγονότα από την Τροία μέχρι το νησί της Καλυψώς

Με κριτήριο το αφηγηματικό επίπεδο στο οποίο ανήκουν καθώς και τη κριτήριο τα συμμετοχή τους στην ιστορία, προκύπτουν οι ακόλουθοι τύποι αφηγητή:
α) Εξωδιηγητικός-ετεροδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής πρώτου βαθμού (δηλαδή ανήκει στο πρώτο επίπεδο αφήγησης) που δεν είναι παρών (ως αφηγητής) στην αφήγηση και αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο μια ιστορία στην οποία δε μετέχει, π.χ. ο Παπαδιαμάντης στη Φόνισσα.
β) Εξωδιηγητικός-ομοδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής πρώτου βαθμού (δηλαδή ανήκει στο πρώτο επίπεδο αφήγησης) που αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την προσωπική του ιστορία (αφηγητής-πρωταγωνιστής), π.χ. οι αυτοβιογραφικές αφηγήσεις (Το αμάρτημα της μητρός μου).
γ) Ενδοδιηγητικός-ετεροδιηγητικός αφηγητής: είναι ένα πρόσωπο-αφηγητής δευτέρου βαθμού (όταν υπάρχει και δεύτερο επίπεδο αφήγησης) που ανήκει στην κύρια αφήγηση και αφηγείται μια δευ¬τερεύουσα ιστορία στην οποία δε μετέχει, π.χ. η Σεχραζάτ στις Χίλιες και μία νύχτες.
δ) Ενδοδιηγητικός-ομοδιηγητικός αφηγητής: είναι ένα πρόσωπο-αφηγητής δευτέρου βαθμού (όταν υπάρχει και δεύτερο επίπεδο αφήγησης) που ανήκει στην κύρια αφήγηση και αφηγείται τη δική του ιστορία. Όταν δηλαδή την «αφήγηση μέσα στην αφήγηση» (μεταδιηγητικό επίπεδο) την αφηγείται ένα πρόσωπο της κύριας ιστορίας και αποτελεί την ιστορία του, π.χ. η μητέρα που αφηγείται πώς «πλάκωσε» το μωρό της στο Αμάρτημα της μητρός μου.
ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ/ΕΣΤΙΑΣΗ
Σε μια αφήγηση δεν καταγράφονται όλα τα γεγονότα, αλλά μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη του προσώπου που αφηγείται, ανάλογα με τη γνώση των γεγονότων που έχει (άμεση ή έμμεση). Έτσι, επιλέγονται κάποιες λεπτομέρειες που έχουν σχέση και με το χαρακτήρα του προσώπου που αφηγείται, τον τρόπο που σκέφτεται, τη συναισθηματική του φόρτιση ή την αποστασιοποίηση του από τα συμβάντα. Η προοπτική/η σκοπιά μέσα από την οποία βλέπει/αντιλαμβάνεται τα δρώμενα ο αφηγητής και η απόσταση που παίρνει από τα πρόσωπα και τα πράγματα ονομάζεται οπτική γωνία της αφήγησης. Η οπτική γωνία μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική:
Εσωτερική οπτική γωνία: όταν την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας ή ένα δευτερεύον πρόσωπο (αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη του).
Εξωτερική οπτική γωνία: όταν ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο.
Η εστίαση αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρό-σο:>πα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.
Τύποι αφήγησης
Ανάλογα με την αφηγηματική σκοπιά ή την εστίαση, διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι αφήγησης:
Αφήγηση χωρίς εστίαση ή με μηδενική εστίαση: Είναι η αφήγηση στην οποία ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας του. Είναι η περίπτωση του παντογνώστη αφηγητή, ο οποίος βρίσκεται ταυτόχρονα παντού και γνωρίζει τα πάντα, ακόμα και τις πιο απόκρυφες σκέψεις των προσώπων της αφήγησης. Αυτή η απόλυτη γνώση των γεγονότων δείχνει ότι ο αφηγητής δε βλέπει τα πράγματα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία και άρα δεν εστιάζει σε κάτι συγκεκριμένο, που ισοδυναμεί με έλλειψη οπτικής γωνίας (εστίαση μηδέν). Η αφήγηση σε αυτή την περίπτωση γίνεται σε γ' πρόσωπο (τριτο¬πρόσωπη αφήγηση).
Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: Είναι η αφήγηση στην οποία ο αφηγητής γνωρίζει όσα και τα πρόσωπα της ιστορίας του. Η αφηγηματική σκοπιά είναι περιορισμένη και ο αφηγητής, που ταυτίζεται με ένα πρόσωπο του έργου, ξέρει όσα του επιτρέπει η ανθρώπινη φύση του. Τα πλασματικά γεγονότα της αφήγησης παρουσιάζονται από την οπτική γωνία ενός μόνου προσώπου, που είναι μέρος του αφηγηματικού περιεχομένου, δηλαδή συμμετέχει στα συμβάντα της αφήγησης. Έτσι, ο αναγνώστης δε μαθαίνει όλα τα γεγονότα, αλλά μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη αυτού του προσώπου, και μάλιστα υποκειμενικά. Σε αυτή την περίπτωση η αφήγηση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: α) σε γ' πρόσωπο ενικού (τριτοπρόσωπη αφήγηση) και β) σε α' πρόσωπο ενικού (πρωτοπρόσωπη αφήγηση).
• Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: Είναι η αφήγηση στην οποία ο αφηγητής γνωρίζει λιγότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας του. Στην περίπτωση αυτή, βλέπουμε τη δράση του ήρωα, δεν μπορούμε όμως να μάθουμε τις σκέψεις του, όπως μια κάμερα που καταγράφει τις εξωτερικές κινήσεις ή το εξωτερικό περίβλημα προσώπων ή πραγμάτων, όχι όμως και τις εσωτερικές τους πλευρές. Η εστίαση αυτή χρησιμοποιείται κυρίως στα αστυνομικά μυθιστορήματα (μυστηρίου) ή στις ταινίες τρόμου.

Ανάλογα με την οπτική γωνία του αφηγητή, προτείνεται και η ακόλουθη κατηγοριοποίηση:
1. Δραματοποιημένος αφηγητής: Αποτελεί ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας, βασικό ή δευτερεύον. Η οπτική γωνία είναι εσωτερική και η αφήγηση του πρωτοπρόσωπη. Η εμπειρία που μεταδίδει είναι προσωπική, περιορισμένη.
2. Αμέτοχος αφηγητής: Ο αφηγητής αυτός είναι ανεξάρτητος από τα πρόσωπα της αφήγησης, αλλα είναι ταυτόχρονα παντού

0 αφηγηματικός χρόνος
Εφόσον η αφήγηση είναι μια πράξη επικοινωνίας ανάμεσα σε έναν πομπό και σε ένα δέκτη, ο αφηγηματικός χρόνος είναι βασικό στοιχείο της αφήγησης και διακρίνεται:
• στο χρόνο του πομπού, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο συγγραφέας,
• στο χρόνο του αφηγητή, που συνήθως ταυτίζεται με το χρόνο των γεγονότων της αφήγησης, και
• στο χρόνο του δέκτη, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο αναγνώστης.
Ο χρόνος αυτός είναι εξωκειμενικός και δεν έχει σχέση με την αφήγηση.
Ο εσωτερικός/εσωκειμενικός χρόνος μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης:
ο χρόνος της ιστορίας είναι ο φυσικός χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία, η φυσική σειρά των γεγονότων.
• Ο χρόνος της αφήγησης οριοθετείται από την αρχή μέχρι το τέλος της αφήγησης και δε συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας, γιατί τα γεγονότα της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντοτε τη φυσική χρονική σειρά. Ο αφηγητής συχνά παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία για να γυρίσει προσωρινά στο παρελθόν, ή αφηγείται ένα γεγονός που πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Έτσι, προκύπτουν παραβιάσεις στη φυσική σειρά των γεγονότων, που τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:
- Αναδρομικές αφηγήσεις/αναδρομές ή αναλήψεις Είναι η τεχνική κατά την οποία διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος. Η μετατόπιση αυτή του χρόνου της αφήγησης και η επιστροφή στο αρχικό χρονικό σημείο μπορεί να είναι σύντομη ή εκτεταμένη.
- Πρόδρομες αφηγήσεις/προλήψεις: Ο αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για γεγονότα που θα γίνουν αργότερα, αναφέρεται δηλαδή σε ένα μελλοντικό σημείο της αφήγησης.
Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά:
In medias res: Η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων», δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της αφήγησης, σύμφωνα με την οποία το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή, αλλά ο αφηγητής μάς μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο της πλοκής και έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται όσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δε γίνεται κουραστική.
Εγκιβωτισμός: Σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση, που αποτελεί την αρχική ιστορία, και μικρότερες, δευτερεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση, που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην αφήγηση» ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.
Παρεκβαση/παρεμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: Είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση του έργου.
Προϊδεασμός/προσήμανση: Είναι η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Προοικονομία: Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη φυσική και λογική.

Ο χρόνος της αφήγησης, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων, έχει τις ακόλουθες σχέσεις με το χρόνο της ιστορίας:
• Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει το χρόνο (συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό επιταχύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.
• Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει το χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα. Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.
• Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με το χρόνο της ιστορίας, συνήθως σε διαλογικές σκηνές.
Ανακεφαλαιώνοντας, οι τεχνικές με τις οποίες ο συγγραφέας συντομεύει το χρόνο της αφήγησης είναι:
Η επιτάχυνση: γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια παρουσιάζονται σύντομα.
Η παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν αναφέρονται καθόλου, επειδή δε σχετίζονται με την ιστορία.
Η περίληψη: όταν τα ενδιάμεσα γεγονότα παρουσιάζονται συνοπτικά.
Η έλλειψη ή το αφηγηματικό κενό: όταν ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.
Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει το χρόνο της αφήγησης είναι:
Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια παρουσιάζονται εκτεταμένα.
Τη χρονική συχνότητα την καθορίζουν τα «πανομοιότυπα συμβάντα», οι επαναλήψεις γεγονότων που επανεμφανίζονται έστω και με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο διατύπωσης. Άλλες φορές παρατηρούμε μια φράση ή ένα βασικό θέμα να επαναλαμβάνεται στερεότυπα, κατά διαστήματα, στο έργο. Τότε μιλάμε για ένα μοτίβο το οποίο έχει κάποια συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στην αφήγηση. Μπορεί δηλαδή να κλιμακώνει τη δράση ή να περιγράφει μια ψυχική κατάσταση κ.ά.
Πηγή:stefanu.jimdo.com

Τετάρτη 24 Μαρτίου 2010

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΟΜΙΛΙΑ
Το εν λόγω κειμενικό είδος απαιτεί από την πλευρά του μαθητή τη συγγραφή ενός προφορικού (ρητορικού) λόγου, τον οποίο υποτίθεται πως πρέπει να εκφωνήσει σε κάποια περίσταση. Οι σημαντικότερες από τις υποθετικές αυτές περιστάσεις είναι οι εξής:
ΟΜΙΛΙΑ: Πρόκειται για προφορικό λόγο που εκφωνείται με αφορμή συγκεκριμένη περίσταση και με αντικείμενο ευρείας θεματολογίας (πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, επιστημονικό, θρησκευτικό κλπ).
Είδη ομιλίας είναι και τα ακόλουθα:
�� ΕΙΣΗΓΗΣΗ: Πρόκειται για ομιλία που εκφωνείται σε συλλογικό όργανο, η οποία περιλαμβάνει είτε προτάσεις πάνω σε συγκεκριμένο θέμα είτε ανακοινώσεις σχετικά με συγκεκριμένο ζήτημα. Μια εισήγηση μπορεί να απευθύνεται σε όλα τα είδη ακροατηρίων που προαναφέρθηκαν για την ομιλία.
�� ΔΙΑΛΕΞΗ: Πρόκειται για λόγο που εκφωνείται ενώπιον εξειδικευμένου ακροατηρίου […] με σκοπό την πραγμάτευση ενός εξειδικευμένου (συνήθως επιστημονικού) θέματος. Η διάλεξη μπορεί να απευθύνεται μόνο σε ορισμένα είδη κοινωνικών ακροατηρίων.

Μία ομιλία μπορεί να απευθύνεται:
α) σε εθνικό, διεθνές, κρατικό, διακρατικό, ή άλλο συλλογικό όργανο,
β) σε κοινωνικό ακροατήριο.
Αναφορικά με την ΟΜΙΛΙΑ ο πομπός είναι απαραίτητο να έχει υπόψη τα ακόλουθα:
ΔΟΜΗ
- Προσφώνηση
- Πρόλογος/Εισαγωγή
- Κύριο μέρος
- Επίλογος
- Επιφώνηση
1. Προσφώνηση: Εξαρτάται άμεσα από την ιδιότητα του δέκτη και τις επιδιώξεις του πομπού και τοποθετείται στο πάνω αριστερό μέρος του κειμένου. Πρόκειται για τον εισαγωγικό χαιρετισμό που απευθύνει ένας ομιλητής στο ακροατήριό του. Όταν στο ακροατήριο παρευρίσκονται ιερωμένοι, προσφωνούνται στην αρχή. Η προσφώνηση επιβάλλεται να είναι κλιμακωτή, δηλαδή ο πομπός απευθύνεται στο ακροατήριό του ξεκινώντας από τους πιο υψηλά ιστάμενους και προχωρώντας προς τους απλούς δέκτες.
π.χ.
Παναγιότατε,
Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,
Έντιμε κύριε Υπουργέ,
Αξιότιμε κύριε Διευθυντή,
Κυρίες και κύριοι,
2. Πρόλογος: Ο ομιλητής παρουσιάζει επιγραμματικά το θέμα, τη σκοπιά από την οποία θα το αντιμετωπίσει και ταυτόχρονα επιδιώκει να κερδίσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου.
Παραδείγματα:
�� Ομιλία της Μελίνας Μερκούρη στο Λονδίνο στην Oxford Union το 1986.
Κύριε Πρόεδρε,
Αξιότιμα Μέλη,
Κυρίες και Κύριοι,
Καταρχήν επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την Oxford Union που έφερε το θέμα αυτό για συζήτηση και ευχαριστώ που με προσκαλέσατε. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αυτό το βράδυ ν’ ακουστεί μια ελληνική φωνή. Μια φωνή έστω με τη φτωχή μου προφορά. Την ακούω και μορφάζω. Θυμάμαι εκείνο που είπε κάποτε ο Brendan Behan για κάποιο εκφωνητή.
«Μιλάει σαν να ’χει τα Ελγίνεια Μάρμαρα στο στόμα του».

3. Κύριο μέρος: Ο ομιλητής έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ανάλογα με το θέμα:
�� Αφήγηση: Πληροφορίες σχετικές με την ιστορική διαδρομή του θέματος ή αναδρομή στο παρελθόν.
�� Βεβαίωση: Αποδεικτικό και τεκμηριωτικό υλικό υπέρ της υποστηριζόμενης θέσης. Παρατίθενται επιχειρήματα με παρουσίαση στοιχείων, δεδομένων, μαρτυριών, απόψεων ειδικών, έτσι που να καλύπτεται σφαιρικά το θέμα και να αναδεικνύεται η ορθότητα των θέσεων του πομπού.
�� Ανασκευή: Εκ του αντιθέτου απόδειξη. Παρουσιάζεται η άλλη άποψη και
αντικρούεται, γεγονός που ισχυροποιεί τη θέση του ομιλητή. Προβάλλονται οι κίνδυνοι που τυχόν θα προκύψουν από την επικράτηση του αντιθέτου.
Εισήγηση της Έφηβου Βουλευτή Παρασκευής Τριανταφυλλοπούλου στη Δ΄ Σύνοδο
της Βουλής των Εφήβων στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων.
[…] Κύριοι συνάδελφοι, δεν νομίζετε ότι μαζεύτηκαν πολλά παράπονα για ένα "όραμα ζωής"; Μήπως θα πρέπει να αρχίσει ο διάλογος; 'Όλοι συμφωνούμε στο ότι η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και να αρχίζει από το δημοτικό. Θα πρέπει να υπάρχει αποσύνδεση του Λυκείου και των ΑΕΙ. Οι μαθητές θα πρέπει να ψηφίζουν για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και οι Υπουργοί Παιδείας να έχουν υπηρετήσει στο χώρο της εκπαίδευσης.
Η Εκκλησία από την άλλη πλευρά, περνά και αυτή κρίση. Η εκκλησιαστική περιουσία μένει ανεκμετάλλευτη, ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου σχολιάζεται από άλλους ως
Θετικός και από άλλους ως αρνητικός, ενώ στα σχολεία, το βιβλίο των Θρησκευτικών περιέχει αντιφάσεις. 'Έτσι, εκτός από εκσυγχρονισμό στην παιδεία θα πρέπει να υπάρξει και εκσυγχρονισμός στην Εκκλησία, που θα αρχίσει με την ανανέωση του βιβλίου των Θρησκευτικών.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται υποβάθμιση του πνευματικού μας πολιτισμού και τονίζεται η απουσία της πνευματικής ηγεσίας. Ευτυχώς, όμως, έχουν μείνει λίγοι ακόμη, όπως ο κ. Σαμαράκης, ο οποίος στη χθεσινή μας συγκέντρωση μας συμβούλεψε, για ακόμη μία φορά, να αντισταθούμε σ' αυτούς που θέλουν να δολοφονήσουν τα όνειρά μας. Εγώ σας απαντώ: "Αντιστεκόμαστε, κύριε Σαμαράκη, αντιστεκόμαστε" [...]

4. Επίλογος: Σύντομη ανακεφαλαίωση, ευχή, προτροπή, επιβεβαίωση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της θέσης.
5. Επιφώνηση: Τυποποιημένη φράση που τοποθετείται πάντοτε ανεξάρτητα από το κείμενο στο κάτω δεξιό μέρος της γραπτής διατύπωσής του, με την οποία ο πομπός εκφράζει τις ευχαριστίες προς τις/τους δέκτες.

Αξίζει να προσεχθούν τα ακόλουθα:
- Ο πομπός επιβάλλεται να χρησιμοποιεί ύφος που να ταιριάζει στην επικοινωνιακή περίσταση (επίσημο, οικείο, λογοτεχνικό, επιστημονικό κλπ.) [Βλέπε βιβλίο Α΄ Λυκείου Έκφραση-Έκθεση ενότητα κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες, σσ. 29-37]
- Χρησιμοποιείται το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού και, όταν θεωρείται σκόπιμο, χρησιμοποιείται και το πρώτο πληθυντικού για ποικιλία ύφους.
- Ακολουθούνται όλες οι οδηγίες που ισχύουν για κάθε μορφή γραπτού επικοινωνιακού λόγου (π.χ. καθαρό γράψιμο, ευανάγνωστα γράμματα, παραγραφοποίηση, κλπ.) Υποδείγματα προσφωνήσεων σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο
ΟΙΚΕΙΟ/ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Αγαπημένοι φίλοι
�� Αγαπημένοι συμμαθητές
�� Αγαπημένοι συμπολίτες
�� Αγαπημένοι ομοεθνείς
�� Αγαπημένοι συνέλληνες
�� Φίλες και φίλοι
�� Φίλοι ακροατές
�� Φίλοι συμμαθητές
�� Φίλοι συμπατριώτες
�� Σύντροφοι
.......................
ΗΜΙΕΠΙΣΗΜΟ ΥΦΟΣ
�� Αγαπητοί φίλοι
�� Αγαπητοί σύνεδροι
�� Αγαπητά μέλη
�� Αγαπητοί συμπολίτες
�� Αγαπητοί σύνοικοι
�� Αγαπητοί δημότες
�� Αγαπητοί πατριώτες
�� Αγαπητοί συνάδελφοι
�� Αγαπητοί ακροατές
ΕΠΙΣΗΜΟ/ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Κυρίες και κύριοι
�� Σεβαστοί σύνεδροι
�� Σεβαστά μέλη
�� Σεβαστοί καθηγητές
�� Εκλεκτοί σύνεδροι
�� Εκλεκτά μέλη
�� Αξιότιμοι σύνεδροι
�� Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι
�� Σεβασμιότατε
�� Παναγιότατε
Υποδείγματα εκφράσεων για το κύριο μέρος σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο
ΟΙΚΕΙΟ/ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Σκέψου…
�� Αναλογίσου…
�� Ας θυμηθείς όλα αυτά…
�� Είναι αδιανόητο να…
�� Δε θα μπορούσα να παραλείψω…
�� Χωρίς να είμαι υπερβολικός…
�� Ασφαλώς μπορούσα …
�� Ενισχύοντας την άποψή μου…
ΕΠΙΣΗΜΟ/ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Ευθύνη και χρέος όλων μας…
�� Ας επιστρατεύσουμε τα δικά μας…
�� Υπογραμμίστε εκλεκτοί σύνεδροι…
�� Ο προβληματισμός σας είναι η αφετηρία της δικής μας παραγωγικής δυναμικής…
�� Αναφέρομαι στους προβληματισμούς που όλοι μας έχουμε…
�� Εσείς οι πολιτικοί ηγέτες έχετε αναλάβει

Υποδείγματα επιφωνήσεων σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο
ΟΙΚΕΙΟ/ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Ευχαριστώ.
�� Ευχαριστώ πολύ.
�� Σας ευχαριστώ.
�� Σας ευχαριστώ πολύ.
�� Σας ευχαριστώ και σας εύχομαι ό,τι καλύτερο.
�� Σας χαιρετώ.
ΗΜΙΕΠΙΣΗΜΟ ΥΦΟΣ
�� Σας ευχαριστώ για την αμέριστη προσοχή σας.
�� Σας ευχαριστώ για το θερμό ενδιαφέρον σας.
�� Σας ευχαριστώ θερμά.
�� Σας ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας
ΕΠΙΣΗΜΟ/ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
�� Σας ευχαριστώ για την προσοχή που επιδείξατε.
�� Σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον που επιδείξατε.
�� Σας ευχαριστώ προκαταβολικά για την ανταπόκρισή σας........................
Δομή
προσχεδιασμένου προφορικού λόγου
�� Προσφώνηση ׃Εισαγωγικός χαιρετισμός
�� Πρόλογος-Eισαγωγή:Παρουσίαση του θέματος
�� Κύριο μέρος:
• Αφήγηση׃ Αναδρομή στο παρελθόν
• Βεβαίωση׃ Αποδεικτικό υλικό
• Ανασκευή׃ Απόκρουση των αντίπαλων επιχειρημάτων
�� Επίλογος׃Περιεκτική ανακεφαλαίωση
�� Επιφώνηση׃Καταληκτικός χαιρετισμός
Πηγή: Υπουργείο Παιδείας Κύπρου

Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ

Εστίαση

[Αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.]

Μηδενική —-·>- Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης). Αφηγητής > Πρόσωπα

Εσωτερική —** Ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα.

Αφηγητής = Πρόσωπα

Εξωτερική *- Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα.

Αφηγητής < Πρόσωπα

Οπτική γωνία

[Αναφέρεται στην προοπτική του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με την υπόθεση.]

Εσωτερική —*- Την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας ή ένα δευτερεύον πρόσωπο
οπτική γωνία (αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην
αντίληψη του).

Εξωτερική —>- Ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση, αφηγεί-
οπτική γωνία ται σε τρίτο πρόσωπο.

Ο τύπος του αφηγητή

1. Με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία:

Ομοδιηγητικός: Συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωτα­γωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυ­ρας.

Ετεροδιηγητικός: Δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται.

2. Με βάση το αφηγηματικό επίπεδο:

Ενδοδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που ανήκουν στην κύρια αφήγηση.

Εξωδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα και πράξεις ξένα προς το κύριο κείμενο της αφήγησης (εισαγωγικές αφηγήσεις, πρόλογοι…)

• Μεταδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που συνιστούν δευτερεύουσα αφήγη­ση (που ενσωματώνεται στην κύρια αφήγηση, είναι αφήγηση μέσα στην αφή­γηση), εγκιβωτισμένη αφήγηση.

Ο αφηγητής δεν ταυτίζεται με το συγγραφέα. Σε όσες περιπτώσεις ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα μιλάμε για αυτοβιογραφία (αυτοδιηγητική αφήγηση).

Αφηγηματικοί τρόποι

α) Διήγηση

- Τριτοπρόσωπη αφήγηση

β) Μίμηση

- Πρωτοπρόσωπη αφήγηση

- Διάλογος

- Εσωτερικός μονόλογος

γ) Μεικτός τρόπος (Συνδυασμός διήγησης και μίμησης) δ) Περιγραφή ε) Σχόλιο στ) Ελεύθερο πλάγιο ύφος

Ο χρόνος στην αφήγηση

• Ιστορικός: Δηλώνει το πόνε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα που παρου­σιάζονται (το πότε).

• Πραγματικός/Αφηγημένος: Δηλώνει το διάστημα που καλύπτουν τα γεγονότα που παρουσιάζει η αφήγηση (το πόσο).

• Αφηγηματικός: Δηλώνει το πώς αξιοποιείται, πο5ς παρουσιάζεται ο χρόνος στη διαδικασία της αφήγησης (το πώς):

α) ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων:

- Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων).

- Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγο­νότων):

• Αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις ή FLASH BACK(επιστρο­φή στο παρελθόν).

• πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα).

β) ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων:

- Επιτάχυνση.

- Επιβράδυνση.

- Παράλειψη ή έλλειψη.

γ) ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης: ~ από την αρχή της υπόθεσης- από τη μέση της υπόθεσης

Πηγή: stefanu.wordpress.com

Τρίτη 23 Μαρτίου 2010

Bασικά στοιχεία της Θεωρίας της Λογοτεχνίας (για το Λύκειο)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
Δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους γίνεται η αφήγηση :
1) ΔΙΗΓΗΣΗ : Ο πεζογράφος διηγείται σε γ’ ενικό και παραθέτει τα λόγια των ηρώων σε πλάγιο λόγο : έμμεση αφήγηση
2) ΜΙΜΗΣΗ : Αφηγείται ένα από τα πρόσωπα του έργου σε α’ ενικό (χωρίς να αποκλείεται και το γ’ ενικό) : άμεση αφήγηση
3) ΜΕΙΚΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ : Έχουμε συνδυασμό των δυο πιο πάνω τρόπων. Είναι ο πιο συνηθισμένος αφηγηματικός τρόπος (ΔΟΥΚΑΣ, ΒΙΖΥΗΝΟΣ, ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Ως προς την χρονική ακολουθία :
1) ΣΥΓΧΡΟΝΙΑ (σπάνια) : Όταν ακολουθείται η φυσική σειρά των γεγονότων στην αφήγηση. Τότε λέμε πως έχουμε ομαλή γραμμική χρονική σειρά των γεγονότων (ΔΟΥΚΑΣ)
2) ΑΝΑΧΡΟΝΙΕΣ : Όταν παραβιάζεται η φυσική σειρά των γεγονότων στην αφήγηση.
Διακρίνεται σε δύο είδη :
Α) ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ή ΑΝΑΛΗΨΗ ή ΑΝΑΔΡΟΜΗ ή flash back : Αφήγηση που περιλαμβάνει γεγονότα προγενέστερα από το σημείο που βρίσκεται ο αφηγητής. Έχει σκοπό να φωτίσει σκοτεινές πτυχές της ιστορίας και να «παγώσει» τον χρόνο (επιβράδυνση), εντείνοντας πιθανόν την αγωνία του αναγνώστη.
Β) ΠΡΟΔΡΟΜΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ή ΠΡΟΛΗΨΗ : Αφήγηση που αναφέρεται εκ των προτέρων σε γεγονότα που θα ακολουθήσουν.

Ως προς την ταχύτητα της αφήγησης :
1) ΕΛΛΕΙΨΗ ή ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΟ : παραλείπονται γεγονότα που προφανώς θεωρούνται ήσσονος σημασίας.
2) ΣΥΝΟΨΗ ή ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ή ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ
3) ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ
4) ΠΑΥΣΗ

Ως προς το είδος του αφηγητή :
1) ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ - ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : Δε μετέχει στο έργο και αφηγείται την ιστορία άλλων π.χ. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα
2) ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ - ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : Δε μετέχει στο έργο αλλά αφηγείται την ιστορία του π.χ. αυτοβιογραφικές διηγήσεις
3) ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ - ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : Μετέχει στο έργο αλλά αφηγείται την ιστορία άλλων π.χ. Χίλιες και μια νύχτες και στον ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (στον εγκιβωτισμό)
4) ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ - ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : Μετέχει στο έργο και αφηγείται την ιστορία του π.χ. ο Οδυσσέας στον Όμηρο και ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, ΒΙΖΥΗΝΟΣ, ΣΟΛΩΜΟΣ, ΔΟΥΚΑΣ (αν και στον τελευταίο αποκαλύπτεται ότι δε διηγείται την ιστορία του)

Ως προς την οπτική γωνία του αφηγητή :
1) ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : Όταν ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από όσα γνωρίζουν οι ήρωες του έργου
2) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : Όταν αφηγητής ξέρει όσα γνωρίζουν και οι ήρωες του έργου π.χ. ΔΟΥΚΑΣ, ΒΙΖΥΗΝΟΣ (όταν έχουμε τον αφηγητή – ενήλικο)
3) ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ : Όταν ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από όσα γνωρίζουν οι ήρωες του έργου π.χ. ΒΙΖΥΗΝΟΣ (όταν έχουμε τον αφηγητή – παιδί)

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ (για την ποίηση)
1) Αλληγορία : «Ένας αητός περήφανος, ένας αητός λεβέντης»
2) Αναδίπλωση : «Φεύγει, φεύγει ο προδότης»
3) Ειρωνεία : ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ, ΚΑΒΑΦΗΣ
4) Έλλειψη ή βραχυλογία : «Ολημερίς στον πόλεμο» (εννοείται : βρισκόμαστε)
5) Επαναφορά : «Μαύρος ήταν, μαύρα φορεί, μαύρο το άλογό του»
6) Ευφημισμός : λέξεις με καλή σημασία αντί για λέξεις με κακή π.χ. Εύξεινος Πόντος
7) Λιτότητα : «Δεν έχει άδικο» αντί για «Έχει δίκιο»
8) Μεταφορά .
9) Μετωνυμία ή Υπαλλαγή : Τα Γιάνεννα αντί οι Γιαννιώτες
10) Ομοιοκατάληκτο ή ομοιοτέλευτο.
11) Παρήχηση : «Το τραγούδι του τράγου με φωνή φονική»
12) Παρομοίωση.
13) Περίφραση : «Της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι» αντί «ο Αυγερινός»
14) Πλεονασμός : «Ακούω φωνή. Ακούω λαλιά»
15) Προσωποποίηση.
16) Πρωθύστερο : «Ξεντύθη ο νιος, ξεζώθηκε και στο πηγάδι επήγε»
17) Συνεκδοχή : Κλαδιά (αντί για δέντρα) δηλαδή ένα αντί για πολλά , το μέρος αντί για το όλο
18) Υποφορά / Ανθυποφορά : «Δύνεσαι μαύρο μ’δύνεσαι;» «Δύνομαι αφέντη, δύνομαι…»
19) Χιαστό.
20) Υπερβατό : «Πλατιά του ονείρου μας η γη»
Πηγή:siamantoura.blogspot.com

Ρατσισμός (Διάγραμμα έννοιας)

* Ρατσισμός (<ράτσα): η αντίληψη εκείνων που πιστεύουν ότι η δική τους φυλή είναι ανώτερη από τις άλλες που η φύση τις έχει καταδικάσει σε κληρονομική κατωτερότητα (πρβ. φυλετικές διακρίσεις) / Kοινωνικός ρατσισμός: για ανάλογη αντίληψη και συμπεριφορά σε βάρος κοινωνικών ομάδων που μειονεκτούν ή διαφέρουν / θεωρία που υποστηρίζει την ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέπει στη διατήρηση της καθαρότητάς της και στην κυριαρχία της επί των άλλων
* Ράτσα (<ιταλ. razza<αραβ. ra’s (=κεφάλι, καταγωγή): γενιά, φυλή/(ιδ.) εκλεκτό γένος/(για προσ.) πανέξυπνος, τετραπέρατος.
* Φυλή (<φύω=γεννώ): το σύνολο των ανθρώπων που συνδέονται μεταξύ τους με κοινά χαρακτηριστικά και κοινή καταγωγή/το έθνος, η εθνότητα / (ανθρωπολ.) μεγάλη και (γεωγραφικά) ενιαία ομάδα ανθρώπων με ορισμένα κοινά ή παρόμοια κληρονομικά χαρακτηριστικά (χρώμα δέρματος, μαλλιά, σχήμα κεφαλιού κτλ.): Λευκή / κίτρινη / μαύρη ~ / έθνος, εθνότητα / (βιολ.) υποδιαίρεση είδους
* Ορισμός: Ως ρατσισμό θα ορίζαμε καταρχήν τη διάκριση καθώς και τη μεροληπτική και άδικη αντιμετώπιση που υφίστανται κάποιες φυλές, κοινωνικές ομάδες ή μεμονωμένα άτομα από άλλους που θεωρούν τους ίδιους «ανώτερους», τόσο σε βιολογικό (φυλετικός ρατσισμός) όσο και σε κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό… (κοινωνικός ρατσισμός) επίπεδο. Η παραδοχή αυτή της ανισότητας βασίζεται και σε ακραίες και αντιεπιστημονικές θεωρίες που προσπαθούν να την στηρίξουν σε βιολογικά και κληρονομημένα χαρακτηριστικά. Και μολονότι οι «επιστημονικές» αυτές θεωρίες έχουν ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό στην εποχή μας, ως πρακτική κι ως στάση ζωής εμφανίζονται με απειλητικές διαστάσεις στην εποχή μας απειλώντας με εντονότερη αναβίωσή τους.
* Ειδολογικός χωρισμός: φυλετικός: πολιτική ιδεολογία που κατατάσσει τους ανθρώπους σε μια αξιολογική κλίμακα (πνευματική, κοινωνική, πολιτισμική), υποστηρίζοντας την ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέποντας στη διατήρηση της καθαρότητάς της και στην κυριαρχία της επί των άλλων· π.χ. λευκοί-έγχρωμοι, Γερμανοί-Εβραίοι. / κοινωνικός: η μεροληπτική στάση με την οποία αντιμετωπίζουμε ορισμένα πρόσωπα, κοινωνικές ομάδες, φυλές και η οποία οδηγεί μέχρι την απομόνωση, την περιθωριοποίηση, την εκμετάλλευση ή την άσκηση βίας πάνω τους.
* παραδοχή των δεδομένων και ανάδειξη της παγκοσμιότητας του φαινομένου
Αιτίες ρατσισμού
* ελλιπής παιδεία/μόρφωση
* μη αποδοχή της διαφορετικότητας
* πνευματική ένδεια
* πολιτικά συμφέροντα
o αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης
o έλεγχος των μαζών
o «νομιμοποίηση» και στήριξη επεκτατικών βλέψεων (π.χ. γερμανικός φασισμός του Χίτλερ)
o μεταβίβαση ευθυνών κατά την πανάρχαια ιστορία του «αποδιοπομπαίου τράγου»
* οικονομικά συμφέροντα
* περίοδοι οικονομικής κρίσης, μεγάλα ποσοστά ανέργων…
* ιδεολογική, πολιτική και γενικότερη σύγχυση
* έκλυση ηθών
* καταναλωτισμός, ανταγωνιστικά πρότυπα στην κοινωνία, εκτίμηση ανθρώπων βάσει του «έχειν» κι όχι του «είναι»
* άγνοια των συνθηκών ζωής και των πεποιθήσεων και δοξασιών άλλων φυλών
* ξενοφοβία
* επικοινωνίαςαποξένωσηαγνόηση του άλλουρατσισμός
* κρίση Μ.Μ.Ε., ενημέρωσης
* διεθνοποίηση του πολιτισμού (κατάρρευση των τειχών)
* εθνικισμός/σοβινισμός
* ψυχολογικά προβλήματα
o συμπλέγματα κατωτερότητας-ανωτερότητας
o ζήλια, φθόνος
o αυτο-επιβεβαίωση συμπλεγματικών προσωπικοτήτων
* στερεότυπα, «ταμπού», προκαταλήψεις…
* θρησκευτική μισαλλοδοξία
* …
Συνέπειες ρατσισμού
* καταρράκωση ανθρώπινης προσωπικότητας
* καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων
* ισότητας: κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής…
* δικαιοσύνης, ηθικής…
* διαλόγου και συνεργασίας: τροχοπέδη για πρόοδο-ευημερία (κοινωνική και ατομική)
* κοινωνικοί αποκλεισμοί, περιθωριοποιήσεις ατόμων ή ομάδων, δημιουργία γκέτο
* κοινωνικές κρίσησυγκρούσεις
* βία, αναρχία, εγκληματικότητα…διάλυση κοινωνικής συνοχής
* υπονόμευση δημοκρατίας
* μισαλλοδοξία, φανατισμός
* διαιώνιση εθνικισμού
* πόλεμος, ιμπεριαλιστικές τάσεις
* αισθήματα ανασφάλειας, καχυποψίας, φόβου στις διαπροσωπικές σχέσεις
* …
Αφορούν/πλήττουν
Ειδικότερα υφίστανται διακρίσεις σε βάρος ανθρώπων με κριτήρια το χρώμα, την εθνικότητα, την κοινωνική τους θέση, το φύλο ή κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τους διαφοροποιούν απ’ την πλειοψηφία των πολιτών και ενδεχομένως τους εντάσσουν σε περιθωριακές ομάδες (μειονότητες, άτομα που μειονεκτούν σωματικά ή πνευματικά: γυναίκες, αλλοδαποί, ναρκομανείς, χούλιγκαν, αναρχικοί, ασθενείς με AIDS, ομοφυλόφιλοι κ.λπ.).
Τρόποι αντιμετώπισης
* συνειδητοποίηση του προβλήματος, αιτιών
* ανθρωπιστική καλλιέργεια/μόρφωση/παιδεία
* αγωγή από την οικογένεια
* απόκτηση κοινωνικής συνείδησης
* αλλαγή νοοτροπίας: τοποθέτηση του συλλογικού συμφέροντος πάνω από το ατομικό
* κοινωνική δικαιοσύνηισότητα
* κοινωνική πολιτική και κρατική μέριμνα για τα άτομα και τις ομάδες που υφίστανται ρατσιστικές διακρίσεις
* σωστή αντιμετώπιση του θέματος από τα Μ.Μ.Ε.
* ενημέρωση επί του θέματος
* εγρήγορση πνευματικών ανθρώπων
* ενεργοποίηση φορέων, συλλόγων, εκκλησίας…συνεργασία
* κινητοποίηση επιστημόνων: επιστημονική απόδειξη ισότητας
* διάλογος
* επικράτηση διεθνιστικών τάσεων και πρακτικών
* δράση/πρωτοβουλίες διεθνών οργανισμών: Ο.Η.Ε...
* διακρατικές πολιτιστικές, οικονομικές, επιστημονικές… ανταλλαγές
* δημοκρατία: δημοκρατικοί θεσμοί, σωστή/ανεξάρτητη λειτουργία της δικαιοσύνης…
* αυστηροί σχετικοί νόμοι
* στιγματισμός ανάλογων φαινομένων
* …
Στάση νέων
* συνειδητοποίηση του προβλήματος
* ενημέρωση
* σωστή παιδείαμόρφωση
* ολοκλήρωση χαρακτήρα/προσωπικότητας, κριτική ικανότητα
* ίση συμπεριφορά προς όλους
* συμμετοχή σε αντιρατσιστικές εκδηλώσεις οργανώσεις
* πρωτοπορία, παράδειγμα για τους άλλους (ιδίως τους μεγαλύτερους σε ηλικία!)
* βοήθεια στους πληττόμενους απ’ το ρατσισμό
* προκαταλήψεων [§: Αυτό όμως που κυρίως οφείλουν να προσέξουν οι νέοι είναι να μη γίνουν φορείς των σχετικών προκαταλήψεων παλιότερων γενεών. Αντιλήψεις παγιωμένες που περνούν από γενιά σε γενιά με ποικίλους τρόπους και που θεωρούν μια φυλή ανώτερη από άλλη («τον αράπη κι αν τον πλένεις…»), θεωρίες που τονίζουν το χάσμα μεταξύ κοινωνικών τάξεων, οικονομικές διαφοροποιήσεις κι άλλες παρόμοιες διχαστικές απόψεις καλό είναι να μείνουν μια για πάντα στο παρελθόν. Οι νέοι θα μπορούσαν να πιστέψουν στην αξία του Ανθρώπου, να βιώσουν την ισότητα και να κάνουν το ρατσισμό μια απλή δυσάρεστη ανάμνηση του παρελθόντος]
* …
Πηγή: www.vlioras.gr

Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010

Αναλφαβητισμός



1. ΟΡΙΣΜΟΣ

Είναι η έλλειψη στοιχειώδους παιδείας, η αδυναμία δηλαδή να μπορεί το άτομο να γράφει και να διαβάζει

2. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

· Στην Ελλάδα παρατηρείται στους ανθρώπους που ζουν στην επαρχία, στις λαϊκές συνοικίες των μεγαλουπόλεων και στo μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες παλαιότερων γενεών.

· Στις χώρες του τρίτου Κόσμου το φαινόμενο λαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις και αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες πολιτιστικής στασιμότητας των χωρών αυτών.

3. ΑΙΤΙΑ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

· Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι του παρελθόντος.

· Η διασπορά του πληθυσμού σε μικρούς αγροτικούς πληθυσμούς, κάποτε πολύ απομακρυσμένους από το κέντρο.

· ΟΙ συχνές μετακινήσεις κοινωνικών ομάδων που ασχολούνται με την κτηνοτροφία.

· Το ότι στα μεταπολεμικά χρόνια η παιδεία δεν παρεχόταν δωρεάν, με αποτέλεσμα τα παιδιά των κατώτερων τάξεων να μην έχουν τη δυνατότητα για ανώτερη ή ανώτατη μόρφωση.

· Η νοοτροπία της επαρχίας, επηρεασμένη από προκαταλήψεις, εμπόδιζε την πρόθεση για μόρφωση. Η έλλειψη ενημέρωσης επέτεινε την κατάσταση και η άποψη των γονέων ότι τα παιδιά πρέπει ν' ακολουθήσουν το επάγγελμα τους (συνήθως αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες) περιόριζε τις δυνατότητες πνευματική απελευθέρωση κι ανάπτυξη.

· Άνθρωποι με πολιτικά -κυρίως συμφέροντα -καλλιέργησαν το φαινόμενο του αναλφαβητισμού γιατί ήξεραν τη δύναμη της γνώσης.

· Οι γυναίκες δεν είχαν καταξιωθεί ακόμα στη συνείδηση της! κοινωνίας ως άτομα αυτόνομα, ελεύθερα, και υπεύθυνα για την πορεία τους στη ζωή.


4.. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Α. ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

· Περιορισμός της ελευθερίας, ανικανότητα συμμετοχής στα κοινά, περιορισμένη δραστηριότητα.

· Χειρωνακτική εργασία, περιορισμένες αποδοχές, επαγγελματικά προβλήματα (π.χ. ανεργία, εργασιακή στασιμότητα).

· Περιορισμένες κοινωνικές επαφές, ανικανότητα προσαρμογής στην εξέλιξη της κοινωνίας και της Επιστήμης.

· Περιορισμένη κριτική ικανότητα, ανολοκλήρωτη προσωπικότητα, ανασφάλεια και αίσθημα κατωτερότητας.

· Οι ενέργειες γίνονται ενστικτώδεις με αποτέλεσμα η αποτυχία να είναι συχνότατη.

· Ο αναλφαβητισμός παρασύρει. εύκολα στο δόλο, την απάτη, την κακοήθεια, το φανατισμό.

Β. ΓΙΑ ΤΗΝ KΟΙNΩNΙΑ

· ΟΙ κοινωνικές σχέσεις εξαιτίας της κρίσης τους οδηγούν σε έλλειψη συνεννόησης και συνεργασίας. Επικρατεί ο ανταγωνισμός με θεμιτά κι αθέμιτα μέσα.

· Λείπει ο προγραμματισμός, επικρατούν τα πάθη και αναστέλλεται κάθε κοινωνική δραστηριότητα (πολιτική, πολιτισμική, θεσμική).

· Η κοινωνία οδηγείται σε οπισθοδρόμηση εξαιτίας της στείρας προσκόλλησης των ατόμων σε νεκρά στοιχεία της παράδοσης και σε προκαταλήψεις.

· Επέρχεται πολιτισμική άλωση και απώλεια της εθνικής ταυτότητας.

· Οι επιστήμες παραμερίζονται και δεν αναγνωρίζεται η αξία τους.

· Από πολιτική σκοπιά, ο αναλφαβητισμός μετατρέπει το λαό σε όχλο που άγεται και φέρεται από πολιτικά πάθη που εμποδίζουν κάθε μορφή ευημερίας.

5. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

· Ενημέρωση για τον αναλφαβητισμό και τις συνέπειές του.

· Οργάνωση σεμιναρίων, με σκοπό τη δημιουργία δασκάλων για αναλφάβητους.

· Δυνατότητα στους αναλφάβητους να παρακολουθήσουν γραφής και ανάγνωσης από ειδικά για το σκοπό αυτό πρoγράμματα.

· Ατομική προσπάθεια των ανθρώπων που δεν μορφώθηκαν για να μάθουν, έστω και αργά, τα βασικά στοιχεία.

· Δημιουργία σχολείων στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.

· Αγωγή στο πνεύμα της πολύτιμης συμβολής της γνώσης στην πρόοδο και ευημερία του ανθρώπου.

· Προγράμματα λαϊκής επιμόρφωσης μέσα από τα Μ.Μ.Ε. και δημόσιες εκδηλώσεις με κρατική πρωτοβουλία.